نولده و اکسپرسیونیسم آلمانی

نولده هنرمند مولفی است که آثارش را به سختی می توان در یک رده طبقه بندی کرد. با این که خود مایل نبود او را اکسپرسیونیست بخوانند اما مورخان تاریخ هنر و تحلیلگران هنرهای تجسمی، او را از نخستین نقاشان سبک اکسپرسیونیست به شمار آورده اند و همواره از او به عنوان مهم ترین نقاشان تکنیک آبرنگ یاد می کنند.

هفت تم غالب که در آثار نقاشان اکسپرسیونیست آلمانی قابل شناسایی است، در نقاشی ها و پرینت های نولده نیز به وضوح بازتاب یافته است: اتوپیای طبیعت، کلانشهرها ( همچون برلین)، پرتره ها و خودنگاره ها، آخرالزمان و جنگ، انقلاب و توهم، اتوپیای قدیم و هارمونی جدید و بسوی نظمی نوین.

نولده قلم مو را با ضربی پر قدرت به کار می گرفت و رنگ ها و خطوط را زنده و برجسته بر سر جای خود می نشاند. در اغلب آثار وی، در آغاز رنگ های زرد طلایی و قرمز تند، چشم را به سوی خویش می کشانند، سپس جلوه درخشان خود را که حاصل تضاد چشمگیر آنها با رنگ های سرد و محزونِ همجوارشان است رونمایی می کنند. آبرنگ های او به سان طوفانی از رنگ هاست که طبیعت آلمان و چشم اندازهای پیرامون او را با هم در لحظه به ثبت رسانده است.

همچنین تابلوهای آبرنگ او از زمستان، مناظر طوفانی و برف و باران، با این که بسیار ساده و ابتدایی به نظر می رسند اما ماهیتی کاملا تجربی دارند.

نولده در توصیف رنگ ها می نویسد: "هم آبی نقره ای داریم، هم آبی آسمانی و هم آبی رعد و برق. در درون هر رنگی، روحی نهفته است که مرا شاد یا بیزار می کند و نقش محرک را برایم بازی می کند.برای کسی که هیچ هنری در خود ندارد، رنگ ها فقط رنگ اند، مایه های رنگی فقط رنگمایه اند و همین.از این رو برای او، همه نتایج آنها برای روح بشر که طیفی از جهنم تا بهشت را دربر می گیرد، نادیده می ماند."

طبیعت نگاری های نولده همواره آوای رنگین خستگی هنرمند از زندگی شهری و پناه خواهی وی از طبیعت بود. هرچند این طبیعت به گونه ای انتزاعی توسط او ترسیم شده است اما کوه ها، حیوانات و دریاها در این میان ماهیت خود را به خوبی حفظ کرده اند.

نولده با آنکه تصریح می کرد که از امپرسیونیست ها خوشش نمی آید اما آشکارا تحت تاثیر ون گوگ بود و در کارهای آبرنگ خود، همانند او به گل ها و گیاهان توجه ویژه نشان داده است. تاثیرپذیری او از کارهای ون گوگ به ویژه در تابلوهایی که قبل از 1906 از چشم اندازهای طبیعی و مناظر روستایی کشیده، کاملا مشهود است.

نقاشی های نولده تنوع بسیاری دارد اما عمدتا، چشم اندازهای طبیعی، گل ها، شمایل های مذهبی، دریاهای طوفانی و خروشان، و صحنه هایی از زندگی شبانه در برلین، سوژه های نقاشی های او را که به صورت رنگ روغن، آبرنگ و چاپ اجرا شده اند، تشکیل می دهد.

سادگی رادیکال، چهره های استیلیزه، قلم زنی های درشت و رنگ های مرتعش، از ویژگی های آثار اوست. وی در نقاشی هایش همواره به جستجو و کشف تم هایی در زمینه دین، فانتزی گروتسک وار و اروتیسیسم پرداخته.

نولده درکی شاعرانه از طبیعت داشت و خصلت گروتسک و درعین حال جادویی آثارش منحصر به فرد بود. به عنوان نمونه در تابلوی "دو شیطان"، فضایی کاملا گروتسک را خلق کرده است یا تابلوی "رقص مرگ" که جدا از جنبه های اکسپرسیونیستی اش، جنبه ای شاعرانه نیز دارد.

آدم ها، در تابلوهای او، غالبا چهره هایی از ریخت افتاده و دفرمه دارند و همواره سعی بر کشف و حتی تسخیر یکدیگر دارند.

نولده در فاصله سال های 1906 تا 1951، بیش از 55 تابلو با تم های مذهبی و از چهره های مقدسین کشیده است، که بسیار شخصی و بیانگر اعتقادات مذهبی این هنرمندهستند،اما با این حال او هیچ گاه مبلغ هنر مذهبی نبود بلکه هنرمند خلاقی بودکه با نگاهی تیزبین از پیرامون آشنای خود تاثیر می گرفت و آن را در کارهایش منعکس می کرد.

وی معتقد بود که هنر متعالی تر از مذاهب و نژادهاست.

نولده درباره این جنبه از کارهای خود چنین گفته است: "من از نیازی مقاومت ناپذیر پیروی می کنم که معنویتی عمیق را نمایندگی می کند."

یکی از معروف ترین تابلوهای مذهبی او، تابلوی " شام آخر" است که آن را در سال 1909 با تکنیکی که از وان گوگ به ارث برده بود، کشید.

نولده در تابلوی عظیم نه لتی "زندگی مسیح"(1911-1912 ) با ابعاد x 579cm 220 که هر کدام جداگانه نقاشی شده و در کنار هم قرار گرفته اند، مراحل مختلف زندگی مسیح از تولد تا به صلیب کشیده شدنش را با تکنیکی پرقدرت ترسیم کرده است.

تابلوهای نولده در موزه های مختلف جهان نگهداری می شود از جمله تابلوی "زن جوان و کودک" و تابلوهای "پرتره دختر جوان" و "پرتره یک مرد" که در موزه هرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه، نگهداری می شود و تابلوهای مشهور "پیامبر" ( 1912) و "زوج جوان" (1913) که از متعلقات موزه هنرهای مدرن نیویورک است.

تابلوی "پیامبر" که پرتره ای سیاه و سفید از مسیح است، مشهورترین اثر نقاشی نولده به شمار می رود و یکی از شمایل های هنری قرن بیستم به حساب می آید.

آثار نولده بعد از تابلوی "باغ گل" او بود که مورد توجه و پسند عموم قرار گرفت. این تابلو که در سال 1917 کشیده شد اکنون در موزه هنرهای مدرن استکهلم نگهداری می شود و قیمت آن 4 میلیون دلار برآورد شده است.

تابلوهای آواز زن جوان (1906)، باغ گل (1908)، باغ آنا وید (1907)، تراکم ابر (1927)، آفتابگردان بزرگ (1928) و گل و ابرها (1933) از مهم ترین آثار اوست.