سیره اقتصادی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

در این میان صدا و سیما برای معرفی این موضوع مهم مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش دارد و می تواند با معرفی اقتصاد مقاوتی در قالب های مختلف  فیلم سریال گزارش خبر و ... مردم را به آن تشویق كند .

یكی از ابزارهای خوب صدا و سیما برای معرفی این مسئله، معرفی سیره پیامبر اكرم و امامان معصوم در این مسئله است كه چگونه با تاكید  و توصیه بر مدیریت صحیح اقتصاد، توانستند جامعه آن روز را از چنگال مشكلات رهایی بخشند و به همین جهت تصمیم گرفتیم در این مقاله به برخی از ابعاد اقتصاد مقاومتی در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله بپردازیم تا به عنوان الگویی مناسب  در این حوزه هم برای مسئولین و هم برای مردم در جامعه معرفی شود .

مقام معظم رهبری  در سخنرانی های متعدد برای موفقیت در حوزه اقتصاد مقاومتی چهار ركن مهم و اساسی را بیان كردند و فرمودند باید این چهار ركن در دستور كار سازمان ها و دستگاه هی اجرایی قرار بگیرد، این 4 ركن اصلی شامل اصلاح الگوی مصرف، كار و اشتغال، مصرف كالاهای داخلی و استفاده از همه ظرفیت ها در كشور است.

با مطالعه سیره پیامبر اعظم در می یابیم كه یكی از ابعاد زندگی رسول خدا موضوع اقتصاد مقاومتی بوده است و حضرت با تاكید و توصیه های  متعدد بر این چهار ركن اساسی  توانستند بر دشمنان پیروز شوند و این پیروزی می تواند درس مهمی برای كشور و جامعه ما باشد.

ركن اول: اصلاح الگوی مصرف

سیره رسول خدا سراسر ساده زیستی و پرهیز از هر گونه اسراف و تبذیر بود چنانچه پیرامون شخصیت پیامبر اینگونه نقل می كنند (کـان رَسُول اللّه (صلی الله علیه و آله ) خَفیفُ الْمَۆُونَةٌ: یعنی در زندگی ساده زیستی را انتخاب کرده بود.)( سیری در سیرهء نبوی،ص 201)

و به همین جهت با اسراف و رفاه طلبی  به شدت مبارزه می كرد و چنانچه در كتب تاریخی بیان شده است هدیه پیامبر به افراد رفاه طلب یك زمین خشك و بی علف بود كه از آنها می خواست كه آن را آباد كنند .

ركن دوم: كار و اشتغال

سیره و سنت پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله بر این بود كه اگر جامعه ای بخواهد مستقل و  قدرتمند به حیات اجتماعی و سیاسی خود ادامه بدهد، ناچار به اشتغال زایی و مبارزه با بیكاری و تن پروری است و به همین جهت برای رسیدن به این هدف مهم بر اشتغال زایی و فعالیت افراد در جامعه تاكید می كرد و خود نیز برای ایجاد كار برای جوانان تلاش می كرد .

در سیره پیامبر بسیار دیده می شود كه افرادی فقیر به خدمت پیامبر می رسیدند اما حضرت به جای اینكه به آنها كمكی كند آنها را به كار و تلاش تشویق می كرد.

رسول خدا بیكاری و تكدی گری را لكه سیاهی می دانست كه در قیامت افراد به آن دچار می شوند و به همین جهت برای ایجاد كار و تولید ملی در جامعه دو اقدام مهم انجام می دانند :

اول اینكه  سرمایه اولیه ای را تهیه و در اختیار افراد جویای كار قرار می دادند تا اینكه صاحب كسب و كار شوند

دوم اینكه با افراد جویای كار مشورت  و سپس آنها را راهنمایی می كردند تا بتوانند شغل مناسب و مورد مورد علاقه خود را پیدا كنند:

نقل است یكی از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله دچار فقر و محرومیت شده بود. روزی به پیشنهاد همسرش تصمیم گرفت به خدمت آن حضرت برود و با بیان مشكلی كه برایش پیش آمده، از رسول خدا صلی الله علیه و آله كمك بخواهد. وی با همین نیت به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت، اما قبل از اینكه سخنی بگوید، حضرت به او فرمود: «هر كس از ما كمكی بخواهد، ما به او كمك می كنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نكند، خداوند او را بی نیاز می كند.» او با شنیدن این سخن به خانه برگشت. روز دوم و سوم نیز هنگامی كه برای گرفتن كمك از رسول خدا صلی الله علیه و آله نزد آن حضرت رفت، همین سخنان را از ایشان شنید. این بار احساس كرد به خودش اعتماد و اطمینان بیشتری دارد. از این رو، به سراغ یكی از دوستانش رفت و تیشه ای از او به امانت گرفت. سپس به صحرا رفت و مقداری هیزم جمع كرد و فروخت و شب از دسترنج خود مقداری آذوقه تهیه كرد. روز بعد، دوباره كار خود را از سر گرفت و مدتی نگذشت كه از همین راه، صاحب سرمایه و ثروت شد. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله او را دید و لبخندی زد و فرمود: «نگفتم هر كس از ما كمكی بخواهد، ما به او كمك می كنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نكند، خداوند او را بی نیاز خواهد كرد.) (داستان راستان، ج 1، ص 6)

طبق سیره پیامبر اعظم اولین وظیفه مسئولین در جامعه اسلامی برای مبارزه با تحریم ها اهمیت دادن به موضوع اشتغال و ایجاد شغل های مناسب برای جوانان جویای كار است ،چرا كه می توان  اشتغال  را به عنوان یكی از مهمترین اركان در اقتصاد مقاومتی محسوب كرد.

ركن سوم: مصرف كالاهای داخلی

سیره پیامبر اكرم  صلی الله علیه و آله این بود كه همیشه به افراد یك جامعه توصیه می كرد تا از دسترنج خود بخورید و فوائد زیادی را برای این كار بیان می كردند از جمله اینكه هر فردی از دسترنج خودش بخورد خداوند متعال با نظر رحمت به او نگاه می كند و او را عذاب نمی كند :

(کلوا من کَدّ اَیدیکم * مَن اَكَل مِن كَدِّ یَده، نَظَرَ اللهُ اِلَیه بالرَّحمَةِ، ثُمَّ لا یُعَذِّبهُ اَبَداً: از دسترنج خویش بخورید و هر کس از دسترنج خویش بخورد خداوند با نظر رحمت به او نگاه خواهد کـرد و او را عـذاب نـمـی کند.)(الحیاة، ج 3، ص 322)(بحارالانوار، ج 103، باب 1)

همچنین تاكید فراوان داشتند بر اینكه كارهای خود را خودتان انجام دهید و هرگز از دیگران به اندازه یك چوب مسواك كمك نخواهید :

(لا یـَسـْتـَعْنَ اَحَدَکُمْ بِالنّاسِ وَلَوْ فی قَضْمِةٍ مِنْ سـِواکٍ: کـارهـای خـود را خـود انجام دهید و هرگز از دیگران ، اندازه یک چوب مسواک ، کمک نـخـواهـیـد.)( سیره نبوی،ج اول،ص 343)

به تحقیق می توان این دستورات و توصیه های رسول خدا را كه در حوزه فردی بیان كرده اند را در حوزه اجتماع و همچنین جامعه اسلامی عمومیت داد و رمز موفقیت جامعه اسلامی را در این نكته دانست كه جامعه ای می تواند به موفقیت دست پیداكند و در برابر ابر قدرت های دنیا  مبارزه كند كه همه میایحتاج خود را خودش تهیه كند و حتی به اندازه یك چوب مسواك محتاج دیگران نباشد.

ركن چهارم: استفاده از همه ظرفیت های كشور

سیره رسول خدا  صلی الله علیه و آله بر این بود كه از تمام ظرفیت های كه جامعه به خوبی استفاده كند تا یک كار به سرانجام برسد و به همین جهت از افراد مختلف برای نهایی شدن كارها استفاده می كرد از ثروت حضرت خدیجه سلام الله علیها گرفته تا درایت امیر المؤمنین علیه السلام و همچنین مشورت با افراد متعهد و متخصص از جمله اقدامات پیامبر اعظم  در این راستا بوده است .

خلاصه كلام آنكه جامعه ای می تواند به عزت و سربلندی برسد كه اولا استعدادهای درونی خود را كاملا بشناسد و ثانیا با اعتماد به نفس و توكل به خدای متعال از تمام ظرفیت های خود در راستای عملی شدن اقتصاد مقاومتی بهره ببرد و با انجام این امور است كه طبق وعده خداوند متعال كه فرمود: ِ (وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرینَ عَلَى الْمُۆْمِنینَ سَبیلاً : و خداوند هرگز بر [زیانِ‏] مۆمنان، براى كافران راه [تسلّطى‏] قرار نداده است.)(النساء: 141) جامعه اسلامی می تواند با استقلال و عزت و سربلندی پایدار باشد و زیر سلطه هیچ ابر قدرتی نباشد.

امین ادریسی                

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان