سوزندوزی در آستانه فراموشی
سوزندوزی یكی از صنایع دستی و هنرهای ایرانی است كه در برخی از مناطق كشور رواج دارد. در این هنر زنان و دختران با الهام از رویاهای خود و خلاقیتی كه دارند روی پارچه‌های كتان، زربافت، ابریشمی، پشمی و پنبه‌ای روش‌های مختلف سوزندوزی را اجرا می‌كنند و در آن از نخ‌های ابریشمی، پشمی، گلابتون، نقده، ملیله، سرمه و الیاف مصنوعی استفاده می‌شود.
زنان و دختران در سوزندوزی روی سطح پارچه‌های ساده، طرح‌هایی را با نخ‌های رنگی ترسیم می‌كنند كه این كار با كمك سوزن و قلاب انجام می‌شود و بخیه‌های ظریفی روی پارچه می‌دوزند. در روش‌های اجرای سوزندوزی تنوع زیادی وجود دارد.
معمولا برای سوزندوزی از كارگاه سوزندوزی (قابی به شكل مستطیل یا دایره برای صاف نگه داشتن پارچه) استفاده می‌شود. سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران یكی از روش‌های دیرینه تزئین جامه و بسیاری از منسوجات است كه به نوعی در زندگی بشر كاربرد داشته و دارد.
سوزندوزی بلوچ را باید در زمره یكی از اصیل‌ترین و جالب‌ترین صنایع دستی كشور به حساب آورد. این صنعت كه در آن ذوق و خلاقیت زنان سوزن‌دوز به صورت طرح‌های سنتی محلی كه بیانگر خصوصیات و ویژگی‌های هر منطقه است، خلاصه می‌شود و امروزه در‌میان صنایع هنری و سنتی كشور مرتبه و مقام بسیار والایی دارد.
در مناطق شهری و روستایی بلوچستان كمتر زن یا دختری را می‌توان دید كه با این هنر اصیل و ارزنده آشنایی نداشته باشد و اصولا سوزندوزی آن‌چنان با زندگی زن بلوچ آمیخته كه وقتی درصدد یافتن منشا و مبدا آن برآییم در این كار توفیقی چندان نخواهیم یافت، زیرا هر دختر بلوچ از سنین كودكی، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به خانه‌‌داری موظف به فراگرفتن سوزندوزی نیز هست.
شناخت این هنر ارزنده توسط ساكنان سایر شهرها با افزایش تقاضا برای محصولات سوزندوزی و تولید در مناطق مختلف مقارن بوده است و از این رو انواع رومیزی، كوسن، سفره، آباژور، پرده، كیف، جای جوراب، كیف‌بغلی، كیف پول، جلد عینك، جای كلید، جای دستمال كاغذی، دستمال سفره، شلوار، كت، مانتو، كراوات، پارچه، كفش، كمربند، كیف، آباژور، چكمه، شلیته، بلوز، كاپشن، جلد آلبوم، قاب عكس و... تهیه می‌شود.
از دیگر مناطق ایران كه سوزندوزی رواج دارد، منطقه تركمن است. سوزندوزی تركمن كه به آن سیاه‌دوزی نیز اطلاق می‌شود، زمانی كاربرد فراوانی داشت و در جامعه سنتی تركمن برای تزئین لباس‌های مردان، زنان و كودكان و همچنین پرده‌ها نیز استفاده می‌شد، اما امروز این هنر در لباس زنان دیده می‌شود. نوع دوخت آن زنجیره فشرده و بسیار ریز است كه در تركمنی به آن «سانجیم» می‌گویند و بیشتر از نقوش هندسی و قرینه به‌صورت ذهنی بهره می‌گیرد.
به گفته فعالان این صنعت دستی، تركمن‌ها از قدیم‌الایام به تهیه ابریشم كه به‌عنوان ماده اصلی سوزندوزی تلقی می‌شود، می‌پرداختند و دختران و زنان لباس‌های خود را با نخ‌های ابریشمی كه با رنگ‌های طبیعی رنگرزی می‌شد، سوزندوزی می‌كرده‌اند.
پارچه‌های ابریشمی جهت تهیه «چِرپِه» (روپوش كوتاه زنان)، «كورتِه» (روپوش بلند زنان)، «چاكمن» (روپوش مردانه) و پارچه‌های پشمی برای دوخت «چابیت» (كت) استفاده می‌شود.
امروز اگرچه حمایت‌ها از این هنر بیشتر شده، اما با توجه به این‌كه این هنر در برخی از خانواده‌ها تنها راه امرار معاش است، نیازمند آن است تا امكانات لازم در تامین پارچه و نخ برای آنها فراهم شود و بازاریابی مناسبی برای تولیدات صورت گیرد، اما به گفته برخی از سوزن‌دوزان بلوچ تولید انبوه كارگاهی این رشته باعث شده كه محصول نهایی كیفیت لازم را نداشته باشد و با قیمت بسیار ارزان به فروش برسد كه در نهایت این هنر اصیل را بین زنان سیستان و بلوچستان تهدید می‌كند.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از جام جم
