بهترین ترمیم کننده ی رابطه ها

هر کدام از ما در طول روز یا هفته یا ماه یا سال، کسانی را می رنجانیم و خطاهایی را مرتکب می شویم.

اندازه این خطاها و میزان اثرگذاریشان بسته به جایگاه اجتماعی ما متفاوت است و گاهی شاید شمار زیادی از مردم را تحت تاثیر قرار بدهد، اما آیا ما در جایگاه یک عضو خانواده، یک دوست، یک رفیق، یک مدیر یا یک مسئول یاد گرفته ایم چگونه باید عذرخواهی کنیم؟ آیا یاد گرفته ایم دست روی شانه طرف مقابل بگذاریم و توی چشم هایش نگاه کنیم و بگوییم متاسفم یا در برابر ده ها دوربین، سر تعظیم فرود بیاوریم و بابت خطایی از مخاطبان مان عذرخواهی کنیم و حتی تاوان اشتباه مان را با استعفایی خودخواسته بپردازیم؟

چرا آدم ها از عذرخواهی می ترسند؟ آنها مغرورند و بیم دارند اختیار امور از دستشان خارج شود. یعنی طلب بخشایش کنند و از طرف مقابل، واکنشی غیرقابل انتظار داشته باشد. مثلا عذرخواهی شان را نپذیرد یا زبان به انتقاد بگشاید. به گمان شما آیا دیگران حق دارند واکنشی نادرست در برابر عذرخواهی ما داشته باشند؟

از نظر منطقی پاسخ این پرسش منفی است. کسی که از او طلب بخشایش می کنیم با منطق ما باید عذرخواهی مان را بی چون و چرا بپذیرد، اما زندگی همیشه تابع اصولی که ما منطقی تعریفشان می کنیم نیست! بنابراین امکان دارد وقتی طلب بخشایش می کنیم طرف مقابل واکنشی از خود نشان دهد که انتظارش را نداشته ایم. چاره چیست؟

پیش از آن که درباره راه چاره بگوییم باید این نکته را یادآوری کنیم که ما عادت کرده ایم خطاهایمان را گردن عوامل دیگر بیندازیم. اگر سر رفیقمان فریاد کشیده ایم، می گوییم «تقصیر تو بود که عصبانی ام کردی» اگر به وظایفمان در محیط کاری به درستی عمل نکرده ایم می گوییم «امکانات فراهم نبود و دیگران نگذاشتند کاری از پیش ببرم» اگر در رانندگی باعث آسیب دیدن کسی شده ایم می گوییم «خودش مراقب نبود» و این دلیل تراشی ها یعنی ما حاضر نیستیم مسئولیت اشتباهی را که کرده ایم بپذیریم و می خواهیم برای آن علتی بیرونی پیدا کنیم.

اگر می خواهیم عذرخواهی مان واقعی و موفقیت آمیز باشد باید یاد بگیریم مسئولیت آنچه را انجام داده ایم بپذیریم و حتی خودمان را آماده کنیم تا تاوان اشتباهمان را بپردازیم. تاوان این اشتباه شاید خشم یا تندی طرف مقابل باشد، شاید او حرف هایی بزند که ما دلمان نمی خواهد بشنویم، اما به هر حال اگر خطا کرده ایم برای پذیرفته شدن طلب بخشایش مان باید صبور باشیم و به مجازات تن بدهیم و با چنین باوری طبیعتا آمادگی بیشتری برای مواجهه با واکنش های غیرقابل انتظار داریم.

مسئولیت پذیری بویژه درباره اشتباه هایمان، مهارتی نیست که ناگهان صاحب آن شویم؛ تخصصی است که آن را باید از کودکی بیاموزیم. آیا شما هم با پدر و مادرهایی برخورد کرده اید که وقتی کودکشان خطایی می کند برای آن که درس بگیرد کار اشتباه او را به یک موجود خیالی نسبت می دهند؟ مثلا وقتی او چیزی می شکند می گویند «نه! نه! تو نبودی، آن بچه بد بود که الان فرار کرده» این روش تربیتی، اولین گام به سوی پرورش بچه های غیرمسئول است، اما این دلیل نمی شود که اگر مسئولیت پذیر بار نیامده اید همچنان به رفتار نادرست ادامه بدهید و اشتباه هایتان را به عوامل بیرونی نسبت بدهید. یادتان باشد شما مسئول خطاهایتان هستید، پس بالغانه درباره آنها فکر کنید.

می دانید چرا آدم ها وقتی با هم دعوا می کنند چشم هایشان را می بندند و فریاد می کشند؟ آنها چشم هایشان را می بندند چون نمی خواهند حقیقت را ببینند یا متوجه شوند که طرف مقابل هم حرفی برای گفتن دارد و فریاد می کشند چون ناخودآگاه حس می کنند قلب هایشان از هم دور شده است و صدایشان به هم نمی رسد.

طلب بخشایش کردن از دیگری یعنی می خواهیم بار دیگر قلب هایمان به هم نزدیک شود، پس رفتارمان هم باید متناسب با خواسته مان باشد، بنابراین چه لزومی دارد فریاد بزنیم یا تندی کنیم وقتی قلبمان را دستمان گرفته ایم و آن را به قلب دیگری که شکسته است، نزدیک کرده ایم.

حتما در عذرخواهی باید با طرف مقابل ارتباط چشمی داشته باشیم چراکه نگاه کردن در چشم هایش به او تلقین می کند، شما قابل اعتماد هستید و حرف تان از صمیم قلب است.

بدبختانه ما در دنیای نیمکره چپ زندگی می کنیم، دنیایی که نیمکره راست در آن نقشی ندارد. حتما می پرسید نیمکره راست مگر قرار است چه کار کند که بیکار ماندنش این همه مهم است.

این نیمکره، مسئول اموری همچون عشق ورزی و خلاقیت است و از آنجا که بیشتر ما از دوران کودکی برای تخصص هایی متناسب با نیمکره چپ آموزش می بینیم، نیمکره دیگر چندان پرورش پیدا نمی کند و فقط گاهی وقت ها از زندان آزاد می شود و آنقدر در انجام وظایفش نابلد است که فقط برای ابراز افسردگی و اندوه به کار می آید.

در عذرخواهی باید هر دو نیمکره مغزمان را به کار بیندازیم، یعنی از یک سو باید یادمان بیاید طرف مقابل را دوست داریم و می خواهیم با او ارتباط دوستانه ای داشته باشیم و از سوی دیگر باید منطق مان را برای انتخاب کلماتی متناسب با شرایط انتخاب کنیم. وقتی این دو نیمکره با هم همکاری کنند آن گاه کلمات ما خالصانه و از صمیم قلب می شود و همان گونه که قدیمی ها گفته اند سخنی که از دل بر آید، لاجرم بر دل نشیند.

بیشتر ما اعتقاد داریم همین که در رفتارمان شرمندگی را نشان بدهیم کافی است، اما همان گونه که هر رفتار یا تصمیم اشتباهی معمولا یک وجه کلامی و یک وجه عملی دارد طلب بخشایش بابت آن هم باید وجهی کلامی و وجهی عملی داشته باشد.

اگر ما برای اشتباهی متاسف یا شرمسار هستیم نه تنها باید در رفتارمان نشان بدهیم که متوجه اشتباهمان شده ایم و می خواهیم جبرانش کنیم بلکه باید احساسمان را در قالب کلمات هم ثابت کنیم و بالاخره آن سخت ترین کلمه را که خیلی ها از گفتنش همیشه بیم دارند و غرورشان اجازه نمی دهد، به زبان بیاوریم و بگوییم «متاسفم.»

در انتخاب کلمات بعدی پس از این سخت ترین کلمه هم باید دقت کنید. شاید بهتر باشد علت هایی که طرف مقابل برایتان عزیز است، بیان کنید یا میزان تاسف تان را توصیف کنید یا از تصمیم تان برای بهبود شرایط بگویید.

مثلا به رفیق قدیمی دل شکسته بگویید با او خاطرات مشترک زیادی دارید و در سختی ها همراه تان بوده است، به کارمندی که دلش را آزرده اید بگویید همیشه از انجام وظیفه اش راضی بوده اید، به مخاطبان فراوانی که از تصمیم اشتباه شما متضرر شده اند بگویید می خواهید خطایتان را هر طور شده جبران کنید، به همسرتان که دلخور شده بگویید عاشقش هستید. خطای رفتاری دیگر این است که پس از ابراز تاسف جزئیات جریان را مفصل یادآوری کنید. شما با خطایتان روح طرف مقابل را رنجور کرده اید، قلبش را شکسته اید، به احساساتش لطمه زده اید و حالا که برای طلب بخشایش آمده اید طوری جزء به جزء قصه دلخوری را تعریف می کنید که باز همه چیز برای او تداعی می شود و آن زخم قدیمی گوشه دلش سر باز می کند و خشمگین می شود.

بنابراین اگر می خواهید پس از طلب بخشایش حرفی برای گفتن داشته باشید بهتر است آرامبخش ترین ها را انتخاب کنید. با این حال ما همچنان معتقدیم، پس از طلب بخشایش و قول دادن برای جبران، کم پیدا می شود کلماتی که ارزش شان بیشتر از سکوت باشد و به قول ارسطو اگر خردمند هستید، بهتر است کم بگویید و زیاد بشنوید.

منبع: کتاب صمیمیت و نفوذ در 10 دقیقه. نوشته م. حورایی- سایت آیا می دانید؟