یادگار راستین امیر مومنان

پدرش‌ امام‌ محمد باقر علیه السلام و مادرش‌ "ام‌ فروه‌" دختر قاسم‌ بن‌ محمد بن‌ ابى‌ بكر مى‌باشد.

كنیه‌ آن‌ حضرت‌ : "ابو عبدالله‌" و لقبش‌ "صادق‌" است‌ . حضرت‌ صادق‌ علیه السلام تا سن‌ 12 سالگى‌ معاصر جد گرامیش‌ حضرت‌ سجاد علیه السلام بود و مسلما تربیت اولیه‌ او تحت‌ نظر آن‌ بزرگوار صورت‌ گرفته‌ و امام‌ علیه السلام از خرمن‌ دانش‌ جدش‌ خوشه‌ چینى‌ كرده‌ است‌ .

پس‌ از رحلت‌ امام‌ چهارم‌ مدت‌ 19 سال‌ نیز در خدمت‌ پدر بزرگوارش‌ امام‌ محمد باقر علیه السلام زندگى‌ كرد و با این‌ ترتیب‌ 31 سال‌ از دوران‌ عمر خود را در خدمت‌ جد و پدر بزرگوار خود كه‌ هر یك‌ از آنان‌ در زمان‌ خویش‌ حجت‌ خدا بودند، و از مبدأ فیض‌ كسب‌ نور مى‌نمودند گذرانید .

بنابراین‌ صرف‌ نظر از جنبه‌ الهى‌ و افاضات‌ رحمانى‌ كه‌ هر امامى‌ آن‌ را دارا مى‌باشد ، بهره‌مندى‌ از محضر پدر و جد بزرگوارش‌ موجب‌ شد كه‌ آن‌ حضرت‌ با استعداد ذاتى‌ و شم‌ علمى‌ و ذكاوت‌ بسیار ، به‌ حد كمال‌ علم‌ و ادب‌ رسید و در عصر خود بزرگترین‌ قهرمان‌ علم‌ و دانش‌ گردید .

پس‌ از درگذشت‌ پدر بزرگوارش‌ 34 سال‌ نیز دوره‌ امامت‌ او بود كه‌ در این‌ مدت‌ "مكتب‌ جعفرى‌" را پایه‌ ریزى‌ فرمود و موجب‌ بازسازى‌ و زنده‌ نگهداشتن‌ شریعت‌ محمدى‌ صلی الله علیه و آله گردید .

زندگى‌ پر بار امام‌ جعفر صادق‌ علیه السلام مصادف‌ بود با خلافت‌ پنج‌ نفر از بنى‌ امیه‌ ( هشام‌ بن‌ عبدالملك‌ - ولید بن‌ یزید - یزید بن‌ ولید - ابراهیم‌ بن‌ ولید - مروان‌ حمار ) كه‌ هر یك‌ به‌ نحوى‌ موجب‌ تألم‌ و تأثر و كدورت‌ روح‌ بلند امام‌ معصوم‌ را فراهم‌ مى ‌كرده‌ اند، و دو نفر از خلفاى‌ عباسى‌ ( سفاح‌ و منصور ) نیز در زمان‌ امام‌ علیه السلام مسند خلافت‌ را تصاحب‌ كردند و نشان‌ دادند كه‌ در بیداد و ستم‌ بر امویان‌ پیشى‌ گرفته ‌اند، چنانكه‌ امام‌ صادق‌ علیه السلام در 10 سال‌ آخر عمر شریفش‌ در ناامنى‌ و ناراحتى‌ بیشترى‌ بسر مى‌ برد .

مذهب جعفرى

آنكه در اخبار فقه شیعه تتبع كند خواهد دید روایتهاى رسیده از امام صادق (علیه السلام) در مسائل مختلف فقهى و كلامى مجموعه‏اى گسترده و متنوع است و براى همین است كه مذهب شیعه را «مذهب جعفرى» خوانده‏اند. گشایشى كه در آغاز دهه سوم سده دوم هجرى پدید آمد موجب شد مردم آزادانه‏تر به امام صادق (علیه السلام) روى آورند و گشودن مشكلات فقهى و غیر فقهى را از او بخواهند.

خلق‌ و خوى‌ امام

ایشان مانند پدران‌ بزرگوار خود در كلیه‌ صفات‌ نیكو و سجایاى‌ اخلاقى‌ سرآمد روزگار بودند . داراى‌ قلبى‌ روشن‌ به‌ نور الهى‌ و در احسان‌ و انفاق‌ به‌ نیازمندان‌ مانند اجداد خود؛ و همچنین داراى‌ حكمت‌ و علم‌ وسیع‌ و نفوذ كلام‌ و قدرت‌ بیان‌ بودند .

با كمال‌ تواضع‌ و در عین‌ حال‌ با نهایت‌ مناعت‌ طبع‌ كارهاى‌ خود را شخصا انجام‌ مى‌داد ، و در برابر آفتاب‌ سوزان‌ حجاز بیل‌ به‌ دست‌ گرفته‌ ، در مزرعه‌ خود كشاورزى‌ مى ‌كرد و مى‌ فرمود : اگر در این‌ حال‌ پروردگار خود را ملاقات‌ كنم‌ خوشوقت‌ خواهم‌ بود ، زیرا با تلاش دستان و عرق‌ پیشانی،‌ آذوقه‌ و معیشت‌ خود و خانواده ‌ام‌ را تأمین‌ مى‌نمایم‌ .

ابن‌ خلكان‌ مى‌نویسد : امام‌ صادق‌ (علیه السلام) یكى‌ از ائمه‌ دوازده‌گانه‌ مذهب‌ امامیه‌ و از سادات‌ اهل‌ بیت‌ (علیهم السلام) رسالت‌ است‌ . از این‌ جهت‌ به‌ وى‌ صادق‌ مى‌ گفتند كه‌ هر چه‌ مى‌ گفت‌ راست‌ و درست‌ بود و فضیلت‌ او مشهورتر از آن‌ است‌ كه‌ گفته‌ شود .

مالك‌ مى‌گوید : با ایشان سفرى‌ به‌ حج‌ رفتم‌ ، چون‌ شترش‌ به‌ محل‌ احرام‌ رسید، حالش‌ تغییر كرد ، نزدیك‌ بود از مركب‌ بیفتد و هر چه‌ مى‌ خواست‌ لبیك‌ بگوید ، صدا در گلویش‌ گیر مى‌ كرد . به‌ او گفتم‌ : اى‌ پسر پیغمبر ، ناچار باید بگویى‌ لبیك‌ ، در جوابم‌ فرمود : چگونه‌ جسارت‌ كنم‌ و بگویم‌ لبیك‌ ، مى‌ترسم‌ خداوند در جوابم‌ بگوید : لا لبیك‌ و لا سعدیك‌ .

سخاوت امام

در سخاوت و ایثار خلف و یادگار راستین و صادق امام على بن ابیطالب (علیه السلام) بود . او بخشى از درآمد خود را براى رفع اختلاف وحل مشاجره ى دو برادر مسلمان تعیین كرده بود كه غالبا بر اساس امور مالى منازعه مى كنند و سفارش كرده بود این امر از دیگران پوشیده و مخفى نگه داشته شود .

او معتقد بود كه كمال احسان در سه چیز نهفته است :

1. در سرعت و تعجیل در خیرات،

2 . كوچك شمردن و تصغیر خیرات خویش،

3 . در پنهان داشتن و سرّى نمودن آن .

از اینرو بیشتر اوقات احسانها و نیكوكاریهاى خود را مخفى از نظر مردم انجام مى داد مگر آنكه در افشاى آن خیر و مصلحت والاترى وجود داشته باشد .

سخاوت و بذل او بهترین دلیل شعور اجتماعى او بوده و پنهان داشتن آن دلیل قوت وجدان دینى و احساسات عمیق مذهبى اوست.

منابع:

سایت آوینی.

كتاب «زندگانى امام صادق (علیه السلام)»، سید جعفر شهیدى.