تبیان، دستیار زندگی
طلبه ی قدیمی ، بین ده نفر استاد، یك استاد را انتخاب می‌‌كرد و بعد نوكر ن استاد می‌‌شد. ماها، نوكر استادانمان بودیم. حاضر بودیم واقعاً نوكری اساتید را بكنیم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سنت های نظام آموزشی حوزه

مباحثه

طلبه ی قدیمی ، بین ده نفر استاد، یك استاد را انتخاب می‌‌كرد و بعد نوكر ن استاد می‌‌شد. ماها، نوكر استادانمان بودیم. حاضر بودیم واقعاً نوكری اساتید را بكنیم.

ویژگی های نظام آموزشی حوزه با نگاهی به دیدگاه های مقام معظم رهبری (2)

در قسمت قبل دو ویژگی از سیستم آموزشی حوزه بیان گردید.

در این قسمت به بیان ادامه این محسنات می پردازیم؛

3- اصل بودن روابط اخلاقی و عاطفی

در نظام آموزشی حوزه فقط درس گرفتن و درس دادن بین استاد وشاگرد برقرار نیست، بلکه نوعی رابطه معنوی و عاطفی نیز حاکم است.

در حوزه طلبه به اجبار استاد را تحمل نمی کند و با اشتیاق بر سر درس او حاضر می شود. شوق و اشتیق خاصی برای دیدن او دارد و به او نوعی نگاه معنوی دارد. او را الگوی خود می داند و حرکات و سکنات او را عمیقا می نگرد.

طلبه در سیستم آموزشی حوزه علاوه بر تعلیم از استاد، درس زندگی نیز از او می آموزد. در امور زندگی خود از او مشورت می طلبد و راهنمایی می خواهد. تا پایان عمر از او به نیکی یاد می کند و هیچ گاه اورا فراموش نمی کند.

ادب و متانت را در برابر او یک وظیفه می داند و او را علاوه بر استاد، مراد خود نیز تلقی می کند.

نظام آموزشی حوزه اخلاق محور است و اخلاق و معنویت را در کنار تحصیل می آموزد.

می توان در این سیستم، یک رابطه عاطفی و پدر و فرزندی را میان استاد و شاگرد مشاهده کرد که استاد دلسوزانه به طلبه درس می دهد و مراقب اوست، گاهی سر کلاس به مانند یک پدر پند اخلاقی می دهد و طلبه نیز او را مانند یک پدر دوست می دارد.

مقام معظم رهبری این حسن سیستم آموزشی را اینگونه بیان می دارند؛

" طلبه ی قدیمی ، بین ده نفر استاد، یك استاد را انتخاب می‌‌كرد و بعد نوكر آن استاد می‌‌شد. ماها، نوكر استادانمان بودیم. حاضر بودیم واقعاً نوكری اساتید را بكنیم. دستشان را می‌‌بوسیدیم، احترامشان می‌‌كردیم و از ته دل ، به آنها محبت می‌‌ورزیدیم. طلبه ، این طوری بود. زمانهای قبل از ما هم ، همین طور بود.

 آن وقت، «آ‌داب المتعلمین» به ما می‌‌گفت كه در تاریكی همیشه یك شانه از استادتان جلوتر بروید، تا اگر چاه است، شما بیفتید و استادتان نیفتد.

طلبه در مقابل استاد، با ادب بود. نه این كه احساس صمیمیت نباشد. خیر ، استاد خیلی هم صمیمی و مانند پدر بود؛ اما این پسر در مقبل استادش ، با كمال ادب رفتار می كرد."[1]

4- سنت های آموزشی

سیستم آموزشی حوزه سنت های بسیار خوبی را از قدیم داشته است که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم؛

الف) انتخاب آزادانه استاد

یکی از سنت های بسیار خوب که از قدیم در سیستم آموزشی حوزه بوده است انتخاب استاد است.

طلبه خود، استادش را انتخاب می کند و هیچ جبری در این مورد وجود ندارد برخلاف سیستم آموزشی دانشگاه که نهایتا دو یا سه انتخاب برای شما وجود دارد.

در حوزه طلبه با توجه به سلیقه خود و توانایی های استاد، انتخاب خود را انجام می دهد . این سنت فواید بسیاری دارد هم برای طلبه و هم برای اساتید؛ از طرفی چون هیچ اجبار و تحمیلی از طرف سییستم برای انتخاب استاد نبوده، طلبه با میل خود سر کلاس حاضر می شود و چون استاد را خود اگاهانه انتخاب کرده از گذراندن کلاس با او لذت می برد.

از طرفی بین این روش بین اساتید نوعی رقابت ایجاد می کند تا خود را تقویت کرده و کلاس های ردس پربارتری داشته باشند تا بتوانند شاگردان بیشتری پرورش دهند.

" امروز، لازم است كه برنامه ریزی جدید داشته باشید. حوزه باید برنامه ریزی جدید داشته باشد... شیوه‌های جدیدی باید بوجود بیاید . آن وقت ، سنتهایی هم محفوظ بماند. اشاره كردم كه سنتهای زیادی در حوزه ی علمیه وجود داشته است كه اینها بایستی از بین نرود. یكی از این سنتها، انتخاب استاد است. الان هم به این سنت معتقدم. البته من نمی‌‌دانم كه امكانات مدرسه شهید مطهری چقدر است؛ اما خوب است كه به این طرف حركت كنیم باید حلقه‌های درس و حوزه‌های درس تشكیل بشود و طلبه ای كه می‌‌خواهد درس بخواند، بین این استاد و آن استاد، انتخاب بكند."[2]

ب) مباحثه

در فواید مباحثه مطالب بسیاری ذکر شده است اما باید بدانیم که این روش تحصیل یکی از بهترین روش ها و سنت های سیستم آموزشی حوزه است که مقام معظم رهبری نیز برآن تاکید فراوان دارند؛

" سنت مباحثه، جزو بی بدیل ترین سنتهاست .مباحثه ، هنوز هم كه هنوز است، در مجامع فرهنگی جدید جا نیفتاده است. مباحثه ، یعنی تمرین استادی .

استاد، آن كسی است كه می‌‌خواهد مطلبی را بیان كند، بر آن مسلط است. این نیست كه فهمیده باشد؛ بلكه بر آن مسلط است. وقتی استاد درس می‌‌گوید، آدم كتاب را كه نگاه می‌‌كند. خیال می‌‌كند مطلب را فهمیده است؛ اما وقتی می‌‌خواهد به زبان بیاورد ، می‌‌بیند لنگ لنگ است.

مباحثه شما را به لنگیتان آشنا می‌‌كند و شجاعت و گستا‌خی تعلیم دادن می‌‌دهد؛ چون هم مباحثه تان امروز شاگرد شماست و فردا هم شما شاگرد اویید و قشنگ گوش می‌‌دهید، تا او برای شما خوب بیان كند."[3]

ج) پیش مطالعه

در سیستم آموزشی حوزه پیش مطالعه قبل از کلاس یکی از سنت ها بوده و هست.

این سنت طلبه را برای درس آماده می کند و تعلیم درس را بسیار اسان تر می نماید. همچنین با پیش مطالعه، طلبه در درس به نکات مجمل و اشکالات بحث نیز پی می برد.

همچنین نکات مبهمی را که در مطالعه پیش از کلاس به آن ها برخورده، در درس برطرف می نماید.

این سنت تا جایی مهم است که مقام معظم رهبری آن را ازمطالعه پس از درس هم مهمتر می شمارند؛

" دیگر، سنت پیش مطالعه است. قبل از این كه درس بخوانید، باید مطالعه بكنید، این كار به درس خیلی كمك می‌‌كند و آن قدر مهم است كه بعضی از اساتید ما، آن وقتها می‌‌گفتند : اگر امرتان، دایر بین پیش مطالعه و پس مطالعه است، پس مطالعه نكنید؛ پیش مطالعه كنید."[4]


پی نوشت ها:

[1] سخنرانی در جمع طلاب مدرسه عالی شهید مطهری، 30/9/62.

[2] همان

[3] همان

[4] همان

تهیه و فرآوری: احمد اولیایی، گروه حوزه علمیه تبیان