نگاه کردن به افراد بخیل ممنوع

یکی از عللی که موجب قساوت قلب می شود بخل ورزیدن می باشد.از این رو حتی از نگاه به بخیل برحذر داشته شده، چراكه آثار این قساوت می‌تواند در نظاره گر نیز پدید آید و شخص تحت تاثیر پلیدی و زشتی قلب بخیل قرار گیرد. امام علی(علیه السلام) فرمود:

النظر الی البخیل یقسی القلب

نگاه كردن به شخص بخیل، باعث قساوت و تیرگی قلب می‌شود. (بحار الانوار، ج57، ص35)

فبما نقضهم میثاقهم لعنهم و جعلنا قلوبهم قسیه...(13/ مائده)

کلمه قساوت به معنای سختی است و برای سنگ سخت به کار می رود. به کار بردن این کلمه در مورد قلب، بیانگر نداشتن تواضع و خشوع در برابر حق و تأثیر پذیری در برابر مهربانی می باشد.

علل پیدایش قساوت قلب موضع گیری در برابر انبیاء(علیهم‌السلام)

تدبر در آیاتی از سوره مبارکه بقره و دقت در این آیات روشنگر این حقیقت است که جدال با انبیاء و موضع گیری در برابر آنها موجب سنگدلی و قساوت قلب می شود آنچه که از آیات قرآن در باره قوم لجوج و خود خواه بنی اسراییل که آنها به جای نرمش در مقابل آیات و معجزات متعدد الهی و ایمان به خداوند سرسختی نمودند و لجاجت کردند و نشان دادند که دلهای آنها چقدر سخت است و چگونه قساوت قلب آنها را فرا گرفته که این همه آیات و معجزات و نشانه های روشن در دلهای آنها اثر نمی گذارد .

چنانچه خداوند در وصف ایشان فرمود « ثُمَّ قَسَت قُلُوبکم »

پس از آن دلهایتان سخت شد همچون سنگ یا سخت تر همانا از برخی از سنگها نهر ها جاری می شود و بعضی از آنها می‌شکافد و آب از آن بیرون می‌آید و برخی از آنها از ترس خداوند فرو می‌ریزد و خداوند از آنچه که انجام می‌دهید غافل نیست

خلاصه مطلب اینکه عناد و عصبیت و فرو رفتن در مادیات و سایر امراض روحی که در بنی اسراییل رسوخ نموده بود موجب عدم تأثیر آیات و معجزات روشن و مواعظه و ادله و براهین عقلی نفوس آنهاست و مطالعه حالات یهود از زمان حضرت موسی (علیه السلام) تا این زمان بهترین دلیل بر این مدعا است که هیچ طایفه بقدر اینها قساوت نداشته است [شیرازی ، دستغیب، سید عبدالحسین، طبیب اطیب البیان تهران انتشارات اسلام چاپ 1366  ج2 ص60]

فاصله گرفتن از مکتب وحی یکی از اسباب که انسان را دچار بیماری قساوت قلب و سنگدلی می کند و انسان را از درجه انسانیت ساقط می کند در قرآن عبارت است از جدایی و فاصله گرفتن از مکتب وحی و آئین آسمانی که توسط پیامبران الهی ابلاغ می شود و قرآن به این حقیقت که علت قساوت قلب و سنگدلی فاصله گرفتن از آئین مقدس الهی است در سوره مبارکه حدید اشاره می کند و می فرماید «أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الأمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ[ حدید /16]

آیا وقت آن نرسیده است که دلهای مومنان در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است که خاشع گردد و مانند کسانی نباشد که قبلا به آنها کتاب آسمانی داده شده سپس زمانی طولانی بر آنها گذشت و قلب های آنها قساوت پیدا کرد و بسیاری از آنها گنهکارند .

پیمان شکنی

یکی از عوامل که قساوت قلب و سنگدلی را به دنبال دارد در قرآن کریم عبارت است از پیمان شکنی و پایمال کردن عهد ایمانی خود با خداوند است چون مومنان پاک سیرت در سایه ایمان خود با معبود جهانیان عهدوپیمان بسته اند که هرگز در تمام عمر جز پروردگار یکتا را نپرستند و هیچگاه از صراط مستقیم عبادت و پرستش او به کژ راهه شرک و فساد و گناه منحرف نشوند با توجه به این پیمان بستن اگر انسان این عهد مقدس را پایمال کرد و از راه مستقیم منحرف شد دچار نفرین و لعنت الهی خواهد شد و گرفتار بیماری مهلک قساوت وسنگدلی می شود در این رابط خداوند در سوره مائده می فرماید « فَبِمَا نَقْضِهِمْ مِیثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیَةً یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ وَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ وَلا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَى خَائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلا قَلِیلا مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ »[ مائده/13]

پس(بنی اسراییل) را به خاطر شکستن پیمان نشان لعنت کردیم (و از رحمت خویش دور ساختیم) و دلهایشان را سخت گردانیدیم آنان کلمات(الهی) را از جایگاه های خود تحریف می کنند و بخشی از آنچه را به آنان تذکر داده شده بود فراموش کردند و تو همواره بر خیانتی از آنان اگاه می شوی (هر روز توطئه و خیانتی تازه دارند) مگر اندکی از ایشان (که سنگدل و تحریف گر و خائن نیستند) پس از آنان در گذر و از لغزش هایشان چشم بپوش همانا خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.

از جمله اثار شوم پیمان شکنی یهودان بود که دلهای آنان مانند سنگ سخت شده هرگز نصیحت و پند نمی پذیر ند و انقیاد فطری و پذیرش خود را از دست داده در اثر لجاج در قطب مخالف قرار گرفته عناد درون خود را با پروردگار اظهار می نمایند [ حسینی همدانی ،سید محمد حسین، انوار در خشان ، تهران ،ناشر کتاب فروشی لطفی چاپ 1404 ه ق، ص 378]

پیام که از این آیه شریفه بدست می آید این است که از پیمان شکنی بنی اسراییل و عواقب که محرومیت از لطف الهی و زمینه پیدایش سنگدلی و پیدایش نفاق است  عبرت بگیریم و همواره به پیمان الهی پایدار و مستحکم باشیم تا دچار قساوت و سنگدلی نشویم .

تکرار کردن گناه

گناه کردن و تکرار آن گناه، نشانه ی غفلت از خداوند است که، موجب سیاهى دل و ضعف ایمان شده و در صورت استمرار، بر دلها مُهر قساوت زده می‌شود: «أَوَ لَمْ یَهْدِ لِلَّذینَ یَرِثُونَ الْأَرْض‏ مِن بَعدِ أهلِهَا أَنْ لَوْ نَشاءُ أَصَبْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ نَطْبَعُ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُون‏» «آیا كسانى كه وارث روى زمین بعد از صاحبان آن می‏شوند، عبرت نمى‏گیرند كه اگر بخواهیم، آنها را نیز به گناهانشان هلاك مى‏كنیم، و بر دلهایشان مهر مى‏نهیم تا (صداى حق را) نشنوند؟!»

طبع قلب، به معنى بسته شدن است که موجب محدود شدن از جهت دید و درك حقایق و أنوار ملکوتی خواهد بود و این چیزی جز، قساوت قلب نیست.

نگاه شهوت آمیز کردن به نامحرم

یکی از چیزهای که بعنوان عامل قساوت قلب و سنگدل در روایات نام برده شده نگاه کردن به زنان نامحرم است البته این نگاه که از روی شهوت و هوس بازی باشد حضرت عیسی(علیه السلام) به اصحاب خود فرموند: «ایّاکم و النظر الی المخدرات فانّها بذرالشهوت و نبات القسوة»[ گیلانی، عبدالرزاق، شرح مصباح الشریعه، تهران انتشارات صدوق چاپ 1377ه س ، ص 277] بپزهیزید از نظرکردن به زنان نامحرم که زنان تخم شهوت و منتج قساوت قلب و سنگدلی هستند .

در روایتی امام علی(علیه السلام)چنین می فرماید : والعین جاسوس القلب و برید العقل فغض بصرک عما یلیق بدینک و یکرهه قلبک و ینکره عقلک [ مستدرک الوسایل ج 14 ص 269]» چشم جاسوس قلب و شاطر عقل است پس بپوش چشم خود را از هر چه که به دین و مذهب سازگار نیست و از هر آنچه که دل تو از آن کراهت دارد و عقلت از دیدن او منکر است.

قرآن هم در باره حفظ از چشم چرانی و نگاه شهوت آمیز می فرماید:« قُلْ لِلْمُۆْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ[ نور/30]»به مومنین بگو چشم های خود را از نگاه به نامحرمان فرو گیرند و عفاف خود را حفظ کنند .

همچنین حضرت یحی بن ذکریا می فرماید:« الموت احب الیَّ من نظرة لغیر واجب[ مستدرک الوسایل ج14ص 270]» مردن محبوب تر است نزد من از نگاه کردن به غیر واجب .

خلاصه مطلب اینکه نگاه شهوت آمیز به زنان نامحرم انسان را به وادی قساوت و سنگدلی سوق میدهد و دچار به این بیماری مهلک می کند.

رابطه بخل و قساوت قلب

یکی از عللی که موجب قساوت قلب می شود بخل ورزیدن می باشد. از این رو حتی از نگاه به بخیل برحذر داشته شده، چرا كه آثار این قساوت می‌تواند در نظاره گر نیز پدید آید و شخص تحت تاثیر پلیدی و زشتی قلب بخیل قرار گیرد. امام علی(علیه السلام) فرمود:

النظر الی البخیل یقسی القلب

نگاه كردن به شخص بخیل، باعث قساوت و تیرگی قلب می‌شود. (بحار الانوار، ج57، ص35)

آن حضرت(علیه السلام) خطاب به فرزندش امام حسن(علیه السلام) فرمود:

پسرم! از دوستی با بخیل بپرهیز، زیرا او از تو باز می‌دارد آنچه را كه بسیار به آن نیازمندی. (نهج البلاغه، حكمت73)

در ضمن نامه خود به مالك اشتر نیز فرمود:

در مشورت خود انسان بخیل را دخالت مده كه تو را از نیكی و بخشش باز داشته، از فقر و تنگدستی می‌ترساند. (نهج البلاغه، نامه35)

منابع :

سایت حوزه

سایت اندیشه قرآن

محتوای برنامه سمت خدا