تبیان، دستیار زندگی
چون کارهای خداوند، همه بر اساس حکمت ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

علت مستجاب نشدن بعضی از دعاها در بیان امام رضا (ع)


خداوند متعال، بعضی از بندگان خود را دوست دارد. از این رو، حاجت آنها را در دنیا برآورده نمی‏کند، تا چندین برابر در آخرت، به آنها پاداش دهد.


چرا اثر اجابت در مورد بعضی دعاها ظاهر نمی‏شود؟ در پاسخ می‏گوییم:

1- چون کارهای خداوند، همه بر اساس حکمت و مصلحت است، دعاهایی را که بر خلاف صلاح انسان است، مستجاب نمی‏فرماید.

مستجاب نشدن برخی دعاها در کلام امام(ع)

می‏پرسند: اگر چنین است، پس فایده‏ی دعا چیست؟ می‏گوییم: امور بر سه قسم است:

الف- آنچه را که خداوند، حتی بدون دعا، به مردم می‏بخشد.

ب- آنچه را که حتی با دعا نیز نمی‏دهد، چون مصلحت در آن نیست.

ج- آنچه را که مصلحت در آن است، اما به شرطی که انسان دعا کند.

از آنجا که انسان نمی‏داند چیزی را که از خدا می‏خواهد، از کدام نوع است، لذا باید همه چیز را از خدا بخواهد. و قبل و بعد از دعا، مقام رضا به قضا و تسلیم در برابر اراده‏ی الهی را داشته باشد.

ضمنا باید دانست که خود دعا، عبادتی بزرگ است، که به آن امر شده‏ایم، امام صادق علیه‏السلام فرمود: دعا کن. و مگو که آنچه مقدر شده است، روی می‏دهد. زیرا که دعا، خود عبادت است. (1)

2- هر عبادتی، شرایط و موانعی دارد، که بدون عمل به آن شرایط و رفع آن موانع، مقبول نیست.

مثلا وضو، شرط صحت نماز است. و گناهان کبیره، مانع می‏شود از آن که نماز، انسان را به قرب خدا برساند. بدون توجه به این عوامل، نمی‏توان از آثار نماز سخن گفت.

دعا نیز شرایط و موانعی دارد که قبلا بیان شد. بدون توجه به آن‏ها، ممکن است خداوند متعال، دعا را مستجاب نکند.

امام امیرالمومنین علیه‏السلام، حدیثی جامع در این مورد دارند که هشت علت برای عدم استجابت بعضی از دعاها بیان می‏فرماید. خلاصه‏ی این حدیث چنین است:

«دل‏های شما با هشت خصلت خیانت کرده است:

الف - خدا را شناختید، ولی حق او را- آنچنانکه بر شما واجب کرده- به جا نیاوردید.

ب - به پیامبرش ایمان آورید، ولی آیین او را از میان بردید. پس ثمره‏ی ایمانتان کجاست؟

ج- قرآن را خواندید، ولی بدان عمل نکردید. ایمان به آن را ادعا کردید، ولی در عمل به مخالفت آن برخاستند.

د- ادعا کردید که از آتش او می‏هراسید، در حالی که همواره با ارتکاب گناهان به سوی آن شتافتید.

ه- ادعای اشتیاق به بهشت او کردید، ولی پیوسته با کارهایتان، از آن دور می‏شوید.

و- نعمت خدای روزی رسان را خوردید، ولی شکر آن را ادا نکردید.

ز- خداوند، شما را به دشمنی با شیطان امر فرمود. شما نیز به زبان، این دشمنی را ادعا کردید. ولی در عمل با او دوستی می‏ورزید.

ح- عیب‏های مردم را در برابر چشم‏های عیب جوی خود نهادید، و عیوب خود را پشت سر افکندید. و کسانی را ملامت کردید که خودتان برای سلامت و سرزنش، سزاوارتر از آنها بودید. شما که درهای استجابت دعا را بر خود بسته‏اید، چگونه انتظار استجابت دعا را دارید؟ پس، درون خود را برای خدا خالص و پاکیزه گردانی، تا خداوند، دعای شما را مستجاب گرداند. (2)

3- استجابت دعا، همیشه به معنی ظهور آثار استجابت نیست. در این مورد، چند حالت ممکن است پیش بیاید.

الف- خداوند، دعایی را مستجاب فرماید، ولی نتیجه‏ی آن با فاصله‏ی زمانی به بنده برسد. چنانکه- به بیان امام صادق علیه‏السلام- از زمانی که خداوند، دعای حضرت موسی و هارون علیهم السلام در مورد هلاک فرعون را مستجاب فرمود، تا زمانی که هلاک فرعون واقع شد، چهل سال طول کشید.

ب- خداوند، استجابت دعای کسی را تأخیر می‏اندازد، چون دوست دارد صدای دعای او را بشنود.

ج- خداوند، دعای کسی را مستجاب می‏کند، ولی اثر استجابت را ظاهر نمی‏سازد، تا او بیشتر دعا کند، و درجات قرب او بالا رود

در دعای ابوحمزه ثمالی، آنجا که امام سجاد علیه‏السلام یازده مورد از علل سستی و سنگینی در دعا را بیان می‏دارد، ضمن آنها عرضه دارد:

«یا شاید دوست نداری که دعای مرا بشنوی، از این رو مرا از درگاه خود دور داشته‏ای»

4- خداوند متعال، بعضی از بندگان خود را دوست دارد. از این رو، حاجت آنها را در دنیا برآورده نمی‏کند، تا چندین برابر در آخرت، به آنها پاداش دهد. در این حال، خداوند تعالی عطای فراوانی برای بندگانش در نظر گرفته، اما بنده‏ی خدا- به دلیل عجله- بر اندکی از آن عطای فراوان اصرار می‏کند.

بر اساس حدیث امام صادق علیه‏السلام:

وقتی مۆمن در روز قیامت، آثار استجابت دعاهای خود را می‏بیند که در دنیا برآورده نشده بود، آرزو می‏کند که کاش هیچ یک از حاجت‏هایش در دنیا روا نمی‏شد.

لطف بی‏پایان خداوند به بشر تا آنجا است که به امر کرده است:

مستجاب نشدن برخی دعاها در کلام امام(ع)

«هر چه می‏خواهید از من بطلبید، حتی نمک آش و سبزی طعام خود را»

این امر، برای آن بوده که بشر را، به بهانه‏ی نمک و سبزی دنیا، به فوز و شرف دعا برساند، و درجات بی‏پایان قرب را به او بچشاند.

در چنین حالتی، جهالت انسان به آنجا می‏رسد که به اندک تأخیری در اجابت دعا یا در ظهور آثار اجابت، بر خدای رحمان رحیم خشم گیرد، و الطاف حضرت حق را فراموش کند. امام عصر اروحنافداه در دعای افتتاح عرضه می‏دارد:

«فان ابطأ عنی عتبت بجهلی علیک. و لعل الذی ابطأ عنی هو خیر لی لعلمک بعاقبة الامور»

اگر تأخیر در استجابت دعایم کنی، به جهالتم بر تو عتاب کنم. در حالی که شاید این تأخیر، برای من بهتر باشد، به دلیل علمی که تو نسبت به فرجام کارها داری.

5- از بعضی ازگروه‏ها یا افراد در روایات یاد شده که دعای آنها مستجاب نمی‏شود. از جمله:

الف- شخصی که مالی به کسی قرض دهد، ولی گواه نگیرد. و دعا کند که خدا مالش را به او گرداند.

ب- کسی که قدرت بر طلب روزی داشته باشد، اما به دنبال آن نرود، و در خانه‏اش بنشیند، و از خدا روزی بخواهد.

ج- کسی که از زیر دیوار خم شده‏ی شکسته‏ای بگذرد، و تند نرود، و دعا کند که بر سر او فرو نریزد.


پی نوشتها:

1- اول كافی، كتاب الدعا باب فضل الدعا و الحث علیه، حدیث 5

2- بحار الانوار، ج93، ص 377-376

منبع: كتاب درسهایی از زندگانی امام رضا (ع)

بخش حریم رضوی