خانه ای گرفتار وسواس
چگونه با یک بیمار مبتلا به وسواس رفتار کنیم؟
تصور کنید یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به وسواس است و شما شاهد رنج کشیدن وی هستید و مایلید به وی کمک کنید اما نمی دانید که چگونه می توان بدون بحث و مجادله خانوادگی و ایجاد تعارض هر چه بیشتر در خانواده، این کار را انجام دهید. بسیار شاهد این مساله هستیم که فرد مبتلا به وسواس علاوه بر اینکه از مشکل خود رنج می برد از ناحیه فشارهای خانوادگی و کدورتها و تنشهای مختلف نیز تحت فشار است. لذا از اینجاست که نقش و اهمیت هر چه بیشتر خانواده خود را نشان می دهد و برای حصول به این مرحله اولا لازم است اعضای خانواده هایی که بیمار مبتلا به وسواس دارند از کلیات این اختلال اطلاعات کلی داشته باشند و از طرف دیگر نحوه برخورد و مواجهه با مشکلات بیمار را بدانند. لذا در ادامه توضیحاتی کلی در مورد این اختلال ارایه شده و در نهایت روش برخورد اعضای خانواده هم مطرح می گردد:
تمام مردم دوست دارند كه با ارامش و آسودگی زندگی کنند اما گاهی اوقات اعمال (كنش ها) یا تكرارها مانع از این امر می شوند. مشخصه رفتار كسی كه مبتلا به وسواس فکری- عملی است عبارت است از تركیبی از اجبار و وسواس. وسواس فکری- عملی نه تنها رفتار فیزیكی افراد، بلكه رفتار روحی-روانی آنها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
علل وسواس فکری- عملی
وسواس فکری- عملی اغلب در افراد جوان و زنان و مردان نزدیك بیست سال(یعنی از اوایل دوران بلوغ) اتفاق می افتد. شدت علائم نیز ممکن است با گذشت زمان تغییر كند و شامل موارد زیر است:
افكار تكرار شونده (عود كننده): وسواس باعث عصبانیت افراد می شود و ممكن است این هیجان در فرد به علت بروز یا تداعی كلمه، عبارت یا تصویر ناخوشایندی در ذهن بیمار باشد.
تكرار كردن چیزی كه بارها و بارها آنرا انجام داده اند: اجباری است كه باعث می‌شود فرد كمتر احساس ترس و دلواپسی بكند و ممكن است سعی كند با نمره دادن، گفتن یك كلمه خاص یا انجام یك مراسم خاص مانند شستن چند باره ی دست ها افكار خود را اصلاح كند.
نشانه ها
فاكتورهای بسیاری ممكن است در توضیح دلایل وسواس فکری- عملی نقش داشته باشند:
**وراثت که ممکن است حوادث استرس زای زندگی آنرا فعال كند.
** تغییرات زندگی مانند بلوغ، تولد بچه یا اشتغال به شغل جدید.
**ایجاد یك عدم تعادل در هورمونی در مغزی به نام سروتونین
درمان
عمدتا مشاهده می شود که خودیاری گری از روشهای موثر درمان وسواس است که در آن فرد بیمار باید افكار آزار دهنده خود را ثبت و ضبط یا مكتوب كرده و دایما با انها مواجه شود. لازم است این كار را مرتبا به مدت تقریبا یك ساعت در شبانه روز انجام داده شود و برای انجام این تمرینات مقاومت صورت گیرد.
اگر افكار شما با باورهای اعتقادی و دینی شما در تعارض است با كسی كه می دانید از لحاظ باوری به شما شبیه و نزدیك است آنها را مجددا مورد بحث و بررسی قرار گیرد(در این زمینه خصوصا صحبت با یک مشاور مذهبی توصیه می شود).
به جای تلاش برای رها كردن و خلاص شدن از افكار، رفتار درمانی شناختی، به افراد در تغییر واكنش ها و هدف قرار دادن افكار خود انتقادی غیر واقعی كمك می كند.
در معرض گذاشتن و پرهیز از پاسخ دهی كه می توانند بهمراه رفتار درمانی شناختی بكار بروند در توقف رفتارهای اجباری و دلواپسی كمك می كند و به تدریج افراد را قادر به مواجهه با آنچه كه از آن می ترسند می كند.
از هر 4 نفری كه این درمان خاص را كامل كرده اند، 3 نفر آنرا مفید دانسته اند اما در یك چهارم موارد علائم مجددا عود می كند كه این افراد محتاج درمان مضاعفی مثل دارو درمانی هستند.
وسواس و اهالی خانواده
آنچه در ادامه می آید نیز فنونی هستند که شما را کمک می کند تا به یکی از اعضای خانواده تان که مبتلا به وسواس است کمک و یاری رسانید.
با کمک نکردن کمک کنید : یکی از مهمترین قواعدی که باید در زندگی با یک فرد مبتلا به وسواس رعایت شود، انجام ندادن اداب برای اوست. به عبارت دیگر با کمک نکردن، می توانید وی را یاری کنید.
برای مثال اگر یکی از اعضای خانواده شما که مبتلا به وسواس است معتقد است که قبل از ورود به خانه باید میکروب زدایی کند و به پارکینگ منزل می رود و از شما می خواهد که لباسهای تمیزش را برای وی بیاورید تا لباسهایی عاری از میکروب را بپوشد تصور می کنید وظیفه شما در قبال این فرد چیست؟
اعضای خانواده و بیمار مبتلا به وسواس باید بدانند که به جای انتخاب ساده ترین راه رهایی از تعارض، یعنی انجام آداب برای بیمار، تنها راه واقعی کمک به بیمار، متوقف کردن کمک به او برای انجام این آداب است.
از مقایسه روز به روز پرهیز کنید: بیماران مبتلا به وسواس اغلب در مواقعی که نشانه های آنها قوی تر می شود، احساس می کنند که به اول خط برگشته اند. شما نیز ممکن است دچار این اشتباه شده و وی را با روز قبل یا گذشته مقایسه کنید.لذا با توجه به فراز و نشیبهای زیاد سیر اختلال وسواس، به اعضای خانواده های مبتلا توصیه می شود که تغییرات کلی که در زمان شروع ایجاد شده اند مورد توجه قرار گرفته و از مقایسه روز به روز خودداری کنید.
به بهبودهای کوچک توجه کنید: شما به عنوان خانواده یک فرد مبتلا به وسواس باید بدانید که کوچکترین تغییر در زندگی یک فرد مبتلا به وسواس یک پیشرفت بزرگ است. مثلا اگر همسر یا فرزند شما توانسته است دوش گرفتن 2ساعته خود را به یک ساعت و نیم تقلیل دهد این یک پیشرفت شگرف است لذا قدردانی و اذعان به چنین پیشرفتهای نسبتا کوچکی، ابزاری نیرومند است و باعث می شود فرد مبتلا به وسواس به تلاش خود ادامه دهد.
حمایت کننده باشید : هر چه بیشتر بتوانید از عیب جویی پرهیز کنید، بهتر است. در واقع این وسواس است که باعث رنجش و ناراحتی می شود نه بیمار شما لذا این عضو از خانواده شما به عنوان یک فرد به ترغیب و پذیرش نیازمند است نه به عیب جویی.مریم عطاریان
بخش خانواده ایرانی تبیان
