هیس! دخترها فریاد نمی زنند!

پوران درخشنده فیلمساز، تهیه کننده، محقق و نویسنده ایرانی است که در  سال 1330 در شهر کرمانشاه به دنیا آمد، او تحصیل تکمیلی خود را در مدرسه عالی تلویزیون و سینما گذراند .  وی فارغ التحصیل سینما با گرایش كارگردانی از مدرسه عالی تلویزیون و سینما و دارای لوح افتخار درجه یك هنری معادل دكتری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

درخشنده از معدود فیلمسازان زن است که در دهه 60 به این عرصه آمد و بازتاب مسائل کودکان و نوجوانان خاص با نگاه آمیخته به احساس را شاید بتوان مولفه مشترک فیلم‌هایش دانست. در بررسی کارنامه 9 فیلم پوران درخشنده شاید بیش از هر چیز دغدغه مسائل کودکان و نوجوانان از وجوه مختلف را بتوان مولفه ای مشترک محسوب کرد.

وی با تمرکز بر مسائل خاص کودکان و نوجوانان تلاش می‌کند دریچه‌ای جدید برای نزدیک شدن به این قشر آسیب‌پذیر جامعه پیدا کند که با انتخاب‌های این فیلمساز خود به گونه‌‌ای خاص‌تر هم می‌شوند. فیلم «رابطه» نخستین تجربه سینمایی اوست.

«هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند» بعد از فیلم‌های خاطره‌انگیزی چون «رابطه»، «پرنده کوچک خوشبختی»، «عبور از غبار» و فیلم‌های جدیدتری مثل «بچه‌های ابدی» در کارنامه این فیلمساز زن ثبت شده است. آثاری که مولفه مشترک آن‌ها این است که بر اساس دغدغه‌مندی او برای آسیب‌شناسی ناتوانی‌ها، معضلات و مشکلات اجتماعی شکل گرفته و مسیر خاص خود را تا تولید و ساخت طی کرده‌اند.

شیرین دو بار تا آستانه ی ازدواج پیش می رود اما ازدواجش به هم می خورد. او در سومین تجربه اش دچار بحران می شود و برای رهایی از این بحران تصمیمی می گیرد كه...» • پوران درخشنده برای ساخت تازه ترین فیلمش هم سراغ موضوعی اجتماعی رفته و به مشكلات دخترانی پرداخته كه پس از مواجهه با آسیب های جدی روحی و جسمی، از ترس آبرو مجبور به سكوت و تحمل مشكلات در تنهایی می شوند.

فیلم‌های کارنامه درخشنده با تکیه بر این نخ تسبیح روند

اوج و فرود داشته‌اند مثل کارنامه هر فیلمساز دیگری اما نکته مهم این است که دغدغه‌مندی او همواره به عنوان یک امتیاز بالقوه باعث شده آثارش در راستای هم و برآمده از ذهنی واحد و کاوشگر باشند که درگیر مسائل جامعه و مردم اطراف خود است.

فیلم از حرف‌های ناگفته‌ای سخن به میان می‌آورد که اگر در زمان خود بین آدم‌ها، فرزندان و پدر و مادران، شاگردان و معلمان و ... در جامعه جاری شود و به زبان بیاید، در آینده تبدیل به بغض‌های فروخورده، روزه‌های سکوت، زنان و دختران آسیب‌دیده و بیمار، ... و آن فریاد دردناک قهرمان زن فیلم در فینال نمی‌شود. فریادی بیصدا از سر بغضی چندین ساله که صدای کِل کشیدن آن را پوشش می‌دهد!

مشکلی که هرچند در فیلم از سوی اطرافیان و جامعه سرکوب و به سکوت واداشته می‌شود اما بالاخره سرباز می‌کند. در چنین شرایطی است که دیگر نمی‌توان جرم صورت گرفته را تنها ناشی از مجرم ظاهری دانست چراکه همه افرادی که از گذشته تا به حال در این واداشتن به سکوت نقش داشته‌اند، مقصر و مجرم هستند. اما آنچه در این درام به تأسی از واقعیت اتفاق می‌افتد، چیز دیگری است. واقعیت تلخی که فیلم با همه تلاشی که برای تدریجی بودن رسیدن به بن‌بست پایانی کرده، از ابتدا محتوم است.

فیلم «هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند» طراحی شده، نوشته شده، ساخته شده تا رسیدن به این فینال را زمینه‌چینی کند. فینالی که نه لزوماً به امروز و دیروز بلکه به نوع نگاه به زن در فرهنگ و سنت ما بازمی‌گردد و نیازمند بازنگری اساسی است تا دختران نسل‌های آینده در واکنش به آن، دچار افسارگسیختگی که نشانه‌های آن امروز در جامعه قابل رویت است، نشوند.

فیلم تلخ است چون قرار نبوده مفرح و شاد باشد و بعد از خارج شدن از سالن نمایش به آسانی از ذهن ساده‌اندیش‌ترین مخاطب پاک شود. فیلم دردآور است چون قرار بوده این درد را تبدیل به گره ذهنی مخاطبش کند؛ چه مرد و چه زن تا بلکه جرقه حرکت برای این بازنگری از جایی آغاز شود.

اما این ویژگی مهم را دارد که به این معضلِ اجتماعیِ ملموس و متأسفانه مسکوت، نگاهی شریف دارد و در عین ارتباط برقرار کردن با کنه ماجرا قابلیت این را دارد که بین مخاطبان گسترده بخصوص از نوع عام دیده شود تا بلکه به هدف مورد نظر اصابت کند.

قطعا زن بودن فیلمساز در تلفیق این نگاه دردمند و پاکیزه در کنار هم نقش مهمی داشته تا «هیس، دخترها فریاد نمی‌زنند» تبدیل شود به فیلمی آبرومند و آسیب‌شناسانه برای دیدن و دیدن و باز هم دیدن همه اقشار جامعه از هیئت‌های انتخاب جشنواره‌ها تا عادی‌ترین فرد جامعه تا تلنگر خود را بزند.

اگر قرار باشد چنین فیلمی که به گفته بسیاری از اهل فن که فیلم را دیده‌اند، به نوعی کامل‌ترین و شکیل‌ترین اثر کارگردانش است از فیلمنامه و کارگردانی تا بازی‌ها، توزیع مناسب درام بین بخش‌های داستانی و اطلاعاتی و ... - با جرح و تعدیل و تغییر تبدیل شود به یک ملودرام خنثی و بی‌بو و خاصیت با یک پایان خوش که کلیت تفکر پشت شکل‌گیری آن و حتی این معضل کهنه و خاموش را زیر سئوال ببرد، اصلاً چه نیازی به ساخته شدن و طی مراحل صعب تحقیق و نگارش آن بوده است؟

ایکاش با سعه‌صدر زمینه‌ای فراهم شود تا باور کنیم می‌توان از این زخم‌های کهنه حرف زد، تنها حرف زد تا بلکه از دل این حرف‌های دلسوزانه راهکاری برای بازنگری پیدا شود، تا این (فریاد فروخورده) که با مصائب بسیار تبدیل شده به (سخنی تلخ و دلسوزانه)، به رسم و سنت گذشته تبدیل به (فریاد سکوت) و پیامدهای ناخوشایند آن برای نسل آینده دختران این سرزمین نشود.

درخشنده برای باورپذیر شدن وضعیت شخصیت اصلی فیلم، تصمیم گرفت سراغ چهره های شناخته شده نرود. انتشار فراخوانی برای انتخاب بازیگر مناسب این نقش، بیش از هشتصد نفر را به دفتر كارگردان كشاند و او هم در مدت سه ماه و هم زمان با طی مراحل تدارك تولید، از همه علاقمندان تست گرفت. اما در نهایت نقش اصلی را به طناز طباطبایی سپرد.

پروانه ساخت فیلم یك سال و نیم پیش صادر شد و پس از آن درخشنده زمان زیادی را صرف پیدا كردن سرمایه گذار كرد. جلب رضایت نهادهایی كه زمان زیادی از فیلم در لوكیشن های آن ها می گذرد (مانند دادگستری، نیروی انتظامی و زندان) از دیگر مشكلات تولید فیلم بود. درخشنده پس از فراهم شدن شرایط فیلمبرداری، فیلم را اوایل بهمن در منطقه ی الهیه كلید زد و پس از آن گروه برای ادامه ی كار به ساختمان مرکزی دادگستری رفت. داستان در زمستان می گذرد، فیلم برداری 35 میلی متری و فلاش بك ها و بخش هایی از زمان حال با دوربین روی دست فیلم برداری می شوند. یك هفته پس از آغاز فیلم برداری، هایده صفی یاری تدوین آن را آغاز كرده كه همزمان با فیلم برداری ادامه دارد. درخنشده از ابتدی كار، با محمدرضا دلپاك و كارن همایون فر را برای صداگذاری و ساخت موسیقی انتخاب كرد تا فیلم زودتر آماده نمایش شود. این اتفاق ها را نشان می دهد كه او قصد ندارد فیلم را برای نمایش در جشنواره فجر آینده نگه دارد و در پی فرصتی برای اكران آن است: «مطرح شدن این موضوع برایم از همه چیز مهم تر است.» نام فیلم هم یكی از ویژگی ها و نكته های كنجكاوی برانگیز آن است. درخشنده دلیل این نام گذاری را ارتباط آن با موضوع اصلی فیلم می داند؛ همان ترس از آبرویی كه دختران از قربانی جوامع سنتی را وادار به سكوت می كند.

شهاب حسینی، مریلا زارعی، جمشید هاشم‌پور، طناز طباطبایی، فرهاد آییش، مائده طهماسبی، شیرین بینا، بابک حمیدیان، مجید مشیری، اسماعیل سلطانیان، هادی مرزبان، امیر دژاکام و مهدی ماهانی، امیر آقایی، ستاره اسکندری و نیما صفایی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

منابع : جشنواره فیلم فجر ، ایرنا ، خبرآنلاین