فراغت در یک دوران پر مشغله

اهمیت و نقش چگونگی پر کردن اوقات فراغت در جوانی

دوره جوانی به دلیل ویژگیهایی که دارد به عنوان یکی از دورانهای مهم زندگی فرد به شمار می‌رود. شرایط و موقعیتهایی که فرد در این دوران تجدید می‌کند نقش مهمی‌در مراحل بعدی زندگی او خواهد داشت. این مرحله سنی مورد توجه صاحبنظران و روانشناسان و متخصصان اجتماعی است. علاوه بر برنامه‌ریزی های فردی که در این دوران مورد تاکید صاحبنظران و روانشناسان و متخصصان اجتماعی است، برنامه ریزی های فردی نیز در این دوران مورد تاکید و توجه فراوان است که عمدتا توصیه می شود این برنامه‌ریزی های اجتماعی با توجه افزودن به مشکلات رایج جوانان در این دوران و همچنین با توجه بر نیروی جوان طرح و اجرا ‌شوند.

اگر بخواهیم مشکلات این دوران را مورد بررسی قرار دهیم می توانیم به طور خلاصه وار به این موضوعات اشاره کنیم:

روابط نامناسب با والدین، انتخاب شغل، روابط نامناسب با مربیان و بزرگسالان، عدم وجود امکانات آموزشی، گذراندن اوقات فراغت، اعتیاد، عدم وجود استقلال، بیکاری، مشکلات ازدواج و .. همه و همه جز مشکلات رایج جوانان امروز است که مسلما در یک یادداشت نمی توان به همه آنها پرداخت لذا سعی داریم در این یادداشت تنها به یکی از این مشکلات یعنی مشکل در چگونگی گذراندن اوقات فراغت اشاره نماییم.

فراغت در لغت نامه عمید به معنای آسودگی و آسایش از کار است. ماکس کاپلان فراغت را خاطره ای دلپذیر، نوعی رهایی از وظایف اجتماعی، ادراک روانی، آزادی و فعالیت فرهنگی و سرشتی از بازی و تفریح می داند و فراغت را شامل دو جنبه می داند، جنبه فردی که می تواند رضایت درونی را شامل شود و جنبه اجتماعی که مبتنی بر ارزشی است که جامعه بر آن قایل است.

در کشور ما نیز گذراندن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان بر اثر عدم برنامه ریزی صحیح از جناح های مختلف و همچنین کمبود امکانات و اعتبارات لازم و کافی مشکلاتی را در زمینه های گوناگون به وجود آورده است.

اگر طرح و نقشه زندگی و کار جوانان با برنامه هایی که برای اوقات فراغت تنظیم کرده اند مغایرت داشته باشد و تفریحات از نظر ارزشی و فرهنگی با آموزشها و ارزشهای اجتماعی متباین باشد آنگاه اوقات فراغت به صورت یک مشکل اجتماعی در خواهد آمد. نبودن آموزش برای جوانان در ارتباط با گذراندن اوقات فراغت و کمبود قوانین با وجود قوانین نامناسب می تواند مشکل زا باشد.

نداشتن برنامه جهت گذراندن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در سه قسمت مورد توجه قرار می گیرد:

بخشی از این بی برنامگی ها مربوط به برنامه درسی مدارس و دانشگاههاست . وجود برخی از ساعات خالی و فقدان برنامه ریزی مناسب برای پر کردن این زمانها، زمینه مناسبی جهت ابتلا به برخی از انحرافات و خلافکاری ها می شود.

بی برنامگی خود نوجوان و جوان هم مزید بر علت است زیرا آنها با عدم استفاده مفید از این چنین اوقاتی دچار شکست می شوند. در این عصر که به عصر انفجار اطلاعات موسوم است چنانچه جوانی نتواند به موقع مسئولیتهای درسی خود را به اتمام برساند مسلما از غافله عقب مانده و سازگاری اجتماعی با دیگران برای او بسیار دشوار می شود.

در قسمت سوم، بی برنامگی مربوط به خانواده هاست که به نظر به همه امور فرزندان اعم از درس و لباس و پوشاک و تغذیه و ... اهمیت می دهند الا نحوه درست پر کردن اوقات فراغت که در اینجا فعالیتهای خارج از مدرسه و د انشگاه یا فعلیتهای فوق برنامه نیز مطرح می شود که هماهنگی نوجوان و جوان با سایر نهادهای اجتماعی ضروری است.

ضمن اینکه توجه به این مساله ضروری است که در اوقات فراغت ، یادگیری‌ها و کسب دانش به صورت غیر رسمی صورت می‌گیرد که موجب شکوفایی رغبت و انگیزه در جوانان می‌گردد. پس با این اوصاف هم نهادهای اجتماعی و دولتی و هم خانواده ها باید به پر کردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان خود اهمیت ویژه ای داده و همواره تلاشی جدی در این راستا داشته باشند و سعی کنند برای پر کردن و غنی سازی این اوقات برنامه ریزی مدون و شایسته ای داشته باشند.

فلسفه اوقات فراغت از پیچیدگی، تنوع و تفاوتهای بنیادی برخوردار است و هر فرد بر اساس تفاوتهای زیست شناختی، فرهنگی، نگرش، خودیابی، خلاقیت، ارامش و کمال جویی از آن بهره مند می شود.

لذا رعایت نکات زیر در تهیه مسیر برنامه ریزی برای اوقات فراغت در برنامه های درسی، برنامه های خود جوان و برنامه های مربوط به خانواده ها بهتر است مورد توجه جدی قرار گیرد:

* رعایت آزادی، خودانگیختگی و به انتخاب و میل بودن.

* رعایت پرهیز از سرگرمی های بیهوده، گذراندن وقت، صرف انرژی بیهوده و اشتغال بدون هدف

* رعایت ایجاد فرصت جستجو، تفکر و تامل درباره خود، طبیعت و خدای خویش

*رعایت حرمت نفس، شکوفایی، زیبایی دوستی، حقیقت یابی، خیر خواهی و خیر دوستی.

*رعایت احترام به انتخاب جوان با ظرافتهای تربیتی

*رعایت تفاوت قایل شدن میان لذت، فرح و نشاط. لذت چیزی است که طبیعت برای ما به وجود آورده است تا ادامه حیات دهیم و به عنوان هدف زندگی نیست اما فرح، انبساط و شادمانی، همواره تداوم دهنده زندگی موفقیت آمیز و پیروز است. چنین احساسی باید به طور طبیعی و درونی در جوان به وجود اید

*رعایت در  آموزش های مورد نظر در اوقات فراغت. اینگونه آموزشها باید ازاد باشد و اموزش آزاد ان است که اول دوست داشته شود، سپس اموخته شود و پس از ان مورد استفاده قرار گیرد.

منابع:

کتاب مشکلات نوجوانی و جوانی  تالیف دکتر ابوالقاسم اکبری  انتشارات رشد و توسعه

سایت مرکز مشاوره امام خمینی(ره)

نشریه با معارف اسلامی آشنا شویم ، شماره 52