اختلال در خواندن

مهارت خواندن

خواندن فرآیند پیچیده است که شامل تشخیص نمادهای زمان به شکل چاپ شده می‌باشد. خواندن یک مهارت ذاتی نیست بلکه مهارتی است که باید یاد گرفته شود. کلماتی که خوانده می‌شود دارای هیچ معنایی نیست تا خواننده آن را استنباط و تفسیر نکند.

یادگیری مهارت‌های خواندن، با رشد زبان کودکان مرتبط است.

مثلاً برای خواندن کلمه «ابر»، ابتدا باید از اجزای ترکیب شده حروف آگاه بود و سپس باید آن ها را به واج‌های اَ/ب/ر شکست. سپس باید واج‌ها ترکیب شود تا کلمه خوانده شده «ابر» تولید گردد. این فرآیند «رمزگشایی» نامیده می‌شود. این صداها پیچیده هستند ولی اکثر بچه‌ها با دسترسی به آموزش مناسب و نداشتن فقدان حسی یا نقایص عصبی دیگر به سادگی این مهارت را یاد می‌گیرند.

در زمان خواندن چشم دارای دو حرکت است:

اما در حدود 10 تا 15 درصد کودکان، به این فرآیند اساسی آسیب رسیده است و اغلب به زحمت و کوشش مادام‌العمر در مهارت خواندن منتهی می‌شود. این افراد دارای ناتوانی یادگیری هستند که «اختلال خواندن» نامیده می‌شود و هم‌چنین به عنوان Dyslexia شناخته می‌شود.

نظر اجمالی به اختلال خواندن

نارساخوانی (اختلال خواندن) رایج‌ترین (بیش از 80 درصد) ناتوانی یادگیری می‌باشد. و توسط مردم راحت‌تر شناخته می‌شود و در پژوهش‌ها و رسانه‌ها توجه زیادی به آن می‌شود. ناکامی در خواندن (یا خواندن درست و باسرعت) قابل توجه است و تا حدودی در جامعه امروز یک داغ ننگ می‌باشد.

نارساخوانی در حدود 5 نفر از 100 نفر کودکان سن مدرسه رخ می‌دهد، و 5 تا 10 نفر از هر 100 نفر به عنوان «عقب‌ماندگی در خواندن» توصیف می‌شوند که ممکن است آن ها نارساخوان (خوانش‌پریشی) در نظر گرفته شوند و هم‌چنین ممکن است نسبت به هم‌کلاسی‌های خود، مشکل بیش‌تری در خواندن داشته باشند. اگرچه به طور سنتی تصور می‌شد پسران بیش‌تر از دختران نارساخوانی دارند ولی مطالعات نشان داده است که این موضوع حقیقت ندارد و این که هم پسران و هم دختران به یک اندازه احتمال ابتلا به این شرایط را دارند. ولی شیوع آن و نسبت جنسیتی در تحقیقی که توسط شریفی (1391) در ایران انجام گرفته است بدین‌گونه است:

علل

برای اختلال خواندن علل مختلفی ذکر شده است و این اختلال جزو مواردی است که نمی‌توان یک علت واحد را برای آن شناسایی کرد، در زیر بعضی از این علل را بر اساس پژوهش‌ها ارائه می‌گردد:

شواهد قوی نشان می‌دهد که نارساخوانی یک حالت ژنتیکی است و از زمان تولد وجود دارد و به طور معمول در خانواده‌ها ادامه می‌یابد.

اختلال خواندن بر اساس مشکل در حوزه‌هایی از مغز که به تفسیر زبان کمک می‌کند، اتفاق می‌افتد.

این اختلال احتمالاً با کروموزوم 6 و 15 ارتباط دارد.

ضایعات لوب پس‌سری و ناهنجاری‌های نیم‌کره‌ای هم با این مشکل ارتباط دارد.

اما آن چیز که واضح و روشن است، اختلال یادگیری به دلایل زیر نمی‌باشد. هر چند اگر کودکی دارای مشکل در خواندن باشد، می‌توان با درمان و پیشنهاداتی که در این مقاله ارائه می‌شود نسبت به بهبود خواندن آن اقدام کرد.

اختلال خواندن اکتسابی نیست. این ناتوانی ناشی از فقدان آموزش کافی به دلیل فقر یا عدم دسترسی به آموزش نمی‌باشد.

 اما علاوه بر عللی که در بالا ذکر شد ورتون، عوامل دیگری را برای اختلال خواندن بیان می‌کند که عبارتند از:

• عدم آمادگی برای خواندن، عقب‌ماندگی عمومی، رشد گفتار و اشکالات گفتاری
• معلولیت‌های جسمانی مانند اشکالات دیداری و شنیداری، محدودیت واژگان
• نیروی زیستی ناکافی، معلولیت‌های فرهنگی و اجتماعی
• عوامل شخصیتی (مشکلات عاطفی و سازگاری)، عوامل اجتماعی و محیطی
• عدم توجه به مدرسه و تغییر مکرر مدرسه یا آموزگار، شرایط نامساعد خانه
• روش‌های آموزشی ناقص و تشکیلات نامناسب مدرسه، محتوای ناکافی متون خواندنی که دارای ارزش باشد.
• اشکال در درک موقعیت فضایی، عدم برتری جانبی، اختلال در قدرت حرکت
• تشخیص ضعف بین تصاویر مشابه
• قاطی کردن کلمات مشابه از حروف ساخته شده مثل «ب» و «پ»

درباره مشکلات خواندن چند نظریه مطرح است که بر اساس این نظریه‌ها درمان انجام می‌گیرد.

زیربنای اختلال خواندن را نابهنجاری ادراک دیداری مثل «خ» و «غ» می‌داند.

بر اساس این نظریه در پردازش اطلاعات به دست آمده از حواس مختلف به ویژه اطلاعات شنیداری ـ دیداری مشکل دارند مثل بین شنیدن و دیدن «داد» و «باد» فرق نمی‌گذارند.

در فرآیند کلامی دچار نارسایی‌اند. اشکال در نامیدن اجسام، آواشناسی و ترکیب کلمات

^منابع

 ^{Dyslexia / By Elizabeth.A}

 ^{Treating Dyslexia / By Margie Gillis}

 ^{اختلال یادگیری از تعریف تا درمان}

 ^{اختلال خواندن و نوشتن در کودکان دبستانی}

 ^{شیوع ناتوانی‌های یادگیری در دانش‌آموزان پایه اول و دوم ابتدایی استان چهارمحال و بختیاری، مجله ناتوانی‌های یادگیری، علی‌اکبر شریفی}

 ^{دستنامه روان‌پزشکی بالینی، ترجمه محسن ارجمند}

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: اکرم محمدزاده فرهانی