تبیان، دستیار زندگی
هرگاه خداوند، خوبی بنده ای را بخواهد، به او توفیق می دهد تا عمرش را در بهترین کارهایش سپری کند و شتافتن در طاعت او پیش از فرا رسیدن مرگ را روزی اش می کند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه می توانیم در زندگی توفیقاتی کسب کنیم؟


در روایت آمده است که: «اِنَّ اللهَ سُبحَانَهُ اِذَا اَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً وَفَّقَهُ لاِنفَاذِ اَجَلِهِ فِی اَحسَنِ عَمَلِهِ وَرَزَقَهُ مُبَادَرَةَ مَهَلِهِ فِی طَاعَتِهِ قَبلَ الفَوتِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ح 3390) هرگاه خداوند، خوبی بنده ای را بخواهد، به او توفیق می دهد تا عمرش را در بهترین کارهایش سپری کند و شتافتن در طاعت او پیش از فرا رسیدن مرگ را روزی اش می کند.»


ایمان

معنی لغوی توفیق

توفیق از نظر لغوی به معنای «سازش افكندن، موافقت دادن، موافق گردانیدن اسباب، ‌دست یافتن به كاری، كارسازی، و تأییدالهی است. (فرهنگ فارسی، (شش جلدی)، دكتر محمّد معین، تهران،‌ امیر كبیر، نهم، 1375، ج 1، ص1168)

معنی اصطلاحی توفیق

توفیق در اصطلاح یعنی، خداوند مسبّب الاسباب، اسباب را موافق مصلحت انسان نماید.

علاّمه طباطبایی، رحمت الله علیه، می‌نویسد: «توفیق عبارت از این است كه خدا اسباب را به نحوی منظّم كند كه بنده را به عمل صالح بكشاند یا پاره‌ای از علل معصیت را ایجاد نكند (چون خداوند، تمامی اسباب عالم تكوین را ایجاد كرده تا وسایطی باشند برای حدوث و حوادثی؛ و اوست كه «مسبّبات» را از آثار «اسباب» متأثّر می‌سازد؛ این «اسباب» و «مسبّبات» ـ هر چه باشند‌ ـ [به طور تكوینی] مجبور به قبول آثاری هستند كه خداوند، فعل آن را از یكی و انفعال از آن را از دیگری خواسته است). ضدّ توفیق، خذلان است. (فرهنگ جاودان المیزان، علی تاج الدینی، تهران، مهاجر، اوّل، 1382، ص 171 و 475)

به توفیق خداوند نیازمندیم

امام جواد (علیه السلام) می‌فرماید: «اَلْمُۆمِنُ یَحْتَاجُ إلَی تَوْفِیقٍ مِنَ‌ اللهِ...؛ (تحف العقول، حسن بن شعبه حرانی، قم، انتشارات، جامعه مدرّسین، 1404 ق، دوم، ص457) مۆمن به توفیق الهی محتاج است.»

باید به یاری خدا تکیه کنیم و بدانیم که او سبب ساز موفّقیّتهایمان است و به او توکّل کنیم تا توفیقمان روزافزون شود و در لغزشگاه های بحران زا مصون بمانیم.

زمینه ها و عوامل توفیق

آنچه که زمینه ساز توفیق و عامل موفّقیّت انسان می شود، زیاد است که اکنون به برخی اشاره می کنیم:

یاری الهی

امام باقر (علیه السلام) در پاسخ به سۆال از معنای «لَا حَولَ وَلَا قُوَّةَ اِلَّا بِالله» فرمود: لَا حَولَ لَنَا عَن مَعصِیةِ اللهِ اِلَّا بِعَونِ اللهِ، وَلَا قُوَّةَ لَنَا عَلَی طَاعَةِ اللهِ اِلَّا بَتَوفِیقُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ ؛ ما قدرت روی گرداندن از معصیت خدا نداریم، مگر به یاری خدا و توانایی بر طاعت خدا نداریم، مگر با توفیق خدا

قرآن مجید یکی از مهم ترین راه های هدایت و جلب توفیق الهی را جهاد و تلاش می داند و می فرماید: «وَ الَّذِینَ جَهَدُوا فِینَا لَنهْدِیَنهُمْ سبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ»؛ «کسانی که در راه ما مجاهدت و کوشش نمایند، آنان را به راه های خودمان [که راه های خیر و سعادت است] راهنمایی می کنیم»

توفیق تو گر نه ره نماید

این راه به عقل کی گشاید

ای عقل مرا کفایت از تو

جستن ز من و عنایت از تو (نظامی)

جذبه الهی

انسان مۆمن در سایهء عنایت و یاری خدا زندگی می کند و در پرتو ایمان و عملِ صالحش، توفیق الهی را بیش از پیش جلب و جذب می نماید. امام علی (علیه السلام) می فرماید: «التَّوفِیقُ مِن جَذَبَاتِ الرَّبِ؛ (غرر الحکم و دررالکلم، عبدالواحد تمیمی آمدی،دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366 ش، ج1، ص203، ص 203) توفیق، از جذبه های پروردگار است

این جاذبه الهی هم قابلیت زا و هم قابلیت افزا است.

غنیمت دانستن نفحات الهی

اگر از فرصتهای معنوی، به خوبی بهره مند شویم، فرصتهای توفیق آمیزِ بهتر و پربارتری را فراروی خود خواهیم داشت. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:

«اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی اَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتِ اَلاَ فَتَعَرَّضُوا لِنَفَحَاتِهِ؛ (شرح نهج البلاغه، عبد الحمید بن ابی الحدید المعتزلی، کتابخانه آیت الله مرعشی، ج 11، ص 135) در گردش ایّام و سیر زمان، گاهی نسیم های معنوی و الهی وزیدن می گیرد. به هوش باشید و خود را در معرض نسیم های او قرار دهید.

دعا

خیرخواهی خداوند

در روایت آمده است که: «اِنَّ اللهَ سُبحَانَهُ اِذَا اَرَادَ بِعَبدٍ خَیراً وَفَّقَهُ لاِنفَاذِ اَجَلِهِ فِی اَحسَنِ عَمَلِهِ وَرَزَقَهُ مُبَادَرَةَ مَهَلِهِ فِی طَاعَتِهِ قَبلَ الفَوتِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، ح 3390) هرگاه خداوند، خوبی بنده ای را بخواهد، به او توفیق می دهد تا عمرش را در بهترین کارهایش سپری کند و شتافتن در طاعت او پیش از فرا رسیدن مرگ را روزی اش می کند

دعا و طلب خیر از خداوند

امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) می فرماید: «اَیُّهَا النَّاسُ! اِنَّهَ مَنِ استَنصَعَ اللهَ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، امیرالمۆمنین علی(علیه السلام)، ترجمه : محمد دشتی، انتشارات مجتبی، قم، 1379، اول، ص 270، خطبه 147) ای مردم! هر که از خدا خیرخواهی طلبد، توفیق یابد

امام زمان (علیه السلام) نیز در دعا می فرماید: «اللَّهُمَّ ارزُقنَا تَوفِیقَ الطَاعَةٍ وَ بُعدَ المَعصِیَةِ؛ (کلّیّات مفاتیح نوین (دعای حضرت مهدی(علیه السلام)، آیت الله مکارم شیرازی، با همکاری جمعی از فضلا، مترجم، هاشم رسولی محلّاتی، مدرسة الامام علی بن ابی طالب، قم، 1384ش، چ دوم، ص 192) خدایا توفیق طاعت و دوری از معصیت را روزی ما بفرما

در دعای پس از نماز جعفر طیار نیز آمده است که: «اللَّهُمَّ اِنِّی اَساَلُکَ تَوفِیقَ اَهلِ الهُدَی وَ اَعمَالَ اَهلِ التَّقوَی؛ (بحار الانوار، ج 1، ص 198 (در دعای پس از نماز جعفر طیّار) ؛ خدایا! از تو توفیق هدایت یافتگان و اعمالِ تقواپیشگان را می طلبم

بنابراین باید از خداوند طلب توفیق نماییم تا از آن برخوردار شویم؛ چرا که خداوند نیز می فرماید: «ادْعُونى أَستَجِب لَكمْ »؛ (غافر / 60.) «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را

امام علی (علیه السلام) می فرماید: «التَّوفِیقُ مِن جَذَبَاتِ الرَّبِ؛ توفیق، از جذبه های پروردگار است»

تلاش و جهاد برای خدا

در هر زمینه ای که از خدا طلب توفیق می کنیم، باید حدّ اکثر تلاش و توانمان را هم به کار بگیریم، تا خداوند هم به حرکت ما برکت دهد.

امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «... مَن سَاَلَ اللهُ التوفیق وَلَم یَجتَهِد فَقَد استَهزِءُ بِنَفسِهِ...؛ (مجموعه ورام، ورام بن ابی فراس، انتشارات مکتبة الفقیه، قم، ج 2، ص 110) هر کس از خدا توفیق بخواهد، در حالی که تلاش نمی کند، خود را مسخره کرده است

قرآن مجید یکی از مهم ترین راه های هدایت و جلب توفیق الهی را جهاد و تلاش می داند و می فرماید: «وَ الَّذِینَ جَهَدُوا فِینَا لَنهْدِیَنهُمْ سبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ»؛ (عنکبوت / 69) «کسانی که در راه ما مجاهدت و کوشش نمایند، آنان را به راه های خودمان [که راه های خیر و سعادت است] راهنمایی می کنیم

زندگی مجاهدانه در نزد امام صادق (علیه السلام)، این چنین تحسین برانگیز و جایگاهش غبطه انگیز است.

امام علی

کناره گیری از دام های دنیا

راه وصول ما به توفیق رستگاری، کناره گیری از دامهای فریبنده دنیای گناه و نافرمانی است. حضرت علی (علیه السلام) خطاب به دنیا می فرماید: «هَیهَاتَ! مَن وَطِیءَ دَحضَکِ زَلِقَ، وَمَن رَکِبَ لُجَحَکِ غَرِقَ، وَمَنِ ازوَرَّ عَن حَبَائِلِکِ وُفِّقَ؛ (نهج البلاغه، ص 556، نامه 46) هیهات! کسی که در لغزشگاه تو گام نهاد، لغزید، و آن که بر امواج [دریای] ژرفِ تو سوار شد، غرق گردید، و هر که از بندهای دامت کناره گرفت، توفیق (رستگاری) یافت

عمل به علم خود

اگر به علم خود عمل کنیم، خداوند امورمان را در مواردی که علم نداریم، کفایت می کند و این، توفیقِ علمی و عملیِ بزرگی است؛ لذا مرحوم طبرسی ذیل آیه «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن تَنصرُوا اللَّهَ یَنصرْكُمْ وَ یُثَبِّت أَقْدَامَكمْ»؛ (محمد / 7) از ابن عباس روایت کرده که مفهوم آیه این است: کسانی که به علم و دانش خود عمل می کنند، ما آنها را هدایت و رهبری می نماییم به آنچه علم و دانش آن را ندارند و موفق می گردانیم ایشان را برای ازدیاد طاعات و عبادات تا ثواب و پاداش آنها افزون گردد. (تفسیر جامع، سید محمد ابراهیم بروجردی، انتشارات صدر، تهران، 1366، ششم، ج 5، ص236 و 237) و در حدیثی آمده است که: «مَن عَمِلَ بِمَا عَلِمَ، وَرَثَهُ اللهُ عِلمَ مَا لَم یَعلَم؛ (تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، محمد بن محمدرضا قمی، تحقیق: حسین درگاهی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، 1368، اول، ج 10، ص 166) هر کس به آنچه که دانسته، عمل کند، علم آنچه را که نمی داند، خدا برایش به ارث می گذارد

حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «اِنَّ مِنَ النِّعمَةِ تَعَذَّرُ المَعَاصِی؛ امکان گناه نیافتن، یکی از نعمتها است.» چرا که باعث عدم ارتکاب گناه و رهایی از عذاب می شود، هر چند پاداشِ ترک گناه، با وجود قدرت بر آن، بیشتر است. اگر در این زمان ـ که امکان و امکاناتِ گناه، فراوان تر شده ـ از گناه بپرهیزیم، و خود را در معرض آلودگی به گناه قرار ندهیم، توفیقات مضاعف تری می یابیم

دینداری

حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «کَمَا اَنَّ الجسمَ وَالظِّلَّ لَا یَفتَرِقَانِ، کَذَلِکَ الدِّینُ وَالتَّوفِیقُ لَا یَفتَرِقَانِ؛ (غرر الحکم، عبد الواحد بن محمد تمیمی آمدی، انتشارات دفتر تبلیغت اسلامی حوزه علمیه قم، قم، چ اول، 1366، ص 203، ح4006) همان گونه که جسم و سایه از هم جدا نمی شوند، دینداری و توفیق نیز از یکدیگر جدا نمی شوند. آری، دینداری منشأ توفیقاتِ فراوانی است

یاری کردن دین خدا

خداوند متعال می فرماید: «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن تَنصرُوا اللَّهَ یَنصرْكُمْ وَ یُثَبِّت أَقْدَامَكمْ»؛ (محمد / 7.) «ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر شما دین خدا را یاری دهید، خدا نیز شما را یاری می دهد و قدمهای شما را ثابت و استوار می سازد.» و توفیق اعمالِ صالحِ بیشتر و بهتری عنایت می فرماید.

امکان گناه نیافتن

حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «اِنَّ مِنَ النِّعمَةِ تَعَذَّرُ المَعَاصِی؛ (شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 19، ص 260) امکان گناه نیافتن، یکی از نعمتها است.» چرا که باعث عدم ارتکاب گناه و رهایی از عذاب می شود، هر چند پاداشِ ترک گناه، با وجود قدرت بر آن، بیشتر است. اگر در این زمان ـ که امکان و امکاناتِ گناه، فراوان تر شده ـ از گناه بپرهیزیم، و خود را در معرض آلودگی به گناه قرار ندهیم، توفیقات مضاعف تری می یابیم.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 143

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.