چشم انداز رشد اخلاق در عصر ظهور(1)
بدون تردید انقلاب جهانی حضرت مهدی علیه السلام فقط دارای بعد سیاسی، نظامی و اجتماعی ساده نخواهد بود، بلكه طبق روایات، مهمترین بعد آن، تحولات فرهنگی است كه در درون افراد و به تبع آن در سطح جامعه رخ خواهد داد. در آن عصر دل‌انگیز و شور‌آفرین، انسان‌ها از درون تحول می‌یابند و بینش‌های مادی به معنوی و روحانی تبدیل می شود.
كوتاه بینی‌های افراد جای خود را به دوراندیشی و تفكرات عمیق انسانی خواهد داد و در اثر انقلاب جهانی، انقلاب اخلاقی در بالاترین سطح ممكن در انسان‌ها پدیدار می‌شود و ارتباطات صحیح انسانی كه تمام انبیا، اولیا و صلحا برای تحقق آن تلاش كرده‌اند، به اوج خود خواهد رسید. در عصر پس از ظهور در اثر رشد اخلاق، مدینه فاضله یا شهر خدا تشكیل خواهد شد. این چشم‌انداز در روایات معصومین علیهم السلام اذعان شده است.
امام الموحدین علیه افضل صلوات المصلین می‌فرماید: «تأمن السبل حتی تمشی المرأة بین العراق و الشام لا تضع قدمیها الّا علی النّبات و علی رأسها زنبیلها لایهیجها سبع ولاتخافه»؛ «راه‌ها امن شود؛ به طوری كه زن از عراق تا شام برود و پای خود را جز روی گیاه نگذارد، سبدش را بر سرش بگذارد و از درنده و درنده‌خویی باك ندارد».(1)
از احادیث استفاده می‌شود كه حضرت مهدی مثل پیامبر اسلام در برابر جاهلیت قرار می‌گیرد اما از نوع مدرن آن. جاهلیت مدرن از موانع پیش روی امام عصر علیه السلام خواهد بود. جهان در آستانه ظهور، تصویری سیاه و هولناك دارد. اخبار آخرالزمان گرداب بی‌اخلاقی را هشدار داده است. وجود ناامنی، فساد و فسق علنی و برهنگی و آلودگی انسان‌ها به گناهان كوچك و بزرگ ره‌آورد عصر مدرنیته است. به راستی امام عصر علیه السلام چگونه این معضلات بزرگ فرهنگی را حل می‌كند؟ بدون تردید او برنامه‌ای جامع و همه جانبه برای رشد اخلاق خواهد داشت و در هنگام ظهور اجرا خواهد كرد. آن‌چه در پی می‌‌آید، گوشه‌ای از این مكانیسم و برنامه است كه از میان روایات استخراج شده است.
مفهوم اخلاق
واژه «اخلاق» به لحاظ لغوی از ریشه «خُلق» به معنای خوی درونی و ملكات باطنی و روحی است، در برابر خَلق كه به جنبه جسمانی و ظاهری انسان اشاره دارد. اخلاق در منابع و علوم اخلاقی و دینی سه كاربرد متفاوت دارد:
در عصر ظهور امام عصر علیه السلام به عنوان برگزیده و رهبر آسمانی با تشكیل دولت اخلاقی و ارزشی، حكومتی فراگیر با هدف وصول همه انسان‌ها به سعادت، پیوند عمیقی میان فعل سیاسی و فعل اخلاقی برقرار خواهد ساخت
رفتار اخلاقی، گزاره‌های اخلاقی، خصلت‌های اخلاقی
مكانیسم رشد اخلاق در واقع به كارگیری بهترین شیوه‌ها و روش‌های عملی اخلاق و رشد آن در فرد، فرد جامعه اخلاقی، آرمانی عصر ظهور می‌باشد كه تحقق آن با تشكیل دولت اخلاقی و رهبری شخصیت الهی امام عصر علیه السلام كه تندیس اخلاق و ملكات فاضله انسانی شكل می‌گیرد است. این مهمترین غایتی است كه انبیا بدان مبعوث شده‌اند؛ یعنی تتمیم و تكمیل و رشد خُلق‌های فاضل و صفات اخلاقی «إنی بعثت لأتمم مكارم الاخلاق».
دولت اخلاقی
موضوع مورد توجه بسیاری از صاحب‌نظران، ایجاد نظم اجتماعی مطلوب بوده است. نظم اجتماعی مطلوب به معنای برقراری روابط عادلانه، امكان سعادت و مهرورزی انسان در حیات اجتماعی است كه خود، محصول اخلاقی شدن فرد فرد آن جامعه می‌باشد و جامعه‌ای كه سراسر ارزش و فضیلت باشد، مستلزم وجود نهاد دولت بر مبنای ارزش‌های اخلاقی و رهبری اخلاقی و بافضیلت است. در عصر ظهور امام عصر علیه السلام به عنوان برگزیده و رهبر آسمانی با تشكیل دولت اخلاقی و ارزشی، حكومتی فراگیر با هدف وصول همه انسان‌ها به سعادت، پیوند عمیقی میان فعل سیاسی و فعل اخلاقی برقرار خواهد ساخت.
در حدیث امام علی علیه السلام چنین آمده است:
«مهدی علیه السلام از اصحاب خویش پیمان و بیعت می‌گیرد كه سرقت و زنا نكنند، خون بی‌گناهی را نریزند، حریمی را هتك نكنند، به ناحق بر خانه‌ای هجوم نبرند و كسی را مورد ضرب و شتم قرار ندهند، زر و سیم نیندوزند، گندم و جو احتكار نكنند، مال یتیم نخورند، ندانسته شهادت ندهند، راهزنی نكنند، مساجد را ویران نسازند، از آلودگی‌ها دوری كنند، امر به معروف و نهی از منكر كنند، لباس خشن بپوشند، بر خاك سر نهند و در راه خدا آن‌گونه كه شایسته است جهاد كنند» .(2)
ادامه دارد...
پی نوشت:
1. تحف العقول، ص115.
2. منتخب الأثر، ص496
بخش مهدویت تبیان
منبع: مجله امان شماره 16
حامد اسلامجو
