چگونه زبان یاد می گیریم

همان گونه که مستحضرید اهمیت علم روان شناسی درکشورمان به صورت مدرن آن در چند دهه ی اخیر، بیش از پیش آشکار شده است.

به عبارت دیگر می توان گفت برای حل قسمت عمده ای از مسائلی که بشر امروز با آن روبرو است باید از علم روانشناسی کمک گرفت.

در همین راستا کتاب روان شناسی سال سوم رشته ادبیات و علوم انسانی بیش از یک دهه است که در  چرخه ی آموزش کشور قرار دارد. مرکز یادگیری تبیان نیز به منظور یاری رساندن به شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز، سلسله مقالاتی را در این ارتباط در نظر گرفته، که امید است مورد بهره مندیتان قرار گیرد.

اولین جلوه های زبان کودک کاملا تقلیدی است. اما همین تقلید به سرعت پیش می رود و به صورت یک فعالیت خودکار و خلاق در می آید.

اولین کلمات تولید شده از سوی کودک، نیازهای او را منعکس کرده و به آن ها مربوط خواهد بود.

کلمه می تواند بیان گر عمل یا احساس باشد. تعداد کلماتی که کودکان استفاده می کنند، متفاوت است زیرا فرهنگ خانواده و محیط در این امر دخالت دارند. در خانواده هایی که با کودکان بیشتر حرف می زنند و از مسایل بیشتری صحبت می کنند، خزانه ی لغات کودک نیز به نسبت کودکان خانواده های سطح پایین بیشتر است. اهمیت کلام در این اینست که چیزی را بیان می کند و محتوا دارد.

مهم ترین سوالی که در زمینه ی زبان مطرح می شود اینست که:

کودکان چگونه یاد می گیرند جمله ها را بر زبان بیاورند؟؟ روان شناسان سه نوع پاسخ ارائه داده اند: تقلید، شرطی شدن و بررسی فرضیه ها

تقلید:

ظاهرا منطقی به نظر می رسد که کودکان باید حرف زدن را با تقلید بزرگسالان و در واقع در آوردن ادای آن ها یاد بگیرند. اما همه ی روان شناسان با این گفته موافق نیستند، زیرا مشاهدات نشان می دهد که کودکان خردسال به طور دایم چیزهای می گویند که هرگز آن ها را از بزرگ تر ها نشنیده اند.

هم چنین گفته های آن ها نشان می دهد که، آن ها سعی می کنند از قواعد دستوری پیروی کنند نه آن که درست به همان شکل از بزرگسالان تقلید نمایند. در هر صورت تقلید از بزرگسالان نقش بنیادی در یادگیری زبان دارد.

شرطی شدن

عقیده ی دیگر این است که کودکان زبان را از راه شرطی شدن یاد می گیرند. به این صورت که وقتی کودک یک جمله ی درست بر زبان می آورد، بزرگسالان او را، با خندیدن، بغل کردن و آفرین گفتن پاداش مثبت می دهند و در مواردی که گفته هایش اشتباه دارد، حرف او را قطع می کنند (پاداش منفی).

برخی روان شناسان معتقدند که والدین، تا زمانی که می فهمند کودک چه می گوید، کاری با نحوه ی بیان او ندارند، اما به محض آن که متوچه شدند کودک جمله را غلط بر زبان می آورد، به اصلاح آن می پردازند.

بررسی فرضیه ها

عده از روان شناسان معتقدند که کودکان، در یادگیری کلمات و مفاهیم آن ها، تنها ظرف های منفعل نیستند بلکه آن ها در فرایند بررسی فرضیه ها وارد عمل می شوند تا معنای مفاهیم را کشف کنند.

مطالعات متعدد روان شناسان و آزمایش هایی که آن ها انجام می دهند، همه حکایت از این دارد که کودکان خردسال نیز می توانند از بررسی فرضیه ها یا فرضیه آزمایی استفاده کنند و برخی مفاهیم را مثل شکل ها و رنگ ها به سرعت یاد بگیرند.

مثلا وقتی مربعی را به کودک نشان می دهیم و می گوییم این مربع است، کودک تلاش می کند بفهمد که شکل مربع چه چیزی را بیان می کند.

آیا شکل آن به صورت جعبه رنگ آن و بسته بودن آن مطرح است؟

پس از مشاهده ی شکل های متعدد دیگر و شناسایی آن ها به عنوان مربع، کودک مفهومی از مربع را برای خود می سازد که معنایی اساسی تر از جعبه، خط راست و خطوط مساوی دارد.

احتمال دارد سال ها وقت لازم باشد تا تعریف کودک آن قدر کامل شود که مفاهیمی چون شکل هندسی بسته را که چهار ضلع مساوی و چهار زاویه ی نود درجه داردَ، در بر بگیرد.

فطری بودن زبان

عقیده عده ی زیادی از روان شناسان بر این است که کودکان، به طور تصادفی دست به بررسی فرضیه نمی زنند.

آن ها ظاهرا به برخی فرضیه ها اصلا توجه نمی کنند در واقع به هنگام تولد طوری برنامه ریزی شده اند که به شیوه ی معینی با زبان برخورد کنند.

برای روشن شدن مطلب بد نیست بدانید:

یکی از تفاوت های عمده ی رفتار فطری یا رفتار اکتسابی این است که رفتار فطری تقریبا به طور خودکار ظاهر می شود، یعنی جاندار مجبور نیست هرچیزی را با مشاهد ه و تقلید یاد بگیرد.

به نظر می رسد که در مورد یادگیری زبان نیز چنین وضعی وجود داشته باشد. کودکان، از مرحله ی جمله های ساده به مرحله ی جمله های پیچیده گام بر می دارند و ساخت های دستوری را به ترتیب معین و قابل پیش بینی یاد می گیرند و این یادگیری مستقل از تکرار ساخت های زبان به وسیله ی بزرگسالان است.

ویژگی دیگر رفتار فطری یا ذاتی این است که جاندار باید در دوره ی سرنوشت ساز با نشانه های مناسب روبرو شود.

پس از سپری شدن این دوره ی سرنوشت ساز، حتی با آموزش های طولانی نیز احتمالا نتوان آن رفتار را آموزش داد، مثلا کودکانی که به هر دلیلی در دوره ای خاص از ارتباطات انسانی به دور هستند، حتی بعد از تعامل با افراد، هرگز نمی توانند زبان بیاموزند.