وقف و بهبود وضع اقتصادی جامعه

---

تنگدستی که بنا به فرموده ی مولای متقیان علی (علیه السلام)، بزرگتر از مرگ است، آفتی سترگ برای جوامع انسانی به شمار می آید که از رهگذر آن گاه ایمان و اعتقاد مذهبی افراد نیز دچار تزلزل و زوال می گردد. بدین ترتیب راهکار حسنه ی وقف می تواند با فراهم آوردن فرصت های شغلی، دستگیری از نیازمندان و کمک به خوداتکایی ایشان، رواج اندیشه ی خیرخواهی، تقویت مۆسسات حمایتی، بسیج امکانات اندک و مانند آن، راه را بر فقر و تنگدستی تنگ کند و رفاه و غنای ممدوح جامعه انسانی را موجب شود.

---

در ارتباط با تأثیر وقف در بهبود اوضاع اقتصادی جامعه می توان به موارد بسیار زیادی اشاره کرد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می گردد.

الف ـ کارآفرینی و اشتغال:

امروزه،کارآفرینی از بزرگترین دغدغه های جوامع انسانی است؛ زیرا کار عنصری مقدس و حائز اهمیت محسوب شده که در سایه سار آن، علاوه بر رفع نیازهای معیشتی، آرامش، هم گرایی، هویت شغلی و اعتلای شخصیتی فرد محقق می شود. البته این درحالی است که اغلب کشورهای جهان با معضل بیکاری دست به گریبان هستند. از آنجا که چاره اندیشی برای تخفیف این مشکل بدون مشارکت جدی بخش خصوصی به انجام نخواهد رسید، ضروری است که از راهکار حسنه ی وقف در این عرصه نیز استفاده شود. اما پیش از آن لازم است که این ضرورت برای نیکوکاران تبیین شود تا پاره ای از موقوفات و عایدی آنها صرف این مهم شود. بالا رفتن موقوفات از جمله کشتزارها نیز راهکاری است که پرداختن به آن می تواند به ایجاد فرصت های شغلی بیشتر بینجامد.

ب ـ تأمین بهداشت و سلامتی:

رابطه ی رونق اقتصادی و تندرستی افراد یک جامعه، رابطه ای قطعی و اساسی است؛ زیرا کسالت، رخوت و سستی نیروی کار، خود عاملی است که علاوه بر ایجاد تبعات سوء بسیار، افت سطح تولید و به تبع آن بیکاری و فقر را نیز موجب می شود. توسعه ی صنعتی اگر چه خود از یک سو با ایجاد آلودگی های زیست محیطی، صوتی و ... بهداشت جسمی و روانی افراد را به خطر می اندازد، اما از دیگر سو خود به سلامت نیروی کار نیازمند است؛ زیرا درآمدی که از قبل آن نصیب جوامع می شود، نقش عمده ای در تأمین سلامت شهروندان ایفا میکند. از این روی ضرورت بهره گیری از راهکار حسنه ی وقف دیگر بار رخ می نماید. این امر می تواند شامل احیای حوزه های سنتی و گسترده ای باشد که شاهد حضور سنت حسنه ی وقف اند. از قبیل: احداث، توسعه و تجهیز بیمارستان ها، درمانگاه ها، خانه های بهداشت و مانند آن.

ج ـ گسترش عدالت به سود نیازمندان جامعه:

وقف اگر چه به نوعی در قبل از اسلام وجود داشته است، ولی عنایت و توجه به این سنت حسنه به تولد اسلام باز می گردد که توسط اهل بیت علیهم السلام مطرح شده است؛ به گونه ای که از چنان توجهی برخوردار شده که در برهه هایی از تاریخ، تأمین مهم ترین نیازهای مستمندان را بر عهده داشته است. زیرا در گذشته، برخلاف امروز، حکومت ها بیشتر به دفاع از مرزها و نظم عمومی می پرداختند نه توجه به نیازمندان. این امر امروزه نیز می تواند مورد توجه قرار گیرد، بدین صورت که با تشویق افراد خیّر که املاک و اموال خود را وقف نیازمندان کرده و بدان ها رسیدگی کنند، می توان تا حد بسیاری به بهبود اوضاع معیشتی آنان رسیدگی کرد.

د ـ فقـرزدایی:

تنگدستی که بنا به فرموده ی مولای متقیان علی (علیه السلام)، بزرگتر از مرگ است، آفتی سترگ برای جوامع انسانی به شمار می آید که از رهگذر آن گاه ایمان و اعتقاد مذهبی افراد نیز دچار تزلزل و زوال می گردد. بدین ترتیب راهکار حسنه ی وقف می تواند با فراهم آوردن فرصت های شغلی، دستگیری از نیازمندان و کمک به خوداتکایی ایشان، رواج اندیشه ی خیرخواهی، تقویت مۆسسات حمایتی، بسیج امکانات اندک و مانند آن، راه را بر فقر و تنگدستی تنگ کند و رفاه و غنای ممدوح جامعه انسانی را موجب شود.

هـ ـ عمران و آبادانی :

دین مبین اسلام که تحصیل سعادت آدمی در هر دو جهان را در امتداد هم نگاه میدارد، علاوه بر آنکه بندگان خدا را به ساختن سرایی مجلل و فاخر در دنیای پسین فرا خوانده، آنان را به عمران و آبادانی دنیایی که مزرعه ی آخرت است، نیز دعوت فرموده است.

سنت حسنه ی وقف با عمران و آبادانی ظاهری و باطنی، ارتباطی دیرپا داشته و دارد. احداث مدارس، مساجد و ... مۆید آن است.

در ادامه این نوشتار دو پرسش و پاسخ را در مورد وقف مطرح می کنیم:

آیة الله حسینی شاهرودی(دام ظله):

جواب: از موقوفه فقط در جهت وقف باید استفاده گردد.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):

جواب: نیّت کافى است و با عمل جنبه معاطاتى پیدا مى کند.

فرآوری: آمنه اسفندیاری  

بخش احکام اسلامی تبیان

---

منابع:

سایت راسخون

پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام: مکارم شیرازی، حسینی شاهرودی(دام ظلهم)