تبیان، دستیار زندگی
زمینى است که سالیان گذشته در حوالى شهر بوده و وقف منفعت براى استفاده‌هاى کشاورزى بوده، و حال در محدوده شهر قرار گرفته و مى‌خواهند در آن مسجد بسازند، آیا مى‌توانند این زمین‌ها را وقف مسجد کنند؟
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نقش وقف در پویایی اسلام

وقف


ائمه (علیهم السلام) با تأسی از پیغمبر اسلام و حضرت زهرا (سلام الله علیها) و به عنوان امام و رهبر و معلم جامعه مسلمین اهتمام زیادی در گسترش فرهنگ وقف در جامعه داشته اند و با قول و تقریر خود این اقدام خدا پسندانه را مورد ترغیب و حمایت قرار می دادند. در مقام عمل نیز ائمه (علیهم السلام) به فراخور توانایی مالی که داشته اند و مصلحتی که تشخیص می دادند اقدام به وقف اموال خود می نمودند.


وقف در سنت

دومین منبع از معارف اسلامی سنت است که شامل قول، فعل و تقریر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و نیز ائمه اطهار علیهم السلام می شود. ما در این نوشتار سعی داریم از سنت نیز برای وقف مستنداتی بیاوریم:

در حدیث مشهوری از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است که می فرماید:

«هرگاه فرزند آدم بمیرد عمل او قطع می شود مگر از سه چیز، صدقه جاریه (وقف) عملی که از آن سود برده شود و فرزند صالحی که برای او دعا کند»

از نظر عملی نیز، پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این امر خیر، مانند سایر کارهای نیک، معلم بشریت بودند، چنانکه در تاریخ آمده است: پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) زمینی را وقف کرد و منافع آن را برای ابن السبیل صدقه قرار داد.

همچنین مردی یهودی به نام «مخیرق» که در جنگ اُحد مسلمان شده بود، همراه لشکر اسلام در جنگ با مشرکین شرکت کرد، هنگامی که به سوی اُحد حرکت می کرد وصیت کرد که اگر من مُُردم هفت قطعه باغهای من مال رسول الله (صلی الله علیه و آله) باشد. (مخیرق در آن جنگ کشته شد) و آن هفت باغ از همان تاریخ یعنی از سال سوم هجرت به ملک رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آمد و آن حضرت نیز در آن تصرف کردند و کارگران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) باغ ها را اداره می کردند، تا سال هفتم هجرت کار بدین قرار گذشت و در همان سال آن حضرت باغها را وقف کردند، این باغ ها وقف خاص یعنی وقف بر فاطمه (سلام الله علیها) دختر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) بود.

امام سجاد (علیه السلام) فرموده اند: پس از درگذشت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عباس با فاطمه (سلام الله علیها) در تصرف حوائط سبعه مخاصمه کرده امیر المۆمنین و دیگر کسان گواهی دادند که حوائط بر فاطمه (سلام الله علیها) وقف است. حضرت فاطمه (سلام الله علیها) هنگام شهادت وصیت نامه ای در مورد این باغها تنظیم و تولیت این وقف را که شرعاً در دست او بود به امیر المۆمنین و حسنین (علیهماالسلام) واگذار کرد، متن این وصیت نامه به نقل از امام باقر (علیه السلام) در کتاب وسائل الشیعه آمده است.

ائمه (علیهم السلام) با تأسی از پیغمبر اسلام و حضرت زهرا (سلام الله علیها) و به عنوان امام و رهبر و معلم جامعه مسلمین اهتمام زیادی در گسترش فرهنگ وقف در جامعه داشته اند و با قول و تقریر خود این اقدام خدا پسندانه را مورد ترغیب و حمایت قرار می دادند. در مقام عمل نیز ائمه (علیهم السلام) به فراخور توانایی مالی که داشته اند و مصلحتی که تشخیص می دادند اقدام به وقف اموال خود می نمودند

موقوفه های رسول اکرم تنها منحصر در این هفت باغ مذکور نبود بلکه در کتب تاریخ زمین های دیگری را به نام صدقات رسول الله (صلی الله علیه و آله) ذکر کرده اند.

وقف در زندگی اهل بیت (علیهم السلام)

ائمه (علیهم السلام) با تأسی از پیغمبر اسلام و حضرت زهرا (سلام الله علیها) و به عنوان امام و رهبر و معلم جامعه مسلمین اهتمام زیادی در گسترش فرهنگ وقف در جامعه داشته اند و با قول و تقریر خود این اقدام خدا پسندانه را مورد ترغیب و حمایت قرار می دادند. در مقام عمل نیز ائمه (علیهم السلام) به فراخور توانایی مالی که داشته اند و مصلحتی که تشخیص می دادند اقدام به وقف اموال خود می نمودند.

در میان ائمه (علیهم السلام) حضرت امیر (علیه السلام) بیشترین موقوفه ها را داشته اند.

در مناقب ابن شهر آشوب آمده است که «علی (علیه السلام) در"ینبع" صد چشمه در آورد و برای حاجیان خانه خدا وقف فرمود و چاه هایی در راه کوفه و مکه حفر کرد و مسجد فتح را در مدینه و مسجدی را در مقابل قبر حمزه و در میقات و کوفه و بصره و آبادان بنا کرد»

وقف نامه های متعددی از حضرت امیر (علیه السلام) به یاگار مانده که به جهت اختصار از ذکر آنها صرف نظر می کنیم.

با توجه به اهتمام زیاد شخص رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و جانشینان آن حضرت به مسأله وقف می توان به جایگاه و نقش وقف در پویایی اسلام پی برد که پویای دین اسلام به زنده ماندن شعائر و احکام اسلامی و برخورداری پیروان آن از امنیت روحی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... است.

بعد از این مقدمه چند پرسش و پاسخ را در مورد وقف مطرح میکنیم:

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):

سوال: آیا سهام بورس و اوراق بهادار قابل وقف هستند؟

جواب: آری، قابل وقف هستند.

آیة الله حسینی شاهرودی(دام ظله):

سوال :در منزل دو طبقه، آیا میشود که فقط طبقه دوم آن را مسجد قرار دهیم و طبقه اول را برای کارهایی دیگری استفاده نماییم؟

جواب: اگر از ابتدا کل ساختمان را به نیت مسجد نساخته باشند می تواند طبقه دوم ساختمان را مسجد و طبقه اول را برای کارهای دیگر قرار دهد.

آیة الله خامنه ای(دام ظله):

سوال: زمینى است که سالیان گذشته در حوالى شهر بوده و وقف منفعت براى استفاده‌هاى کشاورزى بوده، و حال در محدوده شهر قرار گرفته و مى‌خواهند در آن مسجد بسازند، آیا مى‌توانند این زمین‌ها را وقف مسجد کنند؟

عده‌اى مى‌گویند زمین‌هاى وقفى که وقف منفعت است را نمى‌‌توان وقف مجدد کرد؛ نظر مقام معظم رهبرى را در این زمینه بیان نمایید.

جواب: وقف مجدد صحیح نیست، لکن اگر زمین را براى مدت طولانى اجاره کنند و در آن مسجد احداث نمایند، حکم مسجد بر آن مترتّب است.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت ویکی فقه(دانشنامه حوزوی)

پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام: خامنه ای، حسینی شاهرودی،مکارم شیرازی(دام ظلهم)

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.