نقش ائمه جمعه در پیشگیری از جرم

منظور از پیشگیری  چیست ؟

پیشگیری از جرم به آن معناست كه فعل یا ترك فعلی صورت نپذیرد تا موجب وقوع تكرار جرم و یا بروز جرم شود. این تعریف انواع پیشگیری را در خود گنجانده است. برخی بر این عقیده‌اند در هنگامی كه جرمی توسط مجرم رخ داد، به كار بردن كلمه پیشگیری مناسب نیست چراكه جرم اتفاق افتاده اما .

پیشگیری پس از وقوع جرم هم ممکن است ؟

انواع پیشگیری چیست ؟

پیشگیری آنجا هم ممکن است  به این معنا كه امكان بروز تكرار جرم برای وی فراهم نشود، كه این عنوان به معنای پیشگیری عام اختصاص پیدا كرده است.

در مقابل نوعی از پیشگیری وجود دارد كه هنوز جرمی رخ نداده و سعی ما براین است كه از بروز آن جرم پیشگیری كنیم و اقداماتی در این زمینه توسط عوامل ذی‌ربط صورت می‌پذیرد كه از آن به پیشگیری خاص یاد می‌شود.

ائمه جمعه با توجه به اینكه از محفوظات   معلومات دقیق و کارشناسی شده  دینی برخوردارند، می‌توانند از زمینه‌های مختلف در پیشگیری از جرم  تاثیرگذار باشند، در بیانات خود و آنچه كه از لسان آن‌ها صادر می‌شود می‌توان جرم را به مردم معرفی و نسبت به پیشگیری آن اقداماتی را انجام دهند. به عنوان مثال با توصیه به مردم به تقوایی كه در تمامی نمازهای جمعه ما وجود دارد كه البته بر انجام این اقدام تاكید فراوان شده، نوعی پیشگیری از جرم به معنای خاص به شمار می‌رود. به آن معنا كه جرمی هنوز رخ نداده است .

پیشگیری  ائمه جمعه از تکرار وقوع جرم هم ممکن است ؟

ائمه جمعه در تلاشند تا از بروز جرمی خاص اقدامات لازم را انجام دهند صرفا نه اینكه جرم تكرار نشود بلكه از ارتكاب آن پیشگیری شود.

نگاه ائمه جمعه، نگاهی هم نسبت به آینده است و هم  نسبت به گذشته كه البته این امر نیازمند دقت فراوانی است.

 پیشگیری از جرم در قالب توصیه به  تقوا هم ممکن است ؟

لازم به ذكر است تقوایی كه در نماز جمعه تاكید می‌شود دارای اقسامی است و به تعبیر استاد مطهری در كتاب ده گفتار، تقوا به تقوای ضعف و تقوای قوت تقسیم می‌شود.

به تعبیر این استاد تقوای ضعف به آن معناست كه ما موقعیت را طوری فراهم نكنیم تا دچار جرم و گناه شویم و تقوای قوت به آن معناست كه حتی انسان با قرار گرفتن در موقعیت گناه باز هم بتواند خود را حفظ و به تعبیر استاد مطهری خود را واكسینه كند.

این تقسیم خوب است ؟

به نظر می رسد  نام‌گذاری تقوا به تقوای قوت و تقوای ضعف جالب و مناسب نیست. چراكه به  تقوای ضعف مقدمه تقوای قوت می‌شود.

به عنوان مثال یك فرد می‌تواند طوری در جامعه رفتار كند كه شرایط گناه برای وی فراهم نشود، كمتر در پنهان و دور از مردم بودن را برای خود فراهم كند و سعی كند بیشتر در جامعه باشد و كمتر در خلوت به سر برد.

مثالی كه استاد مطهری در خصوص پیشگیری از جرم و تقوای ضعف بیان داشتند، افراد سنگی را در دهان خود می‌گذارند تا به یاد داشته باشند كه باید كمتر صحبت كنند.

البته  چون این امر به اراده خود  فرد هم مربوط می‌شود نوعی از تقواست.

پرهیز از خلوت هم  با نامحرم پیشگیری از جرایم بالاتر است ؟

با ذكر مثالی در حقوق اسلام به روشن‌تر شدن بحث می‌پردازیم، در اسلام مطرح است كه فردی، نامحرم را به ارتكاب گناه تحریك نكند و در عین حال این مطلب هم بیان شده كه كسی با قصد تمایل نفسانی به نامحرم نگاه نكند. اگر بخواهیم این مطالب را در پیشگیری از جرم مطرح كنیم، معنای اولی این خواهد بود كه پیشگیری وضعی و محیطی را فراهم كنیم .

معنای دومی این است كه شخص به گونه‌ای دورن خود را تربیت كند تا مرتكب هرگونه جرم و گناهی نشود.

  همه انواع پیشگیری همه مهم اند ؟

مهم این است كه توجه‌ای ویژه‌ای خاص به پیشگیری‌های محیطی یا پیشگیری‌های وضعی داشته باشیم. به عبارت دیگر پیشگیری‌های وضعی یا موقعیتی مقدمه این امر هستند كه افراد درون خود را تربیت كنند.

به طور كلی فراهم نكردن زمینه برای ارتكاب جرم، نوعی پیشگیری محسوب می‌شود. با توجه به مقدمه‌ای كه بیان شد، ائمه جمعه باید در هر دو گستره فعالیت كنند یعنی هم باید توصیه‌های داشته باشند كه محیط اجتماع محیطی نباشد كه زمینه‌ساز جرم باشد. در عین حال به اشخاص توصیه‌هایی داشته باشند كه اگر این زمینه فراهم شد، اشخاص بتوانند مانند حضرت یوسف خود را از ارتكاب گناه و جرم حفظ كنند.

تلاش ما باید براین باشد كه جوانان كشور، یوسف‌وار زندگی كنند به آن معنا كه وجود فراهم بودن زمینه گناه، مرتكب جرم و گناهی نشوند اما  بحث دیگر در این است از فراهم شدن زمینه جرم، هم باید جلوگیری كنیم. نكته اساسی این است كه نباید اهمیت پیشگیری آموزش‌مدار  مانع از تنظیم موقعیت‌ها شود چراكه این دو امر مكمل یكدیگر هستند.

لازم به ذكر است كه حضرت یوسف قبل از قرار گرفتن در آن موقعیت، توسط پدر خود در محیطی مناسب تربیت شده بود وگرنه اگر قرار باشد كه افراد از ابتدا در محیطی نامناسب و آلوده تربیت شود، هرگز واكسینه نخواهند شد.

نتیجه این بحث

بنابراین تاكید ما براین است كه ائمه جمعه در ابتدا باید سعی در ایجاد محیط‌ های پاكیزه و سالم داشته باشند. منتهی تمام این پاكی‌ها باید به صورت اختیاری و با دعوت به خیر و توصیه باشد، یعنی پاك‌سازی افراد با اراده آنان صورت پذیرد. برای این پاك‌سازی‌ها، اصل را باید بر اختیار فرد گذاشت و نه اجبار.

نكته دوم در این است كه تاكید ائمه جمعه نباید مانع از اصل كه همان تقوای درون افراد است، شود.

مهم این است كه در نهایت درون افراد تربیت شود. افراد در غالب اروپا خصوصا انگلستان به وسیله دوربین كنترل می شوند به طوری كه اگر یك ساعت دوربین‌ها قطع شود، تمام خیابان‌های این كشور تهدید به غارت خواهد شد.

قوانین ما با انگلستان متفاوت است. اصل ما براین است كه در ابتدا باید درون افراد را تربیت كرد. ائمه جمعه باید بر پیشگیری تربیت‌مدار تاكید كنند. به این نحو كه افراد را دعوت به رعیات تقوا در درون خود كنند، در عین حال كه نباید محیط آلوده و تحریك كننده باشد.

در نهایت ائمه جمعه هم باید در پیشگیری محیط‌مدار و هم تربیت‌مدار گام بردارند. پیشگیری محیط‌مدار یك مقدمه است و هیچ‌كس نمی‌تواند مقدمه بودن آن را انكار كند. البته نباید فراموش كرد كه پیشگیری محیط‌مدار نباید به صورت افراطی انجام شود. یعنی نباید طوری عمل شود كه افراد اختیار خود را از دست بدهند. پیشگیری آموزش‌مدار بسیار اساسی و مهم است كه باید بر این اصل تاكید فراوان داشت و نكته دیگر اینكه خود ائمه جمعه باید در تمامی مسائل چه در امور امری و ایجابی و چه در امور تركی و نهی‌ای تذكرات لازم را به مردم بدهند.