پاک کن گناه

غفلت یعنی تضعیف بعد معنوی

در وایت پیغمبر اکرم که جلسه گذشته گفتم، حضرت می خواهد جو حاکم را بفرماید که در جو مادیت، هواهای نفسانی که درون انسان هستند، زنده می شوند و قهراً آن بعد معنوی اش تضعیف می شود که ما از آن تعبیر به غفلت می کنیم. محیط هایی که هم سو با امور شیطانی است، غفلت آور هستند.

روایت از پیغمبر اکرم است که فرمودند: «برئت الذمه ممن اقام مع المشرکین فی دیارهم». (کنزالعمال/ج4/384) این یک مطلب اساسی است؛ کسی که بخواهد برود در منطقه مشرکین، یعنی مکانی که جو حاکم بر آنجا جو شرک است، زندگی کند، برائت الذمه است. این شخص اصلاً با ما سر و کاری ندارد. ناخودآگاه از آنها تأثیر می پذیرد.

من قبلاً گفتم که تربیت از امور قصدیه نیست. محیط روی ما اثر می گذارد. این جو حاکم برروی انسان اثر می گذارد. من دارم راجع به محیط شغلی بحث می کنم. محیط شغلی یک چنین محیطی است. تأثیرش ناخودآگاه است چون امور مادی است. اگر انسان با امور مادی سر و کار پیدا کرد، همان ابعادی که با مادیت هم سو هستند، زنده می شوند.

قسم راست برکت را می برد و قسم دروغ سعادت را!

در گذشته این روایت را از علی(ع) گفتم که وقتی حضرت وارد بازار می شد، به تجار و کسبه خطاب می کرد که از خدا بترسید! قسم نخورید! قسم راست برکت را از مال می برد و قسم دروغ انسان را به جهنم می برد. همه اینها جزو احکام و معارف ما است، آدابی است که در شرع ما وارد شده است.

محیط های سازنده

ما ازنظر جو، عکس آن را هم داریم. راجع به شغل گفتیم یک صنف شغل ها است مثل زراعت و چوپانی که اصلاً خود شغل سازنده است؛ در روایت هم داشتیم که این مشاغل مستحب هم هستند. عکسش هم وجود دارد، شغل هایی داریم که مکروه هستند و از آنها نهی تنزیهی شده است. فضاها هم به همین صورت است که برخی فضاها تخریبی است، یعنی باید حواست را جمع کنی! و برعکس، فضاهایی داریم که سازنده است. فضاهایی که با بعد معنوی انسان هم سو هستند، نقش سازنده دارند؛ چون آن بعد معنوی درونی را زنده می کنند.

مساجد، پاک کننده گناهان

در روایت تعبیرات فوق می کند، من چیزی را که مورد ابتلای همه باشد، می گویم. روایت از امام صادق(ع) است که فرمودند: «علیکم باتیان المساجد فانها بیوت الله فی الأرض و من أتاها متطهراً طهره الله من ذنوبه و کتب من زواره فأکثروا فیها من الصلاه و الدعاء» (بحار/ 08/384) بحث قبلی درباره اسواق بود، اینجا بحث مسجد است. من دارم بین اینها یک «مقابله» درست می کنم. به مساجد که خانه های خدا برروی زمین است، بروید. هرکس با طهارت به مسجد بیاید، خدا او را از گناهانش پاک می کند.

پاداش نفس کشیدن در مسجد

روایت دیگری از پیغمبر اکرم است که فرمودند: «یا أباذر ان الله تعالی یعطیک مادمت جالسا فی المسجد بکل نفس تنفست درجه فی الجنه» پیغمبر اکرم خطاب به ابوذر می فرمایند: تا موقعی که در مسجد هستی، هر نفسی که می کشی خدا یک درجه در بهشت تو را بالا می برد. «و تصلی علیک الملائکه» ملائکه برایت درود می فرستند. «و تکتب لک بکل نفس تنفست فیه عشر حسنات» (بحار/47/68) هر نفس که می کشی ده حسنه برایت ثبت می شود.

همه اینها برای محیط است. همان طور که برای اسباب داشتیم این هم راجع به محیط است. می خواهد بفرماید: محیط هایی هست که انسان را ازنظر بعد انسانی و الهی، زنده می کند، توصیه می شود که به این محیط ها بروید و از آن طرف محیط هایی هست که باید حواست جمع باشد یک وقت شیطان فریبت ندهد.

من این را مدخلی برای سومین رابطه یعنی مراجعین، قرار می دهم. قبل از این که وارد مراجعین شوم به سراغ همکارها می روم، چون در روایات هم داریم. انسان همکاری را که انتخاب می کند باید غافل کننده از خدا باشد یا همکاری که یادآورنده خدا باشد؟! این بحث در محیط شغلی مطرح است. مثلاً ما قبلاً هیچ رفاقتی با هم نداشتیم. محیط خانوادگی، رفاقتی و آموزشی مان هم از هم جدا بود و رابطه مان مربوط به محیط شغلی است. همکار در ارتباط با محیط شغلی است. بسیار اتفاق افتاده است که همکار نامناسب، انسان را به جهنم برده است.

این مطالب حتی در بحث شرکت هم مطرح است ولی تأثیر آن خیلی کمتر است. انسان باید مراقب باشد که می خواهد با چه کسی همکار شود! یک وقت سرمایه گذاری است نه همکاری! این تأثیر چندانی ندارد. در همکاری هم، مسأله سرمایه گذاری مطرح نیست که مثلاً طرفین حتماً شریک در مال همدیگر باشند. مهم این است که انسان در نهادها و سرکار، با چه کسی دارد کار می کند. یک وقت اشتباه نشود و عده ای نگویند که منظور سرمایه گذاری دو نفر باهم است! نخیر

تأثیر تربیتی «حرف» و «قیافه» همکار منظور من این است که تو در اتاقی که نشسته ای ببین چه کسانی در آنجا هستند؟ چه می گویند؟ چه قیافه هایی دارند؟ ما گفتیم: ابعاد تربیتی، دیداری، گفتاری و رفتاری است.

هر روز که می روم آنجا چشمم به صورت چه کسی می افتد؟ حرف هایی که می زند به گوشم می خورد چیست؟ ممکن است کسی به او مراجعه کند و با من کاری نداشته باشد، ولی من که برخورد او با مراجعه کننده را می بینم و حرف هایش را می شنوم؛ پس باید در این دقت کنم.

من مطالب را خیلی جزئی می گویم تا خیال نکنی مسأله همکار شوخی بردار است. باید حواسم باشد که همکارم با مردم به چه سبکی عمل می کند؟ اینها خواه نا خواه اثرگذار است، یعنی خواه ناخواه از او روش می گیرم. من عرض کردم راجع به محیط، یک جو حاکم داریم که به آن معنا است، یکی هم در ارتباط با همکارهایی است که من دارم با آنها کار می کنم؛ غیر از مراجعین، در مراجعین رابطه مستقیم است. اینها را از هم جدا کردم؛ در مراجعه، رابطه مستقیم است.

در معارف ما ازنظر تربیتی، یعنی روش گرفتن انسان همه اینها حساب شده است. او با زبان بی زبانی دارد به من روش می دهد و من هم بدون توجه روش می گیرم.

بعد از یک مدتی این شخص دیگر آن شخص اول نیست، چون در این محیط کار می کند. همان طور که محیط تحصیلی و آموزشی، مۆثر است، همان طور که محیط خانوادگی اثر می گذارد، محیط شغلی هم مۆثر است. این محیط ها روی انسان اثر می گذارد، البته محیط های خانوادگی و آموزشی قوی تر است.

منبع: پایگاه اندیشه

تهیه و تنظیم : محمد حسین امین ، گروه حوزه علمیه تبیان