خورشید در خون

گزارشی از تولید فیلم «روز رستاخیز» به کارگردانی احمد رضا دوریش

در سال‌های اخیر، و در واقع در سه سال اخیر، روند چرخه‌ی تولیدات سینمایی ایران کندتر از همیشه حرکت کرده و بسیار کمتر از همیشه شاهد تولیدات شاخص بوده‌ایم. در این میان اما فیلم کودکی حضرت محمد(ع) به کارگردانی مجیدمجیدی و نیز فیلم عاشورایی روز رستاخیز به کارگردانی احمدرضا درویش دو پروژه‌ی بزرگی هستند که در این سال‌ها همواره بیشتر از سایر تولیدات مورد توجه بوده‌اند و با این که در یک سکوت خبری کامل تولید شده‌اند بیش از سایر فیلم‌ها در صدر اخبار تولید مطبوعات قرار گرفته‌اند. در این میان هر چند مدت‌هاست که خبر از اتمام فیلمبرداری روز رستاخیز به گوش می‌رسد و هر چند بر طبق گفته‌ی تهیه کننده و کارگردان این فیلم مراحل نهایی صدا گذاری فیلم در استودیو مولینر لندن به اتمام رسیده و فیلم آماده‌ی نمایش است، و علیرغم این که فیلم قرار بود در محرم امسال به اکران در آید، هنوز که هنوز است تکلیف اکران این فیلم مشخص نیست.

با فرا رسیدن ایام محرم و عاشورای حسینی بر آن شدیم تا گزارشی به دست دهیم از روند تولید این فیلم از ابتدای فیلمبرداری آن که همزمان با اربعین حسینی در شانزدهم بهمن ماه هشتادوهشت در شهرستان زلزله‌زده‌ی بم آغاز گشت و تا دوازدهم دی هشتادونه ادامه داشت.

روز رستاخیز که با صرف بودجه‌ی چهارده میلیاردی تولید شد را باید از رکوردداران عرصه‌ی فیلم‌های میلیاردی سینمای ایران به حساب آورد. احمد رضا دوریش که پیش از این با ساخت فیلم‌های جنگی پر خرج و به قول سینمایی‌ها «بیگ پروداکشنی» چون کیمیا، سرزمین خورشید و دوئل نشان داده بود توان بر عهده گرفتن و مدیریت پروژه‌های بزرگ را دارد این بار بازسازی قیام امام حسین(ع) و یارانش در جریان واقعه‌ی عاشورا یا همان روز رستاخیز را بر عهده گرفت. قیامی که تراژیک است و ریشه در حقیقت دارد و نمونه‌ای تمام عیار از جنگ میان حق و باطل است.

پروژه‌ی عظیم سینمایی روز رستاخیز که از منظر شخصیتی فرعی به روایت مقطع تاریخی مرگ معاویه تا شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا می‌پردازد پس از طی مسیر تحقیقات گسترده‌ای به مدت زمان سه سال و صرف زمان پیش تولیدی یک ساله آغاز شد. تحقیقاتی که متون کهن و نیز منابع زنده‌ای نظیر فقهای حوزه‌های علمیه را در بر می‌گیرد و در کنار نگاه هنرمندانه‌ی دوریش به ساخته شدن پروژه‌ای می‌انجامد که به قول کارگردان آن، شعری شنیدنی است، ولی در مقابل قصیده‌ی بلند نهضت امام حسین(ع) قطره‌ای از دریاست.

این فیلم که به شیوه‌ی فیلمبرداری سوپر 35، اسکوپ، و با صدای دالبی دیجیتال به اجرا در آمده از نخستین فیلم‌های سینمای ایران است که متدهای روز سینمای جهان را به کار می‌گیرد و به این منظور سعی کرده تا در بخش فنی از عوامل حرفه‌ای سینمای جهان که چهره‌هایی شناخته شده و بعضا اسکاری محسوب می‌شوند بهره گیری کند. حضور «طریق انور» نامزد دریافت اسکار برای فیلم «سخنرانی پادشاه» به عنوان تدوینگر و همچنین «استیفن واربک» که پیشتر برای فیلم شکسپیر عاشق برنده‌ی اسکار شده بود به عنوان آهنگساز اثر از آن جمله است. همچنین است که حضور عوامل جلوه‌های ویژه‌ی سه گانه‌ی ارباب حلقه‌ها در جمع عوامل این پروژه‌ی ایرانی ذهن‌ها را به این سمت هدایت می‌کند که با یک فیلم عظیم و با تولیدی به شیوه‌ی هالیوودی مواجه خواهیم بود.

هر چند بیشتر فیلمبرداری روز رستاخیز در اطراف بم، شهداد، اصفهان، تهران، شاهرود و کشور سوریه انجام شد اما شهرهای مکه، کوفه، دمشق، مدینه، بصره و دشت کربلا از جمله مکان‌هایی هستند که جغرافیای روایت فیلم را در بر می‌گیرند. در این راستا مجید میر فخرایی به عنوان طراح صحنه و مدیرهنری پروژه در کنار درویش همکاری می‌کند. به غیر از میر فخرایی حضور چهره‌هایی چون حسین جعفریان به عنوان مدیر فیلمبرداری، محسن موسوی به عنوان طراح چهره‌پردازی و یدالله نجفی به عنوان صدابردار نشان از حضور یک تیم بسیار حرفه‌ای در کنار درویش دارد.

فیلمبرداری روز رستاخیر، که با استاندارد زمانی دوساعت و نیمه تولید شده، بیش از دویست و پنجاه جلسه به طول انجامید. آن چنان که عوامل این فیلم نقل می‌کنند حساسیت‌های درویش در این پروژه سبب شد تا هر جلسه‌ی فیلمبردای به چیزی حدود دوازده ساعت به طول انجامد و در نهایت در هرجلسه چیزی حدود یک دقیقه‌ی مفید فیلمبردای شود.

هر چند پیش از فیلمبرداری روز رستاخیز عده‌ای شایعه‌ی حضور چند بازیگر هالیوودی نظیر شون کانری و آنتونی هاپکینز را بر زبان‌ها‌ انداخته بودند اما در نهایت باید گفت روز رستاخیز چیزی در حدود صد کاراکتر دارد که بیست و چهار بازیگر اصلی نقش‌شان را بر عهده دارند و در نهایت به جز چند بازیگر سوری و عراقی خبری از بازیگران هالیوودی در آن نیست. درویش هر چند در این فیلم از بازیگران سرشناسی چون حسن پورشیرازی، پوریا پورسرخ، بابک حمیدیان، انوشیروان ارجمند و میرطاهر مظلومی‌ بهره برده اما در کمال تعجب نقش اصلی فیلم‌اش یعنی بکیر یا همان پسر حربن یزید ریاحی را به جوان ناشناخته‌ای به نام آرش آصفی داد.

روز رستاخیز آن چنان که تهیه کننده‌ی آن تقی علی قلی زاده اشاره می‌کند از حمایت معنوی بسیاری از علما و نیز تولیت آستان قدس رضوی بهره برده. اما یکی از مشکلات اساسی‌ای که این فیلم با آن روبروست استفاده از چهره‌ی حضرت ابوالفضل در فیلم است. یعنی همان مشکلی که سریال عاشورایی مختارنامه نیز با آن روبرو بود و مجبور شد بر طبق آن از پاره‌ای از پلان‌هایش چشم بپوشد. هر چند این مشکل دیرینه‌ی بسیاری از آثار مذهبی سینمای ماست اما باید منتظر نتیجه‌ی کار درویش در روز رستاخیز بود تا ببینیم که در این فیلم چهره‌ی آسمانی ـآقا ابولفضل(ع) چگونه نمایش داده می‌شود. با این همه اما تهیه کننده‌ی این فیلم تصمیم گیری درباره‌ی این این مساله را موکول به زمان نمایش آن می‌کند و می‌گوید: «در این مورد تفاوت آرا وجود دارد اما در صورتی که تصویر شخصیت معصوم به خوبی و هنرمندانه اجرا شود اجازه‌ی نمایش این چهره‌ها وجود دارد. چنان‌چه در ساخت فیلم دینی چهره‌های معصومین نمایش داده نشود فیلم محدود شده و دست هنرمند نیز بسته می‌شود.»

آن‌چنان که تهیه کننده‌ی این فیلم نقل می‌کند روز رستاخیز با سرمایه‌ی بخش خصوصی و با همکاری سرمایه‌گزاران غیر ایرانی و با سه زبان فارسی عربی و انگلیسی به طور همزمان تولید و دوبله می‌شود. لازم به ذکر است این فیلم در زبان عربی «یوم الحریه» و در زبان انگلیسی با عنوان «آنکه گفت نه» نامیده خواهد شد.

درویش فیلم «روز رستاخیز» را به دوستدارانِ عدالت و آزادگی تقدیم کرده است. همچنان که خود پیش از این گفته بود روز رستاخیز پروژه‌ای است که به جغرافیای تمامی کشورهای مسلمان تعلق دارد و تنها متعلق به ایران نیست. روز رستاخیز پروژه ایست که امید آن می‌رود در شان اباعبدالله باشد و باشد که مخاطبان از طریق آن به درک حقیقی و وجودی حرکت آن حضرت نائل آیند.