وصیت مولانا

نشست «مولانا در گذر زمان» 12 دی با حضورعدنان کارا اسماعیل اوغلو استاد زبان و ادبیات فارسی و مولوی‌شناس ترک، توفیق سبحانی استاد زبان و ادبیات فارسی و مولوی‌شناس ایرانی، علی اصغر محمدخانی و دیگر مولوی‌شناسان ایرانی و ترک با مشارکت بنیاد یونس امره در محل موسسه فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

سبحانی در این مراسم گفت: زمانی بود که با مثنوی معنوی بدرفتاری می‌کردند و می‌گفتند اگر آن را بفشاری، کفر از آن می‌چکد، اما چند سال است که در ایران و همچنین در ترکیه نسبت به مولوی و اشعارش اقبال نشان داده می‌شود. زمانی هم گفته می‌شد که مثنوی 7 دفتر است در حالی که این کتاب 6 دفتر است و دفتر هفتمش جعل شده بود.

این مولوی‌شناس گفت: یک پزشک ترک در ترکیه حدود 700 تا 800 بیت از مثنوی را به همان وزن مثنوی به زبان ترکی سروده است. مولانا شعر عربی و فارسی دارد. مصرع ترکی هم دارد ولی بیت ترکی ندارد و فکر می‌کنم که اگر خود مولانا هم می‌خواست به ترکی شعر بگوید، نمی‌توانست به این زیبایی بسراید چون کلمات شاعر، عین کلمات مولاناست و شعر عین شعر اوست. مولوی قصه‌گو نیست ولی این شاعر در جاهایی که سخن مولوی پیچیده می‌‌شود، شعر را به خوبی به ترکی برگردانده است. در صحبتی که با این دکتر داشتم، گفت من از طبابت دست کشیده و در یک مزرعه به کشاورزی مشغولم.

وی در بخشی از سخنانش درباره یونس امره گفت: من او را با باباطاهر خودمان مقایسه می‌کنم. همان‌طور که باباطاهر فارسی را با آن لهجه همدانی به گونه شکسته بسته به کار برده، یونس امره هم زبان خاصی دارد که قابل ترجمه نیست. ولی آقای محمدخانی کار کرد که من به دنبال ترجمه اشعار یونس امره بروم. معتقدم که ترجمه اشعار او کار من نیست ولی آقای محمدخانی ترجمه ضعیفی از آثار امره به من نشان داد که باعث شد از امره معذرت بخواهم و نیت کنم که آن را ترجمه کنم. اصلی‌ترین نسخه دیوان یونس امره در موزه کاخ سلطان محمد فاتح است که ترجمه آن را به همت بنیاد یونس امره و آقای محمدخانی معرفی خواهم کرد.

سبحانی درباره ترجمه آثار ایرانی در ترکیه گفت: شاهنامه تا به حال 12 بار به صورت کامل و ناقص در ترکیه ترجمه شده است. یکی از این ترجمه‌ها توسط شریفی دیاربکلی انجام شده است. او به دربار سلطان عثمانی خوانده می‌شود و پادشاه به او می‌گوید از عجم کاری دارم که می‌خواهم بدانم چیست؟ شریفی بعد از دیدن شاهنامه گفت ترجمه این کتاب، کار من نیست چون فردوسی مرد بزرگی بوده و کلامش بزرگتر از حد دهان من است.  اما در نهایت با اصرار سلطان، شریفی ناچار به ترجمه این کتاب شد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که در این ترجمه، 24 درصد لغات فارسی هستند. در ترکیه بسیاری از کلماتی که به کار می‌روند فارسی هستند در حالی که ما امروز معادل خارجی آن‌ها را به کار می‌بریم.

مولف کتاب «نگاهی به تاریخ ادب فارسی در هند» در ادامه گفت: مولانا به زبان‌های مختلف چیزهای زیادی گفته است. به تازگی کارهای زیادی درباره پژوهش درباره او به عهده‌ام گذاشته شده است. من مولوی‌شناس نیستم و تنها گناهم این است که مولانا را دوست دارم. جالب است که به تازگی دیده‌ام که مطالبی که انیشتن و دیگر دانشمندان کیهان‌شناس گفته‌اند، در مثنوی هم هست. به همین دلیل تصمیم گرفتم به دنبال این ماجرا بروم. در کل سعی کنیم به وصیت مولانا عمل کنیم و همه با هم وحدت داشته باشیم. مولانا ایرانی یا ترک نیست بلکه یک مرد جهانی است.

در ادامه عدنان کارا اسماعیل اوغلو گفت: در ترکیه بررسی‌های دقیقی در افکار و مفاهیم مولوی به ویژه در کتاب مثنوی انجام می‌‌شود. مثلا درباره نظریه مولانا در توضیحات الهی راجع به اراده کل و جز یا رمز نور یا تنزیه و تشریح. افکار مولوی نسبت به انسان و جامعه هم از اهمیت زیادی در تحقیقات و مولوی‌پژوهی‌های ما دارد.

این استاد ادبیات گفت: به تازگی عرصه دیگری در مولوی‌پژوهی در ترکیه به وجود آمده و آن هم این است که برخی از اساتید پزشکی به علل و دلایل روحی از افکار مولانا استفاده می‌کنند. کتاب‌هایی هم در این زمینه چاپ شده است. ما بیشتر راجع به شرح حال مولانا و آثاری که راجع به آن نوشته شده، پژوهش می‌کنیم. امید است مانند اندیشمندان ایرانی راجع به مسائل درونی مثنوی و دیوان کبیر هم کار کنیم.

وی در پاسخ به سوال یکی از حاضران درباره شبهات موجود درباره قبر شمس تبریزی، گفت:‌ این موضوع مشکلات زیادی دارد. در کشورهای جهان اسلام، حدود 7 مکان وجود دارد که می‌گویند قبر شمس در آن‌ها واقع شده است. من مطمئن نیستم که قتل شمس واقع شده باشد. مطالبی هم که برخی از نویسندگان در این باره می‌نویسند، تاسف‌بار است. من بر این باورم که قتل شمس واقع نشده است.

سبحانی هم در ادامه سخنان اسماعیل اوغلو گفت: من درباره موضع قبر شمس از استاد عبدالباقی گورپنارلی سوال کردم. ایشان به من گفت: آیا نوشته‌های من ضرری را متوجه شمس می‌کند؟ من هم گفتم نه. حالا من این سوال را از آقای اسماعیل اوغلو می‌پرسم که برای یونس امره چند قبر در ترکیه وجود دارد؟ این موضوع درباره شیخ ابوالحسن خرقانی نیز وجود دارد و چندین موضع به عنوان قبر او معرفی می‌شود. اما می‌خواهم بگویم که بعد از وفات تربت ما در زمین مجوی / در سینه‌های محرم عارف مزار ماست.

این سخنان پایانی سبحانی با تشویق حاضران روبرو شد.