قبرستانی برای دفن عیب‌ها !

دنیا با سختی و رنج و مشکلات همراه است. نمی توان فردی را یافت که در طول زندگی خویش با مشکلاتی دست و پنجه نرم نکرده باشد بلکه هر کس به اندازه خویش زندگیش با مشکلاتی قرین بوده و در این میان فردی پیروز و موفق است که با صبر و تحمل، سعی در حل این مشکلات داشته و از اطاعت فرمان حق سرپیچی نکند. از امام صادق علیه السّلام سۆال شد: گرامى‏ترین آفریده پیش خدا كیست؟ فرمود: كسى كه هر گاه به او چیزى داده شد سپاسگزار و قدردان است و هر گاه گرفتار شد بردبارى پیشه كند. (مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى )

اقسام صبر

اکثر افراد صبر را به عنوان صفتی می شناسند که هنگام مواجه با مشکلات کارایی دارد غافل از اینکه یکی از اقسام صبر، صبر در برابر سختی هاست. صبر اقسام دیگری نیز دارد از آن جمله: صبر در جنگ ها ، صبر در حال خشم و غضب، صبر در مشقّت طاعت و عبادت و صبر بر مقتضیات شهوت و صبر بر زهد دنیا.

مطلق صبر عبارت است از مقاومت کردن نفس با هوا و هوس خود و ثبات قوه عاقله که باعث دین است، در مقابل قوه شهویه که باعث هوا و هوس است زیرا که پیوسته میان این دو جنگ و جدال واقع است.

فوائد صبر و شكیبایى‏

آنچه در این نوشتار مقصود نظر ماست صبر به هنگام مواجه با سختی و مشکلات است. به ویژه هنگام مواجه شدن با ظلم و ستم، جایی که حقی از فرد در حال ضایع شدن است. محمّد بن مرازم به نقل از پدرش مى‏گوید: در خدمت امام صادق علیه السّلام بودیم كه در حیره از نزد ابو جعفر منصور دوانیقى، رخصت خروج دریافت كرد و آزاد شد و در همان ساعت اجازه، بى‏درنگ حركت كرد و سر شب به پاسبانان گشتى برخورد و یک گمركچى كه در میان پاسبانهاى گشتى بود همان وقت، به حضرت درآویخت و گفت: نخواهم گذاشت تو از اینجا بگذرى. حضرت به او اصرار كرد ولى او به سختى سرباز زد و جلو حضرت را گرفت.

من و مصادف در خدمت حضرت بودیم، مصادف به امام علیه السّلام عرض كرد: قربانت گردم این پاسبان سگى است كه تو را مى آ‏زارد و مى‏ترسم تو را نزد منصور برگرداند و نمى‏دانم منصور این بار با شما چه خواهد كرد، من با مرازم هر دو حاضریم كه اگر اجازه دهى گردن او را بزنیم و جسد او را به رودخانه بیفكنیم. امام علیه السّلام در پاسخ فرمود: اى مصادف! خویشتن دار باش، و امام علیه السّلام پیوسته از پاسبان طلب رفع مزاحمت مى‏كرد تا وقتى كه بیشتر شب گذشت و نگاه او به حضرت اجازه گذر داد و حضرت به راه خود رفت و پس از آن فرمود: اى مرازم! این بهتر است یا آنچه تو گفتى؟ عرض كردم: قربانت گردم این بهتر است. امام علیه السّلام فرمود: اى بسا كه آدمى از ذلّت كوچكى برید و به ذلّت بزرگترى گرفتار ید. (بهشت كافى / ترجمه روضه كافى/ 121)

و حضرت علی (علیه السلام ) فرمود: چشم از سختى خوار و خاشاک و رنج‏ها فرو بند تا همواره خشنود باشى( نهج البلاغة / ترجمه دشتى ) بر این اساس یکی از ثمرات صبر و شکیبایی  را می توان اتخاذ بهترین تصمیم و عملکرد مناسب دانست و دیگر اینکه چشم فروبستن از ناملایمات و نیمه پر لیوان را دیدن ثمری جز آرامش به همراه نداشته و این آرامش خشنودی انسان را به ارمغان می ورد. امام صادق (علیه السلام) فرمود:سه از مكارم دنیا و آخرتند: درگذرى از كسى كه به تو ستم كرده و پیوند كنى با كسى كه از تو بریده و بردبارى كنى هنگامى كه با تو نادانى كنند.( أصول الكافی / ترجمه كمره‏اى/ج‏4 )

و دیگر اینکه در مقابل نادانی و حماقت های دیگر افراد بهترین عکس العمل صبر و بردباری است چرا که  معاذ بن مسلم از امام صادق (علیه السلام) نقل مى‏كند كه فرمود: در برابر دشمنان نعمت‏ها (یعنى حسودان) شكیبایى كن؛ زیرا كه تو براى كسى كه در حق تو خدا را نافرمانى مى‏كند، نمى‏توانى بهتر از این مقابله كنى، كه در باره او خدا را اطاعت كنى.(الخصال / ترجمه جعفرى  /ج‏1/  39)

مقام انسان صابر

ابو بصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل كرده است كه فرمود: از پدرم ابو جعفر (علیه السلام) شنیدم كه مى‏فرمود: من بر چیزهایى از این غلام خود و برخى افراد خانواده‏ام صبر مى‏كنم كه از حنظل براى من تلخ‏تر است آرى هر كس شكیبایى كند، در اثر این شكیبایى به مقام روزه دار و شب زنده‏دار و مقام شهیدى كه با شمشیر خود در ركاب محمّد (صلی الله علیه و آله) جنگیده است خواهد رسید. ابو حمزه ثمالى مى‏گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم كه مى‏فرمود: هر كس بر مصیبتى صبر كند خداوند عزّتى بر عزّتش مى‏افزاید و او را با محمّد (صلی الله علیه و آله) و خاندانش به بهشت درمى آ‏ورد.

(ثواب الأعمال / ترجمه انصارى/ 381  )

أرباب صفا رسم تحمل دارند                           با دشمن و با دوست تنزل دارند

چون سهم حوادث فكند قوس فلك‏                در كف، سپر صبر و توكل دارند

(دیوان أمیر المۆمنین علیه السلام/ 187)

علایم شخص صابر

سوّم: آنكه از پروردگار متعال شكایت نمى‏كند.

زیرا شخص وقتى كسل و سست شد حقوق دیگران را ضایع نموده و وقتى ملول و محزون گردید اداء شكر نمى‏كند و هر گاه از پروردگار شاكى شد عصیانش را مى‏نماید. (علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى/ج‏2 ) در این میان نکته حائز اهمیت این است که صبر یک زن ده برابر صبر مرد است، مسعدة بن صدقه از امام صادق (علیه السلام) نقل مى‏كند كه فرمود: همانا خداوند براى‏ یک زن، شكیبایى ده مرد را قرار داده و چون حامله شد، نیروى صبر ده مرد دیگر هم به او اضافه مى‏شود. (الخصال/ترجمه جعفرى/ج‏2  /159 ) چه بخواهیم و چه نخواهیم دنیا سرشار از فراز و فرودهایی است که برخی ویژگی ذاتی آن است و برخی دیگر بازتاب اعمال خودمان و در این میان ما هستیم و عکس العملی که در برخورد و مواجه با این پستی و بلندی ها نشان می دهیم .

تا شب نرود روز پدیدار نباشد

مریم پناهنده                   

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع :

1) معراج السعادة/ نراقی

2) نهج البلاغه / ترجمه دشتی

3)الخصال / ترجمه جعفرى/ج‏2

4) علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى

5) دیوان أمیر المۆمنین علیه السلام

6) ثواب الأعمال / ترجمه انصارى

7) الخصال / ترجمه جعفرى  /ج‏1

8) أصول الكافی / ترجمه كمره‏اى/ج‏4

9) بهشت كافى / ترجمه روضه كافى

10)مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى