تبیان، دستیار زندگی
وقف در بستر نگاه دین و مهمترین اصل آن یعنی معاد قرار دارد. این نگرش قبل از ظهور اسلام نیز وجود داشت اما با طلوع انوار حیات بخش دین مبین اسلام دارای اصول و چارچوبی شد که گستردگی طیف مخاطبان وقف و بهره وران از عواید موقوفات بخشی از این ضابطه مندی است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نگاه به وقف، ناشی از اندیشه معاد

وقف


نگاه به وقف بیش از هر چیز ناشی از اندیشه معاد است. این نگرش که حیات آدمی پس از مرگ و زندگی چند ساله در این دنیا به پایان نمی رسد و انسان تنها محدود به این جهان فانی نیست و زندگی او پس از مرگ نیز تداوم دارد باعث گردیده تا اندیشه وقف به عنوان عاملی مۆثر برای ارتباط بین جهان ماده و جهان معنا در زندگی جوامع ایجاد گردد.


وقف در لغـت به معنای حبس شدن و حبس کردن، متوقّـف شدن و متوقّـف کـردن است. چنانچـه در آیه ی «و قفوهم انّهم مسۆول»؛ «آن ها را باز دارید و متوقّف کنید از اعمالشان مسوول هستند»، به این معنا به کار رفته. اگر کلمهِ ی وقف با حرف جر «علی» به کار رود، به معنای اطلاع دادن است؛ (قرشی،1354،236ص)، مثل آیه ی «و لو تری اذ وقفوا علی النار فقالوا یا لیتنا نرد»؛ «ای کاش ببینی آنگاه که بر آتش مشرف شدند و مطّلع گشتند و گفتند ای کاش به دنیا بر گردانده می شدیم.»؛ (سوره انعام، آیه، 27)

نگاه به وقف بیش از هر چیز ناشی از اندیشه معاد است. این نگرش که حیات آدمی پس از مرگ و زندگی چند ساله در این دنیا به پایان نمی رسد و انسان تنها محدود به این جهان فانی نیست و زندگی او پس از مرگ نیز تداوم دارد باعث گردیده تا اندیشه وقف به عنوان عاملی مۆثر برای ارتباط بین جهان ماده و جهان معنا در زندگی جوامع ایجاد گردد.

وقف در بستر نگاه دین و مهمترین اصل آن یعنی معاد قرار دارد. این نگرش قبل از ظهور اسلام نیز وجود داشت اما با طلوع انوار حیات بخش دین مبین اسلام دارای اصول و چارچوبی شد که گستردگی طیف مخاطبان وقف و بهره وران از عواید موقوفات بخشی از این ضابطه مندی است.

بینش اسلامی باعث شد ضمن آنکه روز به روز بر شمار موقوفات افزوده شود، جهت وقف و نیات واقفین نیز متوجه نکات ارزنده و ضرورتهای حیاتی همچون احداث مدارس؛ احداث بیمارستانها و مراکز درمانی؛ ساخت مساجد و اماکن مذهبی؛ رسیدگی به ایتام و افراد بی بضاعت و... در جوامع گردد

پیش از اسلام افرادی که اموال و دارایی های خویش را وقف می کردند نیات خود را برای وقف اموال در اموری کلی و یکسان که دیگران تعریف کرده بودند معطوف می کردند. مثلاً در برخی مذاهب منشعب از مسیحیت افراد متمول نیت می کردند تا پس از مرگشان بخشی از اموال و دارایی های آنان را در مراسم مختلف به طبخ انواع خوراکهای لذیذ اختصاص دهند و به افراد بی بضاعتی که به نام گناهخوار مشهور بودند بدهند تا آن ها با خوردن آن خوراکها گناههای فرد متوفی را به خود انتقال دهند! البته شکل دیگری از این مراسم (گناهخواری) وجود دارد که در کشور انگلستان و برخی فرق مسیحی که با کاتولیکها میانه خوبی ندارد اجرا می شود( Sea neater گناهخواران ) افرادی هستند که ادعای استعداد و کرامت ویژه ای دارند؛ آنها با گرفتن پول هنگفتی از بستگان فرد در حال احتضار در بستر احتضار او حضور می یابند و با اجرای تشریفات و مراسم و آیینی، گناههای فرد رو به مرگ را اصطلاحاً می خورند! القائات در این مراسم به گونه ای است که هر چه گناهان فرد رو به احتضار، بیشتر باشد، فشاری که به وی و فرد گناهخوار وارد می شود بیشتر می گردد! اما پس از اجرای این مراسم، فرد رو به احتضار، بدون بار گناه از دنیا می رود!

در برخی دیگر از مذاهب مسیحیت به ویژه مذهب کاتولیک؛ افراد ثروتمند در قید حیات خود با مراجعه به روحانیون بلند مرتبه مسیحی از آنان قباله منزل در بهشت می خرند! و جالب اینکه هر قدر بیشتر پول بپردازند منزل خریداری شده بزرگتر و بهتر است!

هر چند اینگونه اعتقادات و مراسم و آئین ها که با لایه های ضخیمی از خرافات مخلوط است؛ ارتباطی با وقف ندارد اما توجه به معاد و اقدام جهت باقیات و صالحات را در جوامع گوناگون به تصویر می کشد.

با ظهور دین اسلام وقف با تأثیرپذیری از جهان بینی اسلامی و اعتقاد به معاد، به صورتی استوار و جهت دار مطرح گردید.

بینش اسلامی باعث شد ضمن آنکه روز به روز بر شمار موقوفات افزوده شود، جهت وقف و نیات واقفین نیز متوجه نکات ارزنده و ضرورتهای حیاتی همچون احداث مدارس؛ احداث بیمارستانها و مراکز درمانی؛ ساخت مساجد و اماکن مذهبی؛ رسیدگی به ایتام و افراد بی بضاعت و... در جوامع گردد.

و در ادامه دو سوال در مورد وقف:

آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

سوال: نظر معظم له در خصوص وقف پول چیست؟

جواب:  وقف پول اشکال دارد.

آیة الله خامنه ای(دام ظله):

سوال: مقدار زیادى كاسه مسى مربوط به حسینیه روستا است كه قابل استفاده نیست و استفاده از آنها معمول نیست تكلیف ما در این مورد چیست؟

جواب: چنانچه آن ظرف‌ها در آن حسینیه كه براى آن وقف شده، قابل استفاده نباشد و در حسینیه‌هاى دیگر هم قابل استفاده نباشد؛ مى‌توانید آن را با ظرف‌هاى قابل استفاده مبادله نمایید.

فرآوری: آمنه اسفندیاری  

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

سایت راسخون (مطلبی از نویسنده: حسین قادسی)

سایت وقف

پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام: خامنه ای ، مکارم شیرازی (دام ظلهم)

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.