نامزدی و ازدواج موقت

اخیراً مشاهده می شود که نامزدها برای رفت و آمد بیشتر و آشنایی و فراهم شدن زمینه ازدواج، اقدام به عقد موقت در دوره نامزدی می نمایند که عرفاً به آن «صیغه محرمیّت» می گویند.

«دختر جوان سوار مینی بوس شد هنوز سرمست از شادی مراسم نامزدی دو شب گذشته بود. او و همسرش در زیبایی، تحصیل، سطح خانوادگی و اقتصادی بسیار شبیه یکدیگر بودند و پس از صیغه محرمیت (عقد موقت) که بین آنها جاری شد همسرش نزد آنها مانده و شب را با او بسر برده بود و قرار گذاشته بود که با آنچه بین آنها گذشت به سرعت عقد کنند ناگهان با تکانی شدید مینی بوس واژگون شد و از ضربه شدید برخورد صورتش به آهن مینی بوس از هوش رفت وقتی بار دیگر به خود آمد در بیمارستان بود صورتش باندپیچی شده بود حدود یک ماه طول کشید تا چهره خود را بار دیگر در آینه دید گرچه آثار زیبایی پیدا بود ولی ضربات وارده بسیار سنگین بود و او ناچار به جراحیهای زیبایی می شد که این موضوع او را وادار به مهاجرت به تهران و انجام جراحی کرد. مدت طولانی در بیمارستان ماندگار شد نامزدش اوایل بیشتر می آمد ولی کم کم دیگر او را نمی دید. سرانجام وقتی از بیمارستان مرخص شد فهمید که همسرش با دختر دیگری ازدواج کرده و بکلی سابقه ازدواجش را منکر شده است.»

اخیراً مشاهده می شود که نامزدها برای رفت و آمد بیشتر و آشنایی و فراهم شدن زمینه ازدواج، اقدام به عقد موقت در دوره نامزدی می نمایند که عرفاً به آن «صیغه محرمیّت» می گویند. ضروری است درباره آثار حقوقی عقد موقّت یا نکاح منقطع توضیحاتی داده شود:

1-عقد موقّت، غیر دائم است هرچند مدت آن چند ساعت یا مدت های طولانی باشد، به هر حال عقد موقت برای مدت معینی واقع می شود و این مدت باید کاملاً معین باشد.(1) اگر مدت در عقد موقت ذکر نشود، عقد واقع شده مشهور فقها معتقدند که عقد نکاح به دائم مبدل می شود.(2)

2- در عقد موقت، هر چند طولانی باشد، زوجه حقّ ارث و نفقه از شوهر خود ندارد.(3)

3- در عقد موقّت، طلاق وجود ندارد و منحل شدن عقد موقّت تنها به انقضای مدت یا بذل مدت (انصراف از ادامه ی عقد موقت از آن زمان به بعد) از طرف مرد می باشد.(4) بنابراین در صورت احتمال اختلاف، باید مدت محدود باشد والا اگر مرد حاضر به بذل مدت نباشد زن تا پایان مدّت، باید صبر کند.

4- شرط عدم استمتاع (یعنی عدم رابطه زناشویی بین زن و مرد) در عقد موقّت پذیرفته شده در حالیکه در عقد نکاح دائم چنین شرطی ممنوع است.(5)

بنابراین توجه به این نکته مهم است که اگر چنین شرطی در عقد موقّت بیان شود، زن و مرد محرم می شوند ولی رابطه زناشویی بین آنها ممنوع است. پس دختر و پسر می توانند برای آشنایی بیشتر اقدام به عقد موقّت نمایند و شرط ضمن عقد نمایند که محدوده ی روابط آنها فقط در حد معاشرت و رفت و آمد است و رابطه زناشویی نباید واقع گردد. اما اگر با وجود چنین شرطی، نزدیکی واقع شد به سبب عدم وفای به شرط گناه کرده است ولی فرزند متولد از این نکاح به پدر ملحق می شود و مهریه دختر را باید زوج بدهد. (6)

5- عدم تعیین مهریه در نکاح موقت موجب بطلان عقد است.(7) در حالیکه در عقد دائم چنین حکمی نیست و در صورت عدم تعیین مهر، نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد، مهریه را با رضایت یکدیگر معین کنند و اگر قبل از رضایت بر مهر معین، بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل است. (8) برای تعیین مهرالمثل، مهریه امثال زن و دختران فامیل او مانند خواهرانش ملاک خواهد بود.

نامزدها چنانچه در دوره نامزدی اقدام به عقد موقت نمایند مرد باید قبل از عقد دائم نسبت به مدت باقیمانده از عقد موقت بذل مدت نماید سپس عقد نماید. (9)

پی نوشت

1-مواد 1075 و 1076 قانون مدنی

2- موسوی خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، انتشارات تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ج2، ص 309.

3- ماده 1113 قانون مدنی مقرر می دارد: در عقد انقطاع، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن واقع شده باشد.

4- موسوی خمینی، همان، ج2، ص 310، مسأله 14.

5- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، دارالحیا التراث العربی، لبنان، 1981، ج 30، ص 186.

6- همان.

7- ماده 1095 قانون مدنی.

8- ماده 1087 قانون مدنی.

9- موسوی خمینی، روح الله، همان، ج 2، ص 310.