«ازدواج موقت» از منظر قانون و مردم

"نکاح منقطع" یا "ازدواج موقت" که به صیغه نیز نزد افكارعمومی معروف است، نوعی از ازدواج است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه‌ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطه زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود مگر اینكه مجدد دو طرف این عقد بخواهند آن را تمدید و ادامه دهند.

یكی از تفاوت‌های ازدواج موقت و ازدواج دائم "مدت" آن است. این ویژگی، مدتی است که با اتمام آن ازدواج بدون نیاز به طلاق به پایان می‌رسد. این مدت حداقل و حداکثری ندارد اما برخی معتقدند درصورتی که مدت ازدواج موقت از طول عمر معمول انسان فراتر باشد ازدواج به دائم تبدیل می‌شود. عقد موقت بدون ذکر مدت باطل است و زوجیتی برقرار نشده ‌است. این نظر در بین حقوق‌دانان بیشتر مورد پذیرش است.

یكی از مواردی كه باید در انعقاد ازدواج موقت حتما از نظر دور داشته نشود بحث "مهریه" است. در ازدواج موقت نیز مثل ازدواج دائم بایستی مهریه‌ای تعیین شود و مقدار آن بسته به توافق طرفین است، اما برخلاف ازدواج دائم که تعیین مهریه را می‌توان به بعد از ازدواج موکول کرد یا اصولا توافقی بر آن نکرد، در ازدواج موقت عدم تعیین مهریه در زمان عقد موجب باطل شدن قرارداد می‌شود.

براساس نظر مشهور مدت عدهء ازدواج موقت نیز باید دو بار پاک شدن از قاعدگی پس از پایان متعه است. برای اشخاصی که با وجود یائسه نبودن قاعده نمی‌شوند، این مدت 45 روز است. اما اگر شوهر در اثنای ازدواج موقت بمیرد، بر اساس نظر مشهور عده همانند ازدواج دائم چهار ماه و ده روز است.

*مخالفان و موافقان چه می‌گویند؟

در این زمینه و با توجه به نگاهی كه در جامعه به مقوله صیغه یا همان ازدواج موقت وجود دارد، بر پایه مواردی چون ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان، مغایرت با اسلام، «کلاه شرعی» بودن برای روسپی‌گری، رواج بیماری‌های آمیزشی مانند ایدز، نقض حقوق کودک حاصل از صیغه و..... مطرح شده است. از نظر فرهنگی و عرفی ایرانی‌ها «صیغه» را نوعی «کلاه شرعی» برای روسپی‌گری می‌دانند. روسپی‌گری كشور ما و بر اساس قوانین جاریه جرم بوده و مجازات شلاق دارد اما خواندن یک متن صیغه از جانب عاقد، آن را شرعی می‌کند.

البته انتقادها به همینجا ختم نمی‌شود و بسیاری از منتقدان ان مقوله بر این باورند كه صیغه موجب ایجاد تبعیض‌های اجتماعی و حقوقی علیه زنان می‌شود. زیرا در قوانین «صیغه» منافع مرد بر منافع زن برتری دارد و فقط لذت جنسی مرد در نظر گرفته شده‌ است نه زن. همچنین ازدواج موقت موجب نقض حقوق زنان می‌شود زیرا در ازدواج موقت، زنان از مردان ارث نمی‌برند و مرد ملزم به پرداخت نفقه نیست. باید این سوال را مدنظر داشت كه ازدواج موقت چه نفعی برای زنان دارد و شان اجتماعی زنان در این پدیده چقدر مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد.

یکی دیگر از مشکلات صیغه یا ازدواج موقت، به كودكانی بازمی‌گردد كه حاصل این نوع ازدواج‌ها هستند. از آنجا که ثبت صیغه الزامی نیست، زنانی که باردار می‌شوند، نمی‌توانند ثابت کنند بچه از شوهر موقت است.

از سوی دیگر و از آنجایی‌که در ازدواج موقت، فرد محدود به یک شریک جنسی نشده و می‌تواند از این طریق، چند شریک جنسی داشته باشد، احتمال شیوع بیماری‌های مقاربتی نیز افزایش می‌یابد. در شرایط فعلی و با دانش ناکافی مردم جامعه در خصوص بیماری‌های مقاربتی، ترویج ازدواج موقت کار غلطی به نظر می‌رسد.

مخالفان ازدواج موقت یا صیغه معتقدند «فرهنگ جامعه ما فرهنگ ازدواج دایم است». به جای ترویج ازدواج موقت برای جوانان باید مشکلات ازدواج دایم آنان را حل کرد. رواج صیغه موجب خلل وارد شدن به ازدواج دائم و شرعی کردن مشکل «روابط دختر و پسر در جامعه اسلامی» می‌شود.

*برخی مخالفت‌ها با صیغه از نگاه دین

پاره‌ای از مخالفان نیز با استناد به دستورها و سنت پیامبر، ازدواج موقت را حرام می‌دانند. اهل سنت معتقدند که ازدواج موقت به استناد تعدادی از آیات قرآن و همچنین حدیثی صریح از پیامبر منسوخ است. از جمله اینکه زن در ازدواج موقت زوجه نیست برای آنکه از شرایط زوجیت این است که ارث ببرد و بتوان او را طلاق داد و حق نفقه داشته باشد و حال آنکه هیچ یک از این شرایط در ازدواج‌موقت نیست و از تمام شون زوجیت محروم است. همچنین ازدواج موقت ارث ندارد و زوجه دائم ارث دارد و با توجه به ارث زوجین، چون در ازدواج موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند، پس قرآن ناسخ ازدواج موقت است. علاوه بر آن چون ازدواج موقت طلاق ندارد و طلاق هم از لوازم زوجیت است پس زن ازدواج موقت، زوجه نیست.

*موافقان ازدواج موقت

ازدواج موقت از گسترش روابط آزاد جلوگیری می‌کند. روابط آزاد مغایر برخی مذاهب است و تعهدات قانونی برای طرفین ایجاد نمی‌کند. این مزیت به ویژه در مورد فرزندان حاصل از ازدواج موقت مطرح است که تمام حقوق فرزندان ازدواج عادی را دارند.

با در نظر گرفتن نگاه دین و عرف و قانون به ازدواج موقت، برای پذیرفته شدن این مقوله در سطح عمومی جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی و تغییر نوع نگاه‌هاهستیم چرا كه ازدواج موقت می‌تواند در پاره‌ای موارد راهگشا باشد به شرط اینكه تمام جوانب موضوع بررسی شده باشد و در این رابطه تمام طرفین از حقوق برخوردار باشند. باید دید با نگاه جدیدی كه در سطح مسوولان تصمیم‌گیر در این زمینه ایجاد شده است می‌توان نگاهی متفاوت به صیغه یا همان ازدواج موقت ایجاد كرد.