کنترل بازار طلا با چه قیمتی؟!

اتحادیه طلا و جواهر کشور در اقدامی تصمیم به تغییر فرمول قیمت‌گذاری سکه و طلا در بازار کرده و در نامه‌ای به صرافی‌ها، این فرمول جدید را به آن‌ها ابلاغ نموده است؛ فرمولی که بر پایه آن، بهای طلا و سکه در بازار افتی شدید داشته و دلیل این کار را متولیان اتحادیه، رونق بخشیدن به بازار طلا و سکه دانسته‌اند؛ تصمیمی که البته با پاسخ قاطع و منطقی بانک مرکزی همراه شد.

فضای اقتصادی کشور به گونه‌ای است که در این میان، متأسفانه هر نهاد و صنفی در تلاش است از شرایط آشفته بهره‌برداری کامل کند. تغییر مبنای قیمت گذاری طلا از ارز بازار آزاد به ارز مبادلاتی، به معنای آن است که با کاهش بهای سکه و طلا دوباره برخی انگیزه پیدا خواهند کرد که سرمایه خود را روانه این بازار کنند و شاید منظور اتحادیه از رونق بخشیدن به بازار همین است؛ غافل از آن که همین رخداد برای کسانی روی خواهد داد که اکنون دارایی آن‌ها به طلا و سکه ذخیره شده و در واقع ارزش دارایی آن‌ها با این کار به شدت سقوط خواهد کرد.

در حالی که در ماه‌های اخیر، رشد بهای طلا و سکه در بازار تهران، کاملاً منطقی و بر پایه بنیادهای بازار و نرخ ارز و همچنین بهای اونس جهانی طلا شکل گرفته است، اکنون اتحادیه طلا و جواهر کشوری به دنبال آن است که با فرمول جادویی و با مبنا گذاردن نرخ ارز مبادلاتی برای قیمت‌گذاری طلا و سکه، بهای این کالا در بازار را کاهش دهد.

به این ترتیب، بر پایه این تصمیم، قرار است نرخ ارز مبادلاتی در بانک مرکزی، مبنای قیمت‌گذاری در فرمول جدید به جای بهای ارز در بازار آزاد قرار گرفته که بنا بر آن و از آنجایی که نرخ ارز مبادلاتی، فاصله‌ای تقریباً بیش از ششصد تومان با ارز در بازار آزاد (هم‌اکنون) دارد، این امر می‌تواند دو معنا داشته باشد: کاهش شدید و یکباره بهای طلا و سکه در بازار و به دنبال آن و به‌‌ همان میزان، کاهش ارزش دارایی‌های افراد که به شکل طلا و سکه ذخیره شده است.

بانک مرکزی مخالف است!!

گزارش ها حاکی است که این اقدام بدون اطلاع کامل بانک مرکزی و به قصد رسمیت دادن به نرخ مبادله ای ارائه شد، در حالی که احمد وفادار عنوان کرده بود که این طرح به زودی از سوی بانک مرکزی به اتحادیه و صنوف طلا و جواهر ابلاغ می‌شود اما مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی کلا موضوع را رد کرد چرا که به اعتقاد وی تاکنون ارز مبادله‌ای به طلا داده نشده است که حالا بخواهد قیمت گذاری‌اش براساس ارز مبادله‌ای باشد.

پیمان قربانی در این زمینه گفت: ضرورت دارد نگاهی دوباره به نحوه دیدگاه بانک مرکزی به بازار طلا و سکه داشته باشیم، بانک مرکزی به عنوان نهاد نظارتی و تنظیم کننده براساس وظایف و مسوولیت‌هایی که قانون پولی و بانکی به او محول کرده سیاستش در خصوص بازار طلا بر این اساس است که قیمت طلا در بازار تعیین می‌شود. منتهی برای ما این مهم است که این قیمت حبابی نبوده و در واقع دارای حباب مثبت نباشد.

وی ادامه داد: تعیین و مسیر حرکت قیمت در راستای عوامل بنیادین تعیین کننده و براساس قیمت جهانی طلا و قیمت نرخ ارز تعیین می‌شود. بنابراین هر زمانی که قیمت جهانی طلا کاهش و یا نرخ ارز هم کاهش یابد هر دو بر بازار تاثیر گذاشته و عکس آن نیز صادق است.

وی اظهارکرد: لازم است اشاره کنیم به ورودی که بانک مرکزی در سال گذشته در بازار داشت. در سال گذشته به دلیل حبابی شدن بازار سکه و طلا بانک مرکزی در مجموع پنج مرحله پیش فروش سکه را انجام داد که حدود 9.6 میلیون سکه را پیش فروش کرد و با توجه به ابزارهای جایگزینی که درنظر گرفته شد حدود شش میلیون سکه تحویل مردم شد. بنابراین عرضه کافی سکه در بازار در سال جاری وجود داشته و حباب مثبت هم مشاهده نشده است.

قربانی با بیان این‌که تغییرات قیمت سکه کاملا متاثر از عوامل بنیادین بازار جهانی طلا و ارز است گفت:‌ لذا با توجه به این که عرضه کافی سکه وجود داشته و هنوز بخشی از سکه‌ها که پیش فروش شده‌اند و به بازار عرضه نشده اند، و در واقع نیاز جدیدی در خصوص عرضه سکه به بازار بروز پیدا نکرده است،  نظر رییس کل بانک مرکزی در شرایط فعلی این است که نیاز به عرضه سکه جدید در بازار نیست چون پیش فروش‌های قبلی سکه بازار را تامین می‌کند.

قربانی عنوان کرد: بانک مرکزی به عنوان متولی قانونی بازار طلا در کشور هر زمانی تصمیمی اتخاذ کند رسما و راسا اطلاع رسانی خواهد شد و از اهالی رسانه و مردم خواهش می کنیم که هر گونه اطلاعات در این زمینه از مرجع رسمی که همان بانک مرکزی است دریافت کنند.

تبعات این طرح در بازار

حال سئوال اینجاست که آیا با اجرای این طرح می توان دست نامرئی بازار را مغلوب ساخت؟ البته مراجعه به تجارب قبلی در زمینه بازار های حساسی مانند ارز و طلا نشان می دهد تنها زمانی بانک مرکزی از جریان های غالب بازار استفاده کرده، توانسته است بازار را مهار سازد و برخوردهای ضربتی و دستوری نتایج مقطعی و کوتاه مدت به دنبال داشته است، بر همین اساس می توان گفت تنها زمانی این اقدام می تواند تاثیر ماندگار داشته باشد که ارز در بازار به صورت واقعی تک نرخی شده باشد و هر کس بتواند امروز با مراجعه به بازار ارز بدون محدودیت ارز را با نرخ مبادلاتی تهیه کند.

یکی از تبعات قابل پیش بینی در بازار طلا افزایش کارمزد طلا است. افزایش کارمزد راهی برای جبران قیمت های جدید و قدیم است، در این میان شاهد رشد شدید عرضه زیورآلات دارای جواهر یا به اصطلاح دارای سنگ خواهیم بود، این نوع زیورآلات تقریبا خارج از چارچوبهای معمول طلاجات قیمت گذاری می شود و با توجه به آن که قیمت گذاری آن نیاز به تخصص بالا دارد به راحتی می توان آنرا با قیمت هایی متفاوت با طلای خام عرضه کرد.

از دیگر نتایج قابل پیش بینی دیگر دو نرخی شدن قیمت طلا را در بازار شاهد خواهیم بود دقیقا مشابه شرایطی که در بازار ارز حاکم است، در این وضعیت رانت خرید طلا با قیمت رسمی برای هر کسی ممکن نخواهد بود.

فروش سکه و شمش از سوی بانک مرکزی به صورت رسمی از کانال بانک کارگشایی و آنهم به صورت حراج صورت می گیرد تغییر مبنای تعیین قیمت طلا در این نوع فروش تاثیر در درآمد بانک مرکزی نخواهد داشت، تنها پایه قیمت حراج پایین خواهد آمد ولی در نهایت کسی برنده حراج خواهد بود که بتواند قیمت بالاتری بپردازد، این وضعیت چه مفهومی خواهد داشت در شرایطی که کسی بتواند طلا را در بانک کارگشایی با قیمتی نزدیک به نرخ مبادله ای خریداری کند و در بازار با مبنای نزدیک به ارز آزاد عرضه کند؟

نتیجه این وضعیت در بهترین حالت رونق گرفتن حراج های بانک کارگشایی و البته افزایش درآمدهای ریالی بانک مرکزی خواهد بود آنهم در شرایطی که ذخایر طلای کشور رو به افزایش است و کاهش قدرت خرید مردم امکان تبدیل این ذخایر به نقدینگی را کاهش داده و البته دولت هم با مشکل کسری بودجه مواجه است.

هدف؛ رونق بازار؟!

نکته جالب در این میان، آن که متولیان این اتحادیه گفته‌اند که هدف از این کار، رونق بخشیدن به بازار سکه و طلاست

اما دقیقاً مشخص نیست که منظور از رونق بخشیدن به بازار سکه و طلا با این اقدام چیست؟ آیا بازار طلا و سکه در ماه‌های اخیر، رونق نداشته است؟ آیا طلا به عنوان یک ارز و ابزار نقد شونده، نیازی به رونق دادن بازار خود دارد؟ آیا این سخن به مانند این نیست که گفته شود، با کاهش ارزش ریال بخواهیم به بازار آن رونق بدهیم؟

بی‌گمان، در سالیان دراز، طلا از مکانیزم‌های مشخصی در بازار خود پیروی کرده است. از سویی همانند دیگر ارز‌ها و در واقع به عنوان یک ارز جایگزین برای سایر ارز‌ها، ارزش آن تابعی از قوت و ضعف دیگر ارز‌ها و به ویژه دلار است و از سویی به عنوان یک شبه‌کالای نقد شونده، تابعی از عرضه و تقاضا در بازار است. اکنون با کاهش ارزش طلا و مبنا قرار دادن نرخ مبادلاتی برای ارزش‌گذاری آن، اتحادیه طلا به دنبال چه می‌گردد؟

نکته مهم دیگر آن که ارز مبادلاتی در بازار کشور، هنوز یک ارز رسمی و کامل پذیرفته نشده و هرچند بخش مهمی از فعالیت تجاری در کشور با این ارز هدایت می‌شود، ارز مبادلاتی، ارز نهایی در کشور نیست؛ افزون بر آن که مبنا قرار گرفتن ارز مبادلاتی در کشور برای همه فعالیت‌های اقتصادی به معنای تغییر بنیادین پایه پولی کشور است، که تا همین جا نیز در برخی موارد خود را نشان داده و نمونه آن بازار بورس است.

در جایی که هنوز پایه پولی کشور در بخش مهمی از اقتصاد تغییر نکرده، هر گونه تغییر مبنای پولی، در جایی که اساساً ارز مبادلاتی دخل و تأثیری بر آن حوزه ندارد، به معنای تغییر بی‌منطق مکانیزم‌های عمل بازار آن حوزه است. در نتیجه بانک مرکزی باید به همین گونه و با روش‌های منطقی، جلوی استفاده‌های بی‌مورد از شرایط مبهم اقتصادی کشور را بگیرد.

نتیجه آن که دهک های متوسط و پایین درآمدی به عنوان کسانی که از سیاست های غلط اقتصادی بیش از همه آسیب می بینند و البته کمترین سهم را در تعیین این سیاست ها دارند، دیگر تاب آشفتگی مجدد بازار و تغییرات فرساینده قیمتی را ندارند. هر چند مبنای این تصمیم  کاهش قیمت طلا و رفع حباب است، به نظر می رسد به علت فراهم نبودن زیرساختهای لازم در عمل به باری بر دوش مردم تبدیل شود. در واقع سوالی که در ذهن نگارنده شکل می گیرد این است که: گنترل قیمتی بازار طلا به چه قیمتی باید رخ دهد؟ آیا این طرح به خودی خود زمینه دلالی و زیان مردم عادی را فراهم نمی کند؟

فرآوری: ریحانه حمیدی فر

بخش اقتصاد تبیان

منابع:

خبرآنلاین

اقتصادآنلاین

تابناک