کلید حل مشکلات
زندگی بشر بر مبنای بهره بردن از وسائل و اسباب طبیعی پایه گذاری گردیده است که هر یک، آثار ویژه خود را دارند. همه ما هنگام تشنگی آب مینوشیم، و هنگام گرسنگی غذا میخوریم، چرا که رفع نیاز توسط وسائل طبیعی، به شرط عدم اعتقاد به «استقلال در تأثیر» آنها، عین توحید است.
بنابراین کسانی که شرک را به معنی «تعلق و توسل به غیر خدا» تفسیر میکنند، حرفشان تنها در صورتی صحیح است که فردی برای ابزار و وسائط موجود، «اصالت و استقلال» قائل شود، و گرنه این عقیده که وسائل، به مشیت و اذن الهی انسان را به نتیجه می رسانند، انحراف مسیر توحید نمی باشد و اصولاً زندگی بشر از روز نخست بر این اساس،یعنی استفاده از وسائل و وسائط موجود، استوار بوده و پیشرفت علم و صنعت نیز در همین راستا صورت گرفته و میگیرد.
البته بدیهی است توسل به اسباب طبیعی مورد بحث نیست، سخن در باره اسباب غیر طبیعی است که بشر جز از طریق وحی راهی به شناخت آنها ندارد.
هر گاه در کتاب و سنت چیزی به عنوان وسیله معرفی شده باشد، تمسک به آن همان حکمی را دارد که در توسل به امور طبیعی جاری است.
از همین رو قرآن کریم، ما را به بهره گرفتن از وسائل معنوی دعوت کرده میفرماید: «َأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ جَهِدُوا فی سبِیلِهِ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ،( سوره مائده/ 35) ای کسانی که ایمان آوردهاید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیلهای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید! »
راغب در مفردات میگوید كلمه وسیله به معنای رساندن خود به چیزی است با رغبت و میل ، و این كلمه از نظر معنا خصوصیتر از كلمه وصیله است ، برای اینكه در وسیله معنای رغبت نیز خوابیده ، ولی در وصیله چنین نیست و بیش از رساندن به چیزی دلالت ندارد ، چه اینكه این رساندن با رغبت باشد و چه بدون رغبت ،
خدای تعالی در قرآن كریم فرموده : و ابتغوا الیه الوسیلة ، و حقیقت وسیله به درگاه خدا مراعات راه خدا است ، به اینكه اولا به احكام او علم پیدا كنی و در ثانی به بندگی او بپردازی ، و ثالثا در جستجوی مكارم و عمل به مستحبات شریعت باشی و این وسیله معنائی نظیر معنای كلمه قربت را دارد ، و چون وسیله نوعی توصل است و توصل هم در مورد خدای تعالی - كه منزه از مكان و جسمانیت است - توصل معنوی و پیدا كردن رابطهای است كه بین بنده و پروردگارش اتصال برقرار كند ، و نیز از آنجا كه بین بنده و پروردگارش هیچ رابطهای به جز ذلت عبودیت نیست ،
قهرا وسیله عبارت است از اینكه انسان حقیقت عبودیت را در خود تحقق دهد و به درگاه خدای تعالی وجهه فقر و مسكنت به خود بگیرد ، پس وسیله در آیه شریفه همین رابطه است ، و اما علم و عمل كه راغب كلمه را به آن معنا گرفته از لوازم معنای وسیله و از ادوات رساندن خود به حقیقت عبودیت است ، و این بسیار واضح است ، مگر آنكه راغب خواسته باشد علم و عمل را بر خود این حالت اطلاق كند .(1)
بنابراین، زمانی میتوان با انگیزه دینی به اسباب غیر طبیعی تمسک جست که دو مطلب مورد توجه قرار گیرد.
1- از طریق کتاب و سنت، وسیله بودن آن چیز برای نیل به مقاصد دنیوی یا اخرویثابتشود.
2- برای اسباب و وسائل، هیچ گونه اصالت و استقلالی قائل نشده و تأثیر آنها رامنوط به اذن و مشیت الهی بدانیم.
بغدادی از علما اهل سنت در کتاب بلاغات النساء از قول حضرت زهرا (س) نقل می کند که در واپسین روز رحلت نبی مکرم که در مسجد خطبه خواند ،
این عبارت را خواند : « واحمدوا الله الذی لعظمته ونوره یبتغی من فی السماوات والأرض إلیه الوسیلة ، ونحن وسیلته فی خلقه ، ونحن خاصته ، ومحل قدسه ، ونحن محبته فی غیبه ، ونحن ورثة أنبیائه ...خدا را سپاس می گویم که به عظمت و نور او تمام آن چه در آسمانها و زمین هستند تقرب می جویند .
ما اهل بیت وسیله و واسطه خدا در زمین هستیم .»(2)
تجربه حیات روحانی اولیاء الهی نیز موید همین مطلب است، که تنها وسیله ای که می تواند موجبات سعادت و رهایی انسان از بند مهلکات را فراهم آورد، توسل به وسائط فیض الهی، یعنی اهل بیت عصمت طهارت(س) می باشد.
در همین رابطه مرحوم حجه الاسلام دكتر امینی، فرزند علامه امینی (ره) می نویسد: « پس از گذشت چهار سال از فوت مرحوم پدر بزرگوارم آیه اللّه علاّمه امینی نجفی یعنی سال یك هزار و سیصد و نود و چهار هجری قمری ، شب جمعه ای قبل از اذان فجر ایشان را در خواب دیدم .
او را شاداب و خرسند یافتم . جلو رفته و پس از سلام و دست بوسی عرض كردم : پدر جان ! در آنجا چه علمی باعث سعادت و نجات شما گردید؟ گفتند: چه می گویی ؟
مجدّداً عرض كردم : آقاجان ! در آنجا كه اقامت دارید، كدام عمل موجب نجات شما شد؟ كتاب الغدیر... یا سایر تألیفات ... یا تأسیس و بنیاد كتابخانه امیرالمۆمنین علیه السلام ؟ پاسخ دادند: نمی دانم چه می گویی .
قدری واضح تر و روشن تر بگو! گفتم : آقاجان ! شما اكنون از میان ما رخت بر بسته اید و به جهان دیگر منتقل شده اید. در آنجا كه هستید كدامین عمل باعث نجات شما گردید از میان صدها خدمت و كارهای بزرگ علمی و دینی و مذهبی ؟ مرحوم علاّمه امینی درنگ و تامّلی نمودند. سپس فرمودند: فقط زیارت ابی عبداللّه الحسین علیه السلام .
عرض كردم : شما می دانید اكنون روابط بین ایران و عراق تیره و تار است و راه كربلا بسته . چه كنم ؟ فرمود: در مجالس و محافلی كه جهت عزاداری امام حسین علیه السلام برپا می شود شركت كن . ثواب زیارت امام حسین علیه السلام را به تو می دهند.
سپس فرمودند: پسرجان ! در گذشته بارها تو را یادآور شدم و اكنون به تو توصیه می كنم كه زیارت عاشورا را هیچ وقت و به هیچ عنوان ترك و فراموش نكن .
مرتباً زیارت عاشورا را بخوان و بر خودت وظیفه بدان . این زیارت دارای آثار و بركات و فوائد بسیاری است كه موجب نجات و سعادتمندی در دنیا و آخرت تو می باشد... و امید دعا دارم .»(3)
آری ! علاّمه امینی با كثرت مشاغل و تألیف و مطالعه وتنظیم و رسیدگی به ساختمان كتابخانه امیرالمۆمنین (ع) در نجف اشرف، مواظبت كامل به خواندن زیارت عاشورا داشتند و سفارش به زیارت عاشورا می نمودند و از همین طریق نیز پله های ترقی را تا مقام قرب الهی با کمک همین توسل های طی نمود.
پی نوشتها:
1. علامه طباطبایی، ترجمة المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ج 5 ، ص 536
2. عبدالحمید ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ج 16 - ص 211 – 212
3. علیرضا حاتمی ، داستانهایی از علما ، قم: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان 1387
منابع:
قرآن کریم
تفسیر المیزان
تهیه و فراوری: فربود، گروه حوزه علمیه تبیان
