کتاب فقه رضوی
برخی از مورخان و تذکره نویسان، از حضرت رضا علیه السلام به جز احادیث و اخباری که از آن حضرت نقل کرده اند و مربوط است به آنچه برای اصحاب خود بیان فرموده و یا در پاسخ کسانی که برای فهم مسائل علوم و معارف به آن بزرگوار مراجعه کرده اند ایراد کرده است، تألیفاتی را نیز ذکر کرده اند که صحت انتساب آنها نیازمند ادله کافی است و برخی از آنها فاقد آن است.
از جمله این تألیفات کتاب « الفقه الرضوی » است، این کتاب میان دانشمندان مورد بحث و جدال بسیار است برخی آن را معتبر شمرده اند و بر صحت انتساب آن اعتماد کرده اند،
علاوه بر این عدم شیوع نسبت این کتاب در زمان پیش از مجلسی اول و دوم که از متأخرانند و عدم وجود هرگونه اطلاعاتی درباره کتاب مذکور نزد پیشینیان بر مجلسیها از جمله اسبابی است که عدم نسبت آن را به حضرت رضا علیه السلام تأکید میکند و تألیف آن را توسط آن بزرگوار منتفی میسازد، به ویژه این که در زمان امام علیه السلام و زمانهای بعد، چیزی که مانع شهرت این کتاب شود وجود نداشته است و جنبه های مختلف زندگی حضرت رضا علیه السلام هم با تمام ویژگیهای آن نزد همگان روشن و معلوم بوده است، چنان که بنا به نقل مورخان در آن هنگام که امام علیه السلام برای دانشمندان نیشابور، روایتی را بیان فرموده است، بیست و چند هزار نفر از نویسندگان و محدثان، بجز دیگر کسان، آن را به نام آن حضرت ثبت و ضبط کرده اند.
داستان پیدایش این کتاب
داستان پیدایش این کتاب این است که گروهی از مردم قم، نسخه ای از این کتاب را به مکه مکرمه برده اند و قاضی امیر سید حسین اصفهانی آن را دیده و چون معتقد شده که تألیف امام رضا علیه السلام است، نسخه ای از آن رونویسی کرده و با خود به اصفهان آورده و آن را به مجلسی اول نشان داده است، مجلسی به صحت انتساب آن یقین کرده و مجلسی دوم نیز به همین اعتقاد، احادیث آن را وارد مجلدات بحار ساخته و آن را یکی از مأخذ و مصادر کتاب بحارالانوار خود قرار داده و از این تاریخ به بعد کتاب " الفقه الرضوی " اشتهار یافته است.
مجلسی در مقدمه بحار میگوید: سید فاضل محدث قاضی امیر حسین طاب ثراه، مرا از وجود کتاب "فقه الرضا" آگاه کرد و پس از آن که او به اصفهان وارد شد گفت: در یکی از سالهایی که مجاورت خانه خدا را داشتم، اتفاقا گروهی از مردم قم که برای ادای فریضه حج به مکه مکرمه آمده بودند، نزد من آمدند و کتابی قدیمی که تاریخ تدوین آن با زمان امام رضا علیه السلام مطابقت داشت همراه آنان بود، سپس مجلسی میگوید:
از پدرم (مجلسی اول) شنیدم که گفت از سید مذکور شنیده ام که میگفت: خط امام رضا علیه السلام و اجازات گروه بسیاری از فضلا در این کتاب وجود داشت، همچنین سید مذکور گفت: من با مشاهده این قرائن یقین کردم، که این کتاب تألیف امام رضا علیه السلام است، از این رو آن را گرفتم و با اعتقاد به صحت آن به رونویسی از آن پرداختم، پدرم نیز آن را صحیح تلقی و اخذ کرد و از آن نسخه برداشت، بیشتر عبارات آن با آنچه صدوق یعنی ابوجعفر بن بابویه در کتاب من لا یحضره الفقیه، بدون ذکر سند آورده و با آنچه پدرم در شرح خود بر این کتاب بیان داشته مطابقت دارد و بسیاری از احکام را که اصحاب ما آنها را ذکر کرده اند و سند آنها دانسته نیست، در این کتاب مذکور است.
منبع: زندگانی امام رضا(ع)
بخش حریم رضوی
