تبیان، دستیار زندگی
y نوع دوم ادب دراماتیك،كمدیComedy است. كمدی اثری است نمایشی كه توجه بیننده را به خود جلب می كند و باعث سرگرمی می شود. درست است كه هدف از كمدی خنده و تفریح است، اما فی الواقع در آن مسایل جدی در پرده ی شوخی نموده می شود. در كمد...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

كمدی

Comedy

نوع دوم ادب دراماتیك،كمدیComedy است. كمدی اثری است نمایشی كه توجه بیننده را به خود جلب می كند و باعث سرگرمی می شود.

درست است كه هدف از كمدی خنده و تفریح است، اما فی الواقع در آن مسایل جدی در پرده ی شوخی نموده می شود. در كمدی، شخصیت قهرمانان و شكست هایشان بیشتر، جنبه ی شوخی، شادی و سرگرمی دارد و معمولاًبیننده بدان توجه جدی نمی كند. تماشاگر از قبل می داند كه فاجعه ی بزرگی اتفاق نخواهد افتاد بلكه سیر حوادث در جهت كامرانی قهرمان یا قهرمانان است.

ارسطو می نویسد:«كُمدی تقلید و مُحاكاتی است از اطوار و اخلاق زشت، نه این كه توصیف و تقلید بدترین صفات انسان باشد؛ بلكه فقط تقلید و توصیف اعمال و اطوار شرم آوری است كه موجب ریشخند و استهزاء می شود. آن چه موجب ریشخند و استهزاء می شود امری است كه در آن عیب و زشتی هست، اما آزار و گزندی از آن (عیب و زشتی) به كسی نمی رسد.»

كمدی، اصالتاً باید نمایش باشد، اما در اینجا هم مانند تراژدی، نمونه هایی در دست است كه غیر نمایشی است. برخی محققان منشاء كمدی را هم مانند تراژدی، آییـن های مذهبی مربوط به دیونوسوس - خدای یونانی -دانسته اند. در اینجا باید اشاره كرد كه مراد از لفظ كمدی در اسامی كتب مشهوری از قبیل «كمدی الهی» دانته یا «كمدی انسانی» بالزاك نوع ادبی كمدی نیست.

محققان و منتقدان فرنگی كمدی را به چهار قسم تقسیم كرده اند:

1- كمدی رمانتیك:كه اوج آن در آثار شكسپیر و نویسندگان دوره ی الیزابت است. این نوع كمدی مشتمل بر حوادث و ماجراهای عاشقانه ی زنی است كه قهرمان كمدی است. البته این عشق علی رغم همه ی مشكلات و موانع به شادكامی می انجامد از نمونه های معروف این نوع نمایشنامه، «رؤیایی نیمه شب تابستان» و «همان طور كه او را دوست دارید((As you like it» از شكسپیر است.

به نظر نورتروپ فرای در كتاب آناتومی نقد، ژرف ساخت اساطیری كمدی رمانتیك، جشن های باستانی پیروزی بهار بر زمستان است.

2-كمدی طنز Satiric Comedy: در این نوع كمدی، كسانی كه قوانین اخلاقی و اجتماعی را مراعات نمی كنند مورد تمسخر واقع می شوند و نویسنده از بی نظمی های اجتماعی انتقاد می كند. پایان این گونه نمایشنامه ها شاد نیست و دغلكارانی كه قهرمان كمدی هستند، معمولاً سرنوشت خوبی ندارند.

3-كمدی رفتار Comedy of Manners: این اصطلاح بر مبنای آثار شكسپیر از قبیل كمدی «هیاهوی بسیار برای هیچ» وضع شده است. در پاره ای از این نوع كمدی ها از اعمال زشت بزرگ زادگان و توطئه های طبقات اشراف سخن رفته است. تأثیر شادی بخشComic Effect آن در گرو مكالمات خنده داری است كه مابین شخصیت های احمق و گول رد وبدل می شود. در این گونه كمدی، قراردادها و رسوم اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد. یكی از این مسائل نزاع های عشقیDuel Love است. موضوع دیگر، رفتار شوهران حسود نسبت به همسران خود است. نمونه ی این گونه كمدی «اهمیت ارنست بودن» اثر اسكار وایلد است. برنارد شاو و سامرست موام هم به این شیوه آثاری آفریده اند.

4-فارسFarce: اثری است كه خواننده یا بیننده را از صمیم دل به خنده وامی دارد و از این رو به آن كمدی سبك گفته اند و امروزه بر این شیوه فیلم های سینمایی سبك و خنده داری می سازند (مخصوصاً آمریكاییان). در اثر فارس  قهرمان را یا خیلی بزرگ می كنند و یا خیلی كوچك و او را در موقعیت های خنده آوری قرار می دهند. مولیر آثاری به این شیوه دارد. فارس گاهی به عنوان یك داستان فرعی (اپی زود) در انواع دیگر كمدی دیده می شود.

البته در كتبی كه در مورد كمدی نوشته شده است، تقسیمات و اصطلاحات دیگری هم مشاهده می شود. مثلا كمدی اخلاط اربعهComedy of Humours كمدی ای است كه در آن عدم تعادل یكی از اخلاط (سودا، صفرا، بلغم، خون) قهرمان را دچار یكی از امراض كرده است. كمدی احساساتی كمدی ای بود كه در پایان قرن 17 در انگلستان پیدا شده بود و در آن هدف این بود كه بیننده را به جای خنده، به گریه بیندازند. این شیوه بعدها در فرانسه هم معمول شد. همچنین از نظر موضوع هم تقسیمات متعددی كرده اند، مثلاً در تئاتر پوچی هم آثار كمیك وجود دارد. یا كمدی های چخوف جنبه ی اجتماعی دارد. برخی از منتقدان به طور كلی كمدی را به دو قسم، تقسیم كرده اند:

1-   كمدی عالی یا سطح بالاHigh Comedy كه باعث خنده ی روشنفكران می شود و در آن طنزهای ظریف سطح بالایی است.

2-كمدی پست یا عامیانه یا سطح پایینLow Comedy كه در آن جاذبه های روشنفكری نیست و شوخی های مبتذل و جوك های زشت دارد، مثل سیاه بازی ها.

آخرین اصطلاحی كه با توجه به مباحث نقد ادبی غربیان مطرح می كنیم اصطلاحات « تنوع  و تسكین»Comic Romic است و آن طرح شوخی ها و نمایش صحنه های شاد در یك اثر جدی تراژیك است. این شگرد باعث تنوعی در نمایش می شود و اندكی از آلام بیننده را كه بر اثر ترس و شفقت ایجاد شده است می كاهد. تنوع و تسكین در صحنه ی قبركن ها در نمایشنامه «هملت» و نیز درنمایشنامه مكبث در صحنه ی مربوط به حمال های مست بعد از قتل پادشاه مشاهده می شود.

نمایشنامه ی كمیك به این اشكال فرنگی در ایران وجود نداشته است. اما قطعات كوتاه منظوم یا منثور در طنز و انتقاد از مفاسد اجتماعی، طبقات و اصنافی از مردم در ادبیات ما هست، مثلاً در آثار عبید. مثنوی های مشتمل بر طنز و هجو هم در ادبیات ما كم نیست. مثل كارنامه بلخ سنایی و همچنین در انواع شعر فارسی نوعی است كه به آن شهر آشوب می گویند و از فروع هجو است. اما هیچ كدام از اینها را نمی توان نوع ادبی كمدی محسوب داشت كه ذاتاً باید جنبه ی نمایشی داشته باشد. تنها مورد مشابه كه فقط جنبه اجرایی داشته است نه كتابتی، نمایش های معروف به « تخته حوضی » است كه می توان آن را با «كمدیا دل آرته»Commedia Dell,Arte مقایسه كرد. این اصطلاح ایتالیایی به همین شكل در همه ی زبان ها مستعمل است. این نوع كمدی در قرن 16 و 17 و 18  در ایتالیا بسیار رایج بود. بازیگران كه ماسكی بر چهره داشتند، در وسط بازی بدیهه سرایی می كردند. برخی از قهرمانان و بازیگران این نوع نمایش معروفند كه از آن میان آرلكن را می توان نام برد. در نمایش تخته حوضی هم بازیگران چون كاكاسیاه با بدیهه گویی های خود، موضوعات نمایشی را از حالت ثابت و تكراری خارج كرده، هر بار به نحوه تازه و سرگرم كننده ارائه می دادند. در خاتمه لازم است اشاره كنیم كه ابوبشر متـّی مترجم فن شعر و دیگر قدما از جمله ابن رشد قرطبی، معنی كومودیا را مانند تراگودیا نمی فهمیده اند و از این رو آن را به هجو ترجمه كرده بودند كه نزدیك ترین معنی به كمدی است.