تعریف حافظه

همان گونه که مستحضرید اهمیت علم روان شناسی درکشورمان به صورت مدرن آن در چند دهه ی اخیر، بیش از پیش آشکار شده است.

به عبارت دیگر می توان گفت برای حل قسمت عمده ای از مسائلی که بشر امروز با آن روبرو است باید از علم روانشناسی کمک گرفت.

در همین راستا کتاب روان شناسی سال سوم رشته ادبیات و علوم انسانی بیش از یک دهه است که در  چرخه ی آموزش کشور قرار دارد. مرکز یادگیری تبیان نیز به منظور یاری رساندن به شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز، سلسله مقالاتی را در این ارتباط در نظر گرفته، که امید است مورد بهره مندیتان قرار گیرد.

حافظه یعنی، کد گذاری، ذخیره سازی، بازیابی اطلاعات.

کد گذاری یا رمز گردانی یعنی تغییر شکل دادن اطلاعات به صورتی که قابل طبقه بندی در حافظه باشند.

اطلاعات موجود در بیرون به صورت محرک های فیزیکی و شیمیایی، حواس ما را تحریک می کنند و به صورت کد یا نشانه در حافظه جای می گیرند. مثلا روی یک دی وی دی حروف و کلمات و عکس ها را نمی بینییم اما اگر آن را در دی وی دی رام قرار  دهیم، مطالب ذخیره شده روی آن را بازیابی خواهیم کرد.

هم چنین اگر مغز را به صورت مستقیم مشاهده کنیم، در آن کلمات، تصاویر هندسی و معادلات جبری را نخواهیم دید، بنابراین اطلاعات به صورت کد در حافظه جای می گیرند. پس از آن که اطلاعات به صورت کد در مغز جای گرفتند، باید بتوانیم آن ها را برای مدت طولانی نگهداریم. این مرحله را ذخیره سازی می نامند.

برای ذخیره سازی اطلاعات باید آن را به دقت تکرار کرد. اگر اطلاعات تکرار نشوند بلافاصله از بین خواهند رفت.

سومین مرحله ی تشکیل حافظه، بازیابی است. بازیابی، یعنی، تعیین محل اطلاعات و احضار آن ها به آگاهی.

مثلا، وقتی از شما می پرسند که فرمول ضریب هوشی کدام است یا ضرایب هوشی عقب مانده های عمیق در چه حدودی قرار دارد، باید بتوانید محل این اطلاعات را در مغز پیدا کنید و آن ها را به سطح آگای ذهن بیاورید. اگر مطلبی ساده باشد و به اندازه ی کافی تکرار شود، بازیابی آن آسان خواهدبود، مثل نام، نام خانوادگی...

اما چنان چه مقدار اطلاعاتی که می خواهید بازیابی کنید، زیاد و پیچیده باشد، کار به همین سادگی پیش نخواهد رفت.

انواع حافظه از نظر مدت

از نظر زمان نگهداری اطلاعات، سه نوع حافظه وجود دارد: حافظه ی حسی، حافظه ی کوتاه مدت، و حافظه ی بلند مدت

حافظه ی حسی

یعنی ثبت کوتاه مدت اطلاعات به وسیله ی حواس.

فرض کنید علامت fgd به مدت خیلی کوتاه روی صفحه ی تلویزیون ظاهر شود، صدای خروسی به مدت چند صدم ثانیه از یک بلند گو پخش شود، یا فردی دست شما را به طور خیلی سطحی و کوتاه لمس کند.

شما از هر یک از این سه محرک، تصویری در ذهن خود خواهید داشت، و متوجه خواهید شد که بالاخره محرکی وجود داشته است.

این نوع نگهداری حافظه ای را حافظه ی حس می نامند. روان شناسان معتقدند که حافظه ی حسی حداکثر یک ثانیه طول می کشد.

حافظه ی کوتاه مدت

هنگام ثبت اطلاعات حسی، یعنی هنگام تشکیل حافظه ی حسی، اگر به محرک توجه کنیم، می توانیم آن را، پس از آن که خود محرک از بین رفت، برای مدت تقریبا یک دقیقه در حافظه ی کوتاه مدت خود نگهداریم، مثلا  اگر علامتی بر صفحه ی تلویزیون ظاهر شود و ما حواسمان را جمع کنیم، که آن را خوب به یاد بسپاریم، حافظه ی کوتاه مدت تشکیل خواهیم داد.

حافظه ی بلند مدت

حافظه ی بلند مدت می توان را به انبار بزرگی تشبیه کرد که همه ی اطلاعات در آن جای گرفته است، اسامی، تاریخ ها، محل و زمان وقوع رویداده ها، فرمول های ریاضی و ... حافظه ی بلندمدت در اثر تکرار اطلاعات موجود در حافظه ی کوتاه مدت به وجود می آید و می تواند تا آخر عمر دوام پیدا کند.

برخی روان شناسان معتقدند که همه ی ادراک ها و افکار تقریبا برای همیشه در انبار حافظه ی بلند مدت باقی می ماند.

با این رویکرد اگر نمی توانیم بعضی اطلاعات قدیمی را به سطح آگاهی بیاوریم، به این علت است که شاخص های مناسب یا کدهای لازم برا ی یاد آو ری را در دسترس ندانیم. این اطلاعت گم شده اند، نه این که از بین رفته باشند، همان طور که گاهی چیزی در خانه گم می شود و پس از مدتی پیدا می شود.

ضمن اینکه تاکید می کنیم که این موضع یک تئوری است که بعضا ممکن است اغراق آمیز به نظر برسد...

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی