تحریف عبادت در آثار "وین دایر"
در آثار وین دایر، مدیتیشن ، یوگا و مراقبههای هندی، جانشین عبادت در ادیان الهی شده و اصولاً در نگاه او، مدیتیشن، همان عبادت است كه به معرفت درونی منتهی می‌شود
مقدمه:
برداشت ما از کلمه عبادت این است که اگر عملی انسان را به خدا نزدیک کند و ارتباط با او را محقق سازد چنان عملی عبادت است. فرهنگ دینی ما کلمات معنوی را با خداوند متعال گره زده و ارزش معنوی آن ها را بالا برده است. گاهی همین کلمات و مفاهیم در بعضی از عرفانهای وارداتی آمده و افراد متدین این مفاهیم را با همان بار ارزشی که در متون اسلامی آمده است می فهمند. یکی از این مفاهیم مفهوم عبادت در آثار وین دایر است. وین دایر که یکی از اندیشه های مطرح در کشور ماست در جای جای آثارش کلمه عبادت را تکرار کرده و به آن تشویق کرده است.
عبادت یا مدیتیشن؟
در آثار وین دایر، مدیتیشن، یوگا و مراقبههای هندی، جانشین عبادت در ادیان الهی شده و اصولاً در نگاه او، مدیتیشن همان عبادت است كه به معرفت درونی منتهی می‌شود . وی می‌گوید:
اگر می‌خواهید به تمرین مدیتیشن بپردازید، آن را به تمام معنی انجام دهید و سعادت و خوشی را در خلوت این عمل ببیند و اگر بخواهید می‌توانید نام دعا برآن بگذارید و آن را به عنوان گفت‌وگو با خداوند تلقّی كنید.(خود حقیقی، ص 159)
وی كرامات ادّعایی خود را مرهون مدیتیشن می‌داند و دائم مدیتیشن و یوگا را به دیگران توصیه می‌كند.(ندای درونی، صص 147 – 270؛ خود حقیقی، ص 160؛ عرفان،ص 66 و 373)
باید دانست مدیتیشن سوغات آیین‌های هندویی و شرقی به تمدن غرب است. بعد از آن که عده‌ای خلأ عظیم معنویت در غرب را دریافته و این خوراک آماده را با ذوق زدگی به غرب بردند، تلاششان سودمند واقع شد و توانست بخشی از معضلات روانی انسان ماشینی را کاهش دهد. انتظاری که از عرفان دایر هست بیش از آن‌چه که از عرفانهای هندی انتظار می‌رود نیست؛ غایت آن، همان خلوت نشینی مرتاضان و یوگیهاست که البته متناسب با زندگی ماشینی طراحی شده و با فرهنگ سرمایهداری سازگاری داده شده است. غایت چنین مراقبهای نه تعالی معنوی و رشد ابعاد مختلف روح، که سامان دادنِ افکار پراکنده است. سامان دادن به آشفتگی ذهن ـ هر چند مفید و لازم است ـ ارتباطی با عرفان و عروج روح ندارد و صدالبته با شناخت خدا و رسیدن به معرفت خدا و رضایت خدا نیز کوچک‌ترین نسبتی ندارد.
در اسلام به عملی عبادت گفته می شود که خداوند خودش نام عبادت بر آن اطلاق کرده باشد و اگر کسی از سر خود عملی بجا آورد و آن را به خدا نسبت دهد نه تنها عبادت نیست که نوعی بدعت است و کمترین نقشی در سعادت انسان ایفا نخواهد کرد
ویندایر اگر بر «تمرکز فکر» نام عبادت مینهد بر او عیبی نیست؛ چون وی عبادت را ارتباط با خدا نمی‌داند و رضای خدا را در عبادت جستوجو نمیکند. ایراد دایر این است که عبادت را در توجه استقلالی به نفس خلاصه می‌کند و کنار زدن تشویشهای ذهنی را خودسازی می‌پندارد؛ درحالی‌که عبادت نگاه مستقل به نفس نیست؛ بلکه ارتباط آگاهانه با خالق است که البته این ارتباط از مسیر پرورش نفس ـ مشروط به پیوند خوردن با خالق ـ محقّق می‌شود.
این‌که هرگونه تمرین روحی، عبادت خوانده شود ادعایی است بی‌دلیل؛ مگر این‌که هم‌چون ویندایر در مفهوم عبادت تصرف شود و تعریفی جدید از آن ارائه گردد. درآن‌صورت کلمة عبادت، فقط یک «مشترک لفظی» خواهد بود که هر کس معنای خاصی از آن اراده می‌کند. از آن‌جا که ویندایر ادّعا می‌کند انسان باید خود را به خالق پیوند دهد، بر وی لازم است در نخستین گام اثبات کند که هرگونه تمرین روحی می‌تواند انسان را به خداوند وصل کند. وی باید به این پرسش پاسخ دهد که چگونه هرگونه احساس آرامش، به رضایت خدا از ما منجر می‌شود و چرا وی احساس خوشی درون را ارتباط با عالم معنا تفسیر می‌کند.
توجه شود که ردیابی توصیه‌های ویندایر در باب مراقبه و عبادت، سراز نفی و انكار شریعت در‌می‌آورد. کتاب معنویت دایر حاوی اذکار و کلمات قصار مراقبهای برای 365 روز است(منظور کتاب معنویت2 است، نه معنویت رسالت نهایی شما) و کتاب مراقبهاش دربردارنده دستوراتی عملی در باب مدلهای مراقبه است. جالب این که در این کتاب وی بارها و بارها از مراقبه جاپا به عنوان عبادت و راه پرورش استعدادهای معنوی و روحی نام برده است و چنین عملی را برای یافتن آرامش و تحصیل سعادت راه گشا می داند.
ویندایر اگر بر «تمرکز فکر» نام عبادت مینهد بر او عیبی نیست؛ چون وی عبادت را ارتباط با خدا نمی‌داند و رضای خدا را در عبادت جستوجو نمیکند. ایراد دایر این است که عبادت را در توجه استقلالی به نفس خلاصه می‌کند و کنار زدن تشویشهای ذهنی را خودسازی می‌پندارد؛ در حالی‌که عبادت نگاه مستقل به نفس نیست؛ بلکه ارتباط آگاهانه با خالق است که البته این ارتباط از مسیر پرورش نفس ـ مشروط به پیوند خوردن با خالق ـ محقّق می‌شود
اما یک نکته را نباید فراموش کرد که مراقبه چرا از طرف وین دایر توصیه می شود؟ براستی مگر غیر است که کسی که برای خود صلاحیت قانون گذاری قائل است و خویشتن را برای رهبری معنوی صالح می داند چنین دستورات و رهنمودهایی را صادر می کند؟ چرا وین دایر ادعا می کند که اگر کسی به این مدییتشن عمل کند به سعادت رسیده و نیاز به دین و رسولان الهی است. توصیه‌های وی و دستوراتش هر چند به نام دین و به اسم «شریعت» عرضه نشده‌اند، درحقیقت، بدعتی است كه به رقابت با دین و شریعت برخاسته و ادعای كاركرد شریعت را دارد و چنین عملی جز ورود به حوزه «جعل و قانون‌گذاری» نام دیگری ندارد.
نتیجه گیری
کلمه عبادت در آثار وین دایر به معنی عبادت در متون اسلامی نیست. در اسلام به عملی عبادت گفته می شود که خداوند خودش نام عبادت بر آن اطلاق کرده باشد و اگر کسی از سر خود عملی بجا آورد و آن را به خدا نسبت دهد نه تنها عبادت نیست که نوعی بدعت است و کمترین نقشی در سعادت انسان ایفا نخواهد کرد. در آثار وین دایر، هر عملی که انسان از خودش ابداع کند و بتواند با آن عمل کمی آرامش ذهنی بدست آورد عبادت نام گرفته است. هدف عبادت تنها آرامش ذهنی آن گونه که وین دایر گمان کرده نیست؛ بلکه هدف کسب رضایت خالق است و پرورش استعدادهایی است که خداوند در انسان قرار داده است.
حمزه شریفی دوست
