تربیتی به دور از تنبیه بدنی!!
در مقاله پیشین از تکنیک بازی کودک که در جهت افزایش و ایجاد رفتار مطلوب و خوشایند کودک می باشد صحبت نمودیم؛ اما در این یادداشت از تکنیک « بازی والدین »، که در جهت کاهش یا حذف رفتار نامطلوب و ناموجه است، مطالبی را بیان می داریم که با کاربرد صحیح فنون مطرح شده، شما والدین گرامی خواهید توانست بدون توسل به تنبیه بالاخص تنبیه بدنی، کودک خود را به انجام فرامین وا دارید و از انجام اموری که مورد دلخواهتان نیست باز دارید.
تعلیم « بازی والدین »
هدف « بازی والدین »، تعلیم راه و رسم فرمان دادن و تنبیه رفتار نا مطلوب از طریق « محروم کردن »است. محروم کردن یعنی محروم کردن کودک از تقویت مثبت. خردسالان معمولا دوست دارند در کنار بزرگسالان باشند، به همین دلیل می توانیم آنها را از حضور در کنار اطرافیان محروم کنیم و نگذاریم فعالیت های معمول خود را انجام دهند. این یکی از روش های موثر تنبیه است. محروم کردن فقط وقتی موثر است که فرصت « بهره مند شدن »کودک زیاد باشد.
فرامین خوبی بدهید
فرمان خوب، فرمانی است که:
*صریح باشد: « بهراد لطفا حوله را آویزان کن » به جای « بهراد ممکن است حوله را آویزان کنی »
*با لحن مثبتی صادر شود: « لطفا دست مرا بگیر » به جای « ندو »
*یک قسمتی باشد: « رضا لطفا کت ات را بردار » به جای « رضا میدانی وقتی برگشتی باید کت ات را داخل کمد، کیف ناهارت را داخل آشپزخانه و کتابهایت را روی میز بگذاری »
*واضح و دقیق باشد: « دوست دارم روی صندلی بنشینی و به چیزی دست نزنی » به جای « دوست دارم پسر خوبی باشی »
*مناسب سن کودک باشد: « یک سیب از توی دیس بردار » به جای « یک چیزی از آشپزخانه بردار و بخور »
*مودبانه و محترمانه باشد: « لطفا مسواک را بده » به جای « همین حالا مسواک را بده »
*کودک بتواند فورا آن را انجام بدهد: « لطفا برو بخواب » به جای « دوست دارم فردا به موقع بخوابی »
*فقط در مواقع ضروری صادر شود:برای مثال وقتی کودک روی کاناپه بالا و پائین می پرد: « لطفا بنشین »
به جای « با عمه مریم خداحافظی کن »
نه درخواست کنید و نه پیشنهاد دهید
وقتی می خواهید فرزندتان کاری انجام دهد، خواسته خود را به صورت درخواست بیان نکنید. برای مثال نگوئید « ممکن است بشقاب را بدهی؟ » . وقتی فرمان خود را به صورت درخواست بیان می کنید، به او حق انتخاب می دهید. به همین دلیل به خودش حق می دهد بگوید: « نه ». تا می توانید به فرزند خود حق انتخاب دهید ولی نه وقتی می خواهید کار خاصی را انجام بدهد.
حرف شنوی او را تحسین کنید
بعد ار هر فرمان 5 ثانیه به فرزند خود وقت بدهید(شما می توانید زیر لب تا 5 بشمرید). اگر خواسته شما را اجابت کرد، بلافاصله او را تحسین کرده و به او توجه کنید («خیلی خوشم آمد که کت ات را آویزان کردی»). همان طور که در نمودار بازی گفتیم با توجه کردن به حرف شنوی کودک می توانید حرف شنوی او را افزایش دهید. در ضمن با توصیف حرف شنوی کودک می توانید حرف شنوی او را بیشتر کنید. برای مثال می توانید بگوئید: «می بینم داری مکعب ها را روی هم می چینی».
هشدار دهید
اگر بعد از 5 ثانیه سکوت، فرزندتان فرمان شما را اجرا نکرد، به او هشدار بدهید. فرمان خود را تکرا ر نکنید. هشدارتان به صورت «اگر-آنگاه» باشد ( اگر کت ات را برنداری، آنگاه باید روی صندلی بنشینی). هشدارها باید قاطعانه باشند تا کودک بفهمد جدی هستید. وقتی کودک هشدار شما را شنید و فرمان را اجرا کرد، بلافاصله له او توجه کرده و او را تشویق کنید.
از محروم کردن استفاده کنید
اگر فرزندتان بعد از 5 ثانیه، خواسته شما را اجابت نکرد باید از فن محروم کردن استفاده کنید. بهترین شیوه محروم کردن این است که فرزند خود را روی صندلی، رو به دیوار بنشانید. او را محکم بگیرید و روی صندلی بنشانید.به او بگوئید « چون --- را انجام ندادی باید روی این صندلی بنشینی». مدت محرومیت برای پیش دبستانی ها باید 2 تا 4 دقیقه باشد و برای دبستانی ها حدودا 5 دقیقه. در مورد تخلفات جزیی و بزرگ نیز از همین دو محدوده زمانی استفاده کنید.
وقتی فرزندتان در دوره محرومیت بسر می برد، با او حرف نزنید. قشقرق های فرزندتان و فریادها و اعتراضات یا قول های او را نادیده بگیرید. مشغول کارتان شوید. از زمان سنج استفاده کنید تا فرزندتان بداند چقدر باید روی صندلی بنشیند.
یک قاعده مهم این است که فرزندتان حتما باید 30 ثانیه آخر دوره محرومیت خود را در آرامش به پایان برساند. اگر زمانی که زنگ زمان سنج به صدا در می آید کودک هنوز سروصدا می کرد به او بگوئید« باید آنقدر روی صندلی بنشینی تا آرام شوی».
اگر فرزندتان بدون اجازه از روی صندلی بلند شد، حتی اگر باسن خود را از روی صندلی بلند کرد یا صندلی را جا به جا کرد، بلافاصله یکی از اقدامات زیر را انجام دهید: *
*
هر بار که فرزندتان از روی صندلی بلند می شود، او را روی صندلی بنشانید، با او حرف نزنید، ممکن است مجبور شوید این کار را 10تا 20 بار انجام دهید.بعد از آن که فرزندتان 30 ثانیه آرام روی صندلی نشست،(البته بهتر است او در کل دوره محرومیت آرام باشد) و زنگ زمان سنج به صدا در آمد باید فرزندتان را از محرومیت خارج کنید(مثلا می توانید به او بگوئید: حالا می توانی بیایی بیرون.
وقتی فرزند خردسال شما رفتار نادرستی انجام می دهد، فورا دلیل نیاورید
توضیح قواعد و پیامدهای رفتار و استدلال درباره آنها، خصوصا وقتی فرزند شما بزرگ شده، عمل مفیدی می باشد ولی اگر بلافاصله بعد از رفتار ناشایست او استدلال را شروع کنید، رفتار نامطلوب او افزایش خواهد یافت. بهتر است استدلال را به زمانی موکول کنید که فرزندتان عمل دلخواه شما را انجام می دهد( برای مثال، اگر زود خودت را برای خوابیدن آماده کنی، وقت بیشتری برای حرف زدن و قصه خواندن خواهیم داشت).
تا آمادگی لازم برای محروم کردن، فرزندتان را ندارید، به او فرمان ندهید
به این ترتیب می توانید فقط فرمان های واقعا مهم بدهید! با فرزندتان مهربان باشید و رفتارهای شایسته ای را که پس از دوره محرومیت انجام می دهد، تحسین کنید. وقتی محروم کردن فرزندتان جواب نمی دهد، علت آن به یکی از سوالات زیر بر می گردد:
*آیا بیش از یک فرمان و هشدار داده اید؟
*آیا اعضای خانواده محرومیت را رعایت کرده اند؟
*آیا مجال کافی برای تحسین کودک وجود دارد( و آیا رفتارهای مطلوب کودک را تحسین می کنید؟)
*آیا جو خانه،جو مطلوبی است؟
*آیا فریب حقه «من محرومیت را دوست دارم » را خورده اید؟ خام نشوید!
*آیا فرزندتان عمدا خودش را در حالت محرومیت قرار می دهد؟ اگر عمدا قرار می دهد، مطمئن شوید محرومیت خودش را به طور کامل طی می کند.
*آیا فرزندتان در دوره محرومیت مورد توجه قرار می گیرد و به تلویزیون یا سایر امکانات تصویری لذت بخش دسترسی دارد؟
*آیا فرزندتان از قواعد مطلع است؟
*آیا در فن محروم کردن، اصل استمرار و مداومت را رعایت می کنید؟
نسرین صفری
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
