هیجان
همان گونه که مستحضرید اهمیت علم روان شناسی درکشورمان به صورت مدرن آن در چند دهه ی اخیر، بیش از پیش آشکار شده است.
به عبارت دیگر می توان گفت برای حل قسمت عمده ای از مسائلی که بشر امروز با آن روبرو است باید از علم روانشناسی کمک گرفت.
در همین راستا کتاب روان شناسی سال سوم رشته ادبیات و علوم انسانی بیش از یک دهه است که در چرخه ی آموزش کشور قرار دارد. مرکز یادگیری تبیان نیز به منظور یاری رساندن به شما دانش آموزان و دانشجویان عزیز، سلسله مقالاتی را در این ارتباط در نظر گرفته، که امید است مورد بهره مندیتان قرار گیرد.
هیجان می تواند عناصر فیزیولوژیک، موقعیت و شناختی داشته باشد. هر چند که نمی توان دو نفر پیدا کرد که هیجانات را به شیوه ای کاملا یکسان احساس کنند، در عین حال می توان چند تعمیم کلی داد:
مثلا می توان گفت که همه ی هیجان های شادی، غم، حسادت، بی میلی، حیرت و همدلی عناصر فیزیولوژیک، موقعیتی و شناختی دارند. برای مثال ترس، شاخه سمپاتیک دستگاه عصبی خودکار را فعال می کند و در نتیجه تند شدن ضربان قلب و تنفس، عرق کردن و تنش ماهیچه ای را موجب می شود.
هم چنین ترس می تواند ادارک تهدید و احساس به خطر افتادن را به همراه آورد.
خشم نیز می تواند شاخه های سمپاتیک و پاراسمپاتیک را برانگیزد، یک موقعیت ناکام کننده یا تحریک کننده، فراهم آورد و فرد را متقاعد سازد که با تحریک کننده مقابله به مثل کند.
افسردگی می تواند برانگیختگی پاراسمپابتیک، یک موقعیت بدون فعالیت و احساس ناتوانی و بی فایدگی به همراه آورد. به طور کلی، هر اندازه برانگیختگی دستگاه عصبی خودکار بیشتر باشد، به همان اندازه هیجان شدید تر خواهد بود.
حال این سوال پیش می آید که آیا آشنایی با واکنش های هیجانی می تواند در یافتن دروغ مفید واقع شود؟
آیا وسیله ای که به عنوان دروغ سنج مورد استفاده قرار می گیرد می تواند دروغ را آشکار سازد؟
برخی معتقدند دروغ سنج چون وسیله ای است که رابطه ی بین برانگیختگی دستگاه عصبی خودکار و هیجان را ظاهر می سازد می تواند دروغ را آشکار کند. اما این وسیله چندان مورد اعتماد نیست.
در واقع، وقتی انسان احساس می کند که به خاطر دروغ گفتن به دام افتاده است، مضطرب می شود و این اضطراب موجب برانگیختگی شاخه ی سمپاتیک دستگاه عصبی خودکار می شود و یکی از نشانه های این برانگیختگی، ترشح نشدن بزاق یا خشکی دهان است.
ترس و احساس گناه نیز با برانگیختگی شاخه ی سمپاتیک و در نتیجه باز هم خشکی دهان همراه است. از نشانه های برانگیختگی سمپاتیک تغییر در ضربان قلب، فشارخون، تنفس و پاسخ گالوانیکی یا مقاومت پوستی است.
جلوه هیجان
شادی و غم در تعداد زیادی از فرهنگ های کره ی زمین تجلی می کنند. اما جلوه ای تعداد زیادی از هیجان ها، بین المللی است. مثلا به نظر می رسد که لبخند زدن نشانه ی حهانی حسن نیت و تأیید است.
نشان دادن دندان ها همان طور که داروین گفته است، احتمالا در قرن گذشته، نشان دهنده ی جهانی خشم بوده است. داروین که بنیان گذار نظریه جدید تکامل است معتقد بود که جهانی بودن حالت های چهره موجب بقا می شود. مثلا حالت های چهره حتی اگر کلام در کار نباشد، می تواند نزدیک شدن دشمن را خبر دهد.
تحقیقات روان شناسی نیز فرضیه ی جهانی بودن جلوه های هیجان ها را تأیید می کند. در یکی از این تحقیقات، عکس های زیادی از کسانی ک هیجان های خشم، بیزاری، ترسی، شادی و غم و تعجب، احساس می کردند، تهیه می شود.
عکس ها در اختیار مردم بیشتر نقاط دنیا قرار می گیرد تا هیجان های نشان داده شده در عکس ها تشخیص داده شود. این نتایج تقریبا یکسان به دست می آیند.
ضمن این که باید خاطر نشان ساخت که جلوه هایی از هیجان وجود دارد که در اثر یادگیری اجتماعی به وجود می آیند، مثلا با وجود این که لبخند نشانه ی تأیید است، می تواند نیش دار باشد که از هرگونه اظهار عصبانیت و ... نا مطلوب تر به نظر برسد، و این فرآیند در اثر یادگیری ایجاد می شود.
