سبک زندگی در قرآن 6

همان طور که در مطالب گذشته اشاره شد، اصل عفت یکی از اصول بنیادین نظام ارزشی اسلام است. بر این اساس و در راستای حفظ عفت عمومی و تربیت عفیفانه فرزندان احکام و دستورهای بسیاری در قرآن کریم خطاب به مومنان صادر شده که در سوره نور بخش زیادی از آن ها آمده است. در این سوره که می توان آن را سوره «عفت» نامید، مهم ترین مسئله ای که مطرح شده، مسئله عفت عمومی و مبارزه با هرگونه آلودگی جنسی است. در حقیقت قرآن کریم همان گونه که از تزکیه نفس و انسان سازی سخن می گوید و هدایت بشر را دنبال می کند، جامعه سازی و ایجاد جامعه ای متعالی و پیشرفته را نیز دنبال می کند و برای فراهم کردن آن، دستورهایی می دهد. توجه به عفت عمومی گامی در این راستاست.

پایه ریزی عفت عمومی از درون خانواده

قرآن کریم برای نهادینه کردن اصل عفت و ایجاد جامعه و افراد عفیف، هسته اولیه و سلول جامعه یعنی خانواده را مورد توجه قرار می دهد تا با دستورهایی جزئی و دقیق توجه والدین را به تربیت عفت آمیز فرزندان جلب کند و علاوه بر فراهم کردن محیطی امن برای لذت جنسی همسران در خانواده، از هرگونه رفتار و حرکت زمینه ساز انحراف و آلودگی جنسی کودکان جلوگیری کند.

دراین زمینه خداوند آداب ورود به جایگاه خصوصی پدر و مادر را در آیه 58 سوره نور بیان می کند و می فرماید:

«یَا اَیُّها الَّذیِنَ آمَنُوا لِیَستَاذِنکُم الَّذیِنَ مَلَکَت اَیمانُکُم وَ الَّذیِنَ لَم یَبلَغُو الحُلُمَ مِنکُم ثَلاثَ مِراتٍ مَن قبل صَلاةِ الفَجر وَ حینَ تَضَعُون ثِیابَکُم مِن الظَّهیرَةِ وَ مِن بَعدِ صلاة العِشاءِ ثَلاثُ عَوراتٍ لَکُم لَیسَ عَلَیکُم وَ لا عَلَیهِم جُناحٌ بَعدَهُنَّ طَوّافُونَ عَلَیکُم بَعضُکُم عَلی بَعضٍ کَذلِِِکَ یُبَیِّنُ الله لَکُمُ الآیاتِ وَ الله عَلیمٌ حَکیمٌ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید باید بردگان شما و همچنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده اند، در سه وقت از شما اجازه بگیرند: قبل از نماز صبح، در نیمروز، هنگامی که لباس های (معمولی) خود را بیرون می آورید و بعد از نماز عشا. این سه وقت خصوصی برای شماست. اما بعد از این سه وقت گناهی بر شما و بر آن ها نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر طواف کنید ( و با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت کنید) این گونه خداوند آیات را برای شما تبیین می کند و خداوند عالم و حکیم است.»قرآن کریم پیشتر در آیه 27همین سوره مومنان را از ورود به خانه های دیگران بدون کسب اجازه از صاحب خانه نهی و احکام و آداب ورود به حریم خصوصی و خانواده را بیان کرد.

اما در آیه شریفه مورد بحث احکام و آداب مربوط به داخل خانواده و معاشرت فرزندان و خدمتکاران با والدین و همسران به عنوان ستون های اصلی خانواده را بیان می کند. بنابراین این دو آیه مکمل یکدیگرند.

به همین دلیل علامه طباطبایی این آیه را به منزله استثنا از حکم عمومی آیه 27 که فرمود: داخل شدن به خانه هر کس متوقف بر اجازه گرفتن است، می داند چون می گوید درباره غلامان و کنیزان (خدمتکاران) و نیز افراد نابالغ، اجازه گرفتن در سه وقت کافی است و بیش از آن استیذان واجب نیست.

محتوای آیه

به طور خلاصه این آیه شریفه دستور می دهد که خدمتکاران و کودکان نابالغ، در سه هنگام برای ورود به اتاق همسران باید اجازه بگیرند:

1 - پیش از نماز صبح

2 - هنگام ظهر که لباس های معمولی را در می آورید.

3 - بعد از نماز عشا(من قبل صلاة الفجر و حین تضعون ثیابکم من الظهیرة و من بعد صلاةالعشاء)

علت و فلسفه اجازه گرفتن

خداوند به علت این اجازه گرفتن اشاره می کند و می فرماید: این سه وقت، وقت پنهانی و خصوصی شماست و مردم در این اوقات خود را مقید به پوشاندن مانند سایر اوقات نمی کنند و یک حالت خصوصی دارند. علامه طباطبایی در این باره می نویسد: جمله «ثلاث عورات لکم» به دلیل حکم اشاره می کند و می فرماید: این سه موقع عورت است برای شما که طبعاً شایسته نیست غیر از شما کسی بر وضعتان مطلع شود. در فراز بعدی آیه هم می فرماید: به جز این سه زمان در اوقات دیگر لازم نیست به آن ها دستور دهید که برای ورود اجازه بگیرند. زیرا غیر از اوقات سه گانه، اوقات خدمت کردن و آمد و شد است و به اصطلاح خلوتی در کار نیست.

تربیت فرزندان

نکته ای که برخی از مفسران در تفسیر آیه متذکر شده اند، آن است که وقتی خداوند دستور می دهد که باید کودکان نابالغ برای ورود به اتاق زن و شوهر در سه وقت معین اجازه بگیرند، این دستور در حقیقت متوجه اولیا و پدر و مادر این کودکان نابالغ است و نه خود آنان، زیرا آ ن ها به حد بلوغ نرسیده اند تا حکم متوجه آنان شود. از این حکم می توان استفاده کرد که قرآن کریم توجه والدین را به تربیت فرزندان جلب می کند و مسئولیت آنان را به ویژه در مسائل مربوط به عفت و پاکی جنسی یادآور می شود و نشان می دهد که اسلام تا چه اندازه در امر حفظ عفت عمومی ریزبینی و دقت نظر دارد و به آن اهمیت می دهد، زیرا چه بسا سهل انگاری والدین در این امر ممکن است سرچشمه انحرافات اخلاقی باشد.

شبکه تخصصی قرآن تبیان

نویسنده: محمدعلی‌ندائی