تخریب،روش اعتراض وندال‌ها

اگر چه به زعم آسیب شناسان اجتماعی همه صور و انواع نابهنجاری‌ها و نژندهای اجتماعی چون سرقت، قتل، قمار، قاچاق، خودكشی ،فحشاء، اعتیاد.الكلیسم، وندالیسم و نظیر آن، معلول سازگاریهایی است كه بر روابط فرد و جامعه حاكم است، مع الوصف باید توجه داشت كه در همه دوره‌های تاریخی بنا به ماهیت و طبیعت ساختارها ،سازمان‌ها، نهادها و روابط اجتماعی تولید ، صور، اشكال و انواع خاصی از كجروی‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی در جوامع بروز و نمود یافته است. از این رو در برخی از دوره‌های تاریخی بعضی از رفتارها، رفتارهای نژند یا كجرو تعریف كرده‌اند. رفتارهای نژند جدیدی، نیز كه خاص جامعه جدید است، مطرح شده‌اند، به عبارت دیگر با تغییر ساختارها و مناسبات اجتماعی، نه تنها اشكال و انواع جدیدی از نا به هنجاریها پدید آمده‌اند بلكه میزان شیوع و رواج و نیز معنی و مفهوم آنها تغییر یافته‌اند.

شاید سخن دور كهایم شاهد صائبی بر این مدعا باشد كه: وندالیسم در زمره آن دسته از انحرافات و بزهكاریهای است كه در جامعه جدید نمود و ظهور یافته است.

به زعم این صاحب نظران عصیان روز افزون انسان، علی الخصوص نسل جوان، در برابر تحمیلات اجتماعی و نیروهای قاهر و سركوبگر بیرونی نه تنها مبین احساس اجحاف و درماندگی آنها بلكه گویای خشم وپرخاشگری آنان در اثر احساس اجحاف و درماندگی است از این رو وندالیسم برخی نوظهور و مدرن در جامعه جدید است كه عكس العملی است خصمانه و واكنشی است كینه توازنه به برخی از صور فشارها، تحمیلات، ناملایمات، حرمانها، اجحاف ها و شكستها.

در شرایطی که همبستگی متقابل فرد و جامعه از میان برود و فرد نتواند به کمک مکانیزم ها و ابزار هایی که جامعه در اختیارش قرار می دهد به اهدافش دست یابد در نتیجه از راه های دیگری که خلاف است سعی میکند به آن اهداف برسد در نتیجه می گوییم که فردنابهنجار شد و وقتی این حالت به صورت عام در جامعه شیوع پیدا می کند می گوییم جامعه دچار آنومی یا نا بسامانی شد و به عبارتی با از بین رفتن ارزشها و هنجار یا ضعیف شدن هنجار ها و ارزشها اعضای جامعه دیگر ارزشها و اهداف مشترکی را قبول ندارند .

به نظر جامعه شناسان بی هنجاری هنگامی به وقوع می پیوندد که فرد قادر نباشد با وسائلی که جامعه مشخص کرده به اهداف خود دست یابد و عکس العمل طبیعی این وضعیت روی آوردن به این انحراف است.

نابهنجاری ها در قالبهای مختلفی در جامعه ظهور پیدا می کنند مانند سرقت ،اعتیاد،فرار از خانه،فحشا... که ناشی از طلاق ،اختلافات والدین،ستیز خانوادگی و .... است.

شاید شما نیز اذعان به این مهم داشته باشید که بارها در جامعه با کسانی مواجه شده ایم که بدون هیچ دلیلی و یا با دلایل کودکانه مشغول تخریب اموال عمومی هستند. مثلا کسانی که بعد از مکالمه با تلفن عمومی گوشی آنرا می کنند و یا این که درست در زیر یک مجسمه و یا یک کتیبه باستانی با چاقو یادگاری می کنند.به این گونه افراد در اصطلاح جامعه شناسان وندال می گویند و به این رفتار و گرایش تخریب گرایانه وندالیسم. وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اشیای و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی است که یک ناهنجاری اجتماعی به حساب می آید و دلایل متعددی برای آن عنوان می کنند. تخریب اموال عمومی از سوی جوانان و نو جوانان دارای عواض و پیامدهای ما دی و معنوی می باشد . اما در نگاه دقیق تر به این قضیه می توان ابعاد عوارض انسانی را بسیار فراتر دید لذا با توجه به اینکه اکنون به دفعات شاهد تخریب اموال عمومی مانند کیوسک های تلفن ، اتوبوس ها ، کندن جاده ها ، خراب کردن دیوارها ، شکستن شیشه های مغازه ها و به هم ریختن ورزشگاهها از سوی جوانان و نوجوا نا ن بو د ه ا یم.

معنای لغوی و اصطلاحی

وَندال نام قومی از اقوام ژرمن اسلاو است که در قرن پنجم میلادی می زیستند و همواره به اسپانیا هجوم می آوردند و آن جا را تصرف می کردند. امروزه، اصطلاح وندال به کسانی اطلاق می شود که به دلائل مختلف با حالت اعتراض دست به تخریب می زنند تا تخلی روانی شوند. وندال ها مانند موریانه شهرها را ذرّه ذرّه می خورند؛ مثل نوجوانی که با چاقو صندلی ماشین را می بُرد.

وندال ها جوانان معارض قانون هستند که شاید از زیانی که به جامعه می رسانند، بی اطلاع باشند. آمار در ایران نشان می دهد که 67 درصد از افراد دستگیر شد وندال در گروه سنّی 10 تا 25 سال قرار دارند که در آن سهم مردان بیشتر از زنان است. به لحاظ تحصیلی هم 35/4 درصد، تحصیلات راهنمایی و22/9 درصد تحصیلات ابتدائی داشته اند. وندال ها از قشرها و طبقات مختلف جامعه می باشند و تنها در بین طبقات پایین و کم تحصیل نیستند. می توان به هَِرها و کسانی که ویروس وارد شبکه اینترنت می کنند، اشاره کرد که جزء نوابغ محسوب می شوند.

ریشه های وندالیسم

اعمال و اقدام های وندالیستی هر چند که نشان دهنده روحیه و رویه بیمارگونه از سوی افراد و یا گروه ها یی است که موجب تخریب اموال عمومی مانند باجه های تلفن همگانی، صندلی اتوبوس ها، قطع نهال ها و آسیب درختان فضای سبز عمومی و... می شوند، اما ریشه یابی این اقدام های تخریبی نشان می دهد که عمدتاً علت و منشا این رفتارها، ناکامی و سرخوردگی برخی و یا گروهی از افراد جامعه بوده است.

کما اینکه بارها شاهد بوده ایم پس از برگزاری مسابقات فوتبال، هواداران تیم شکست خورده با شکستن بطری های شیشه ای در معابر عمومی و اصلی و آسیب رساندن به وسایل نقلیه عمومی، نظم اجتماعی و آرامش زندگی شهری را بر هم زده اند و خسارت های قابل توجهی را به وجود آورده اند و یا بارها در باجه های تلفن عمومی شاهد بوده ایم که افرادی پس از ناکامی در مکالمه و از دست دادن سکه های خود، به تخریب باجه تلفن پرداخته اند.

در این موارد هر چند که قوانین موجود، مجازات های نسبتاً سنگینی را برای متخلفان در نظر گرفته و علاوه بر اینکه آنان را ملزم به تامین مالی خسارت های تحمیل شده کرده محکومیت حبس تا 10 سال را برای این قبیل افراد در نظر گرفته است. اما واقعیت این است که برخوردهای جبری و آمرانه هیچ وقت موجب ریشه کنی وندالیسم در جوامع شهری نشده و حتی در مواردی نیز به تشدید این رفتارهای ناهنجار منجر شده است.

جامعه شناسان شهری در این زمینه به ایجاد تمهیدات رفتاری و سلب انگیزه واکنش های تخریبی تاکید دارند و معتقدند که به طور مثال با آموزش تماشاگران تیم های ورزشی در مورد اهداف واقعی ورزش و همچنین با نمایش روابط دوستانه بازیگران دو تیم، می توان خشم و ناکامی هواداران تیم شکست خورده را تا حدود زیادی کاهش داد و یا ضمن کنترل منظم سالم بودن تاسیسات شهری از سوی ماموران سازمان های مسوول، می توان زمینه های روانی جلب اعتماد و مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری اموال عمومی را فراهم آورد در مورد اماکن فرهنگی و باستانی اما به نظر می رسد نبود فرهنگ لازم برای شناخت ارزشهای فرهنگی و اجتماعی یک اثر تاریخی عامل ناخوداگاه بروز رفتارهای تخریب گرایانه است میل به ماندگاری که گاه در کانال وندالیسم تبلور می آید در صورت نبود آگاهی می توانند باعث ایجاد تخریبهایی شود که جبران آن غیر ممکن باشد مثل یادگاری هایی که در کنار نقش رستم و یا در دیواره های کاخ عالی قاپو می توان مشاهده کرد.