تبیان، دستیار زندگی
در این طرح دانش آموزان با گروه های هم پایه، حرف ربط و انواع هریک از آنان آشنا می شوند...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گروه های هم پایه (1)

طرح نوشته- مواد لازم نوشته

اهداف یادگیری:
گروه های هم پایه  1آشنایی با گروه های هم پایه و انواع آن

گروه های هم پایه  1آشنایی با حرف ربط و انواع آن

چنانچه بخواهیم گروه های هم پایه را تعریف کنیم باید بگوییم گروه های هم پایه گروه هایی هستند که از دو یا چند گروه که با حرف هم پایه به هم متصل شده اند به وجود آمده اند مانند:

الف) علی و رضا آمدند.

ب ) کتاب قطور و بزرگ علی را خریدم.

ج‌)  او با سرعت و با عجله از پیش ما رفت.

د‌)  رضا هوشمندانه و خردمندانه سخن گفت.

هـ ) علی آمد و مریم را دید.

گروه های هم پایه را در تمام انواع گروه ها همچون گروه های اسمی، گروه های صفتی، گروه های حرف اضافه ای، گروه های قیدی و جملات می توان مشاهده کرد.

یکی از مهم ترین ویژگی های گروه های هم پایه این است که همواره دو یا چند گروه یکسان هم پایه می شوند.

مثلا در جمله ی ( الف ) – در جملات بالا – دو گروه اسمی هم پایه شده اند و یک گروه هم پایه ی اسمی را پدید آورده اند و در جمله ی (ب ) دو گروه صفتی هم پایه شده اند و یک گروه صفتی هم پایه را شکل داده اند.

به عبارت دیگر هیچگاه نمی توان دو گروه متفاوت ، مثلا یک گروه صفتی و یک گروه اسمی را هم پایه کرد مانند : کتاب قطور و ریاضی علی را خریدم!

حتی گاهی یک افزوده ی خاص با یک افزوده ی عام نیز هم پایه نمی شود: او با سرعت و خوشبختانه از پیش ما رفت!

گروه های هم پایه را به دو دسته ی کلی غیر فعلی و فعلی تقسیم می کنیم. گروه های هم پایه ی غیر فعلی شامل گروه های هم پایه ی اسمی، صفتی، حرف اضافه ای و قیدی است، و گروه های هم پایه ی فعلی نیز به جمله های هم پایه اطلاق می شود.

پیش از آنکه درباره ی گروه های هم پایه صحبت کنیم لازم است حرف ربط را مورد بررسی قرار دهیم.

حروف ربط

حروف ربط به کلماتی اطلاق می شود که دو یا  چند گروه کوچک را به هم پیوند می دهد و یک گروه هم پایه ی بزرگتر را پدید می آورد؛ به جملات زیر دقت کنید:

گروه های هم پایه  1علی و رضا آمدند.

گروه های هم پایه  1هم علی هم رضا آمدند.

گروه های هم پایه  1علی آهسته اما پیوسته کار می کند.

گروه های هم پایه  1او نه با من نه با هیچ کس دیگر حرف نمی زند.

گروه های هم پایه  1او نه تنها به مدرسه نرفت بلکه به ورزشگاه هم نرفت.

حروف ربط از نظر ساختار به دو دسته ی ساده و مرکب تقسیم می شوند و حروف ربط مرکب نیز خود به دو دسته ی پیوسته و گسسته تقسیم می شوند.

حروف ربط ساده

حروف ربط ساده حروفی هستند که تنها از یک کلمه تشکیل شده اند، مثلا حروفی چون « اما، و، ولی، هم، یا» از زمره ی حروف ربط ساده هستند؛ مانند:

گروه های هم پایه  1او آمد اما هیچ نگفت.

گروه های هم پایه  1علی و مرجان آمدند.

گروه های هم پایه  1او به دانشگاه رفت، من هم رفتم.

گروه های هم پایه  1علی را دیدی یا رضا را؟

گروه های هم پایه  1

حروف ربط مرکب

حروف ربط مرکب حروفی هستند که از بیش از یک کلمه تشکیل شده اند. حروفی چون« با وجود این، نه...نه، هم...هم، ولیکن »از زمره ی حروف ربط مرکب محسوب می شوند، مانند:

گروه های هم پایه  1او آمد ولیکن هیچ نگفت.

گروه های هم پایه  1نه علی آمد نه رضا.

گروه های هم پایه  1هم علی آمد هم رضا.

حروف ربط مرکب خود به دو دسته ی پیوسته و گسسته تقسیم می شوند.

حروف ربط مرکب پیوسته

این حروف، حروفی هستند که به هم پیوسته اند به طوری که هیچ واژه ای در میان اجزاء آنها فاصله نمی اندازد. « با وجود این، به رغم این، ولیکن » از جمله ی این حروف هستند:

گروه های هم پایه  1گرسنه نبودم با وجود این دو سه لقمه ای خوردم.

گروه های هم پایه  1هوا بسیار سرد بود،به رغم این کارگران به شدت عرق کرده بودند.

حروف ربط مرکب گسسته

حروف ربط مرکب گسسته حروفی هستند که واژه یا واژه هایی در میان اجزاء آن ها فاصله می اندازد. « هم... هم،یا...یا »از جمله ی این حروف هستند.

هم می خواند، هم ساز می زد، هم گاهگاهی به حیاط می رفت.

یا بکش یا دانه ده یا از قفس آزاد کن.

چه بخواهی چه نخواهی باید برویم.

حذف حروف ربط از جمله های هم پایه

گاهی در فارسی گفتاری حروف ربط از جمله های هم پایه حذف می شوند و در نتیجه دو یا چند جمله بدون مکث پشت سر هم ظاهر می شوند؛ مانند:

1-  رفتم زیر درخت نشستم.
2-  رفتم زیر درخت نشستم گریه کردم.
3-  یک مردی می رود دزدی می کند.

در چنین مواردی اولا زمان افعال اصلی در جمله های هم پایه باید لزوما یکسان باشد، ثانیا بتوان جای خالی این حروف را با یک حرف ربطی مانند « و» پر کرد؛مثلا در جمله ی شماره 1هر سه فعل ماضی هستند و در جمله ی شماره 2 هر دو فعل ماضی استمراری هستند و در هر دو نیز می توان از حرف ربط « و » استفاده کرد.

نکتهگروه های هم پایه  1

گاهی قید وابسته ساز از جمله های مرکب حذف می شود و جمله هایی به وجود می آید که بسیار شبیه به جمله های هم پایه بدون حرف ربط هستند؛ از این رو باید دقت شود که این جمله های مرکب را با آن جمله های هم پایه اشتباه نگیریم. مثلا جمله های زیر جمله های هم پایه نیستند بلکه جمله های مرکبی هستند که قید وابسته ساز آن ها حذف شده است:

گروه های هم پایه  1رفتم زیر درخت بنشینم.

گروه های هم پایه  1یک مردی می رود دزدی بکند.

دقت شود فعل پایه در جمله ی اول ماضی ساده و فعل پیرو آن مضارع التزامی است. در جمله ی دوم نیز فعل پایه ماضی استمراری و فعل پیرو آن مضارع التزامی است و در جملات بالا به جای « و» باید از قیدهای وابسته سازی همچون « بلکه » و « تا » استفاده کرد:

گروه های هم پایه  1رفتم ( بلکه ) زیر درخت بنشینم.

گروه های هم پایه  1یک مردی می رود ( تا ) دزدی بکند.


مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده - تنظیم: داودی