تبیان، دستیار زندگی
كسى به امام صادق گفت: گروهى از دوستان شما به گناه مى‏پردازند و مى‏گویند: به رحمت خدا امیدواریم. امام گفت: دروغ مى‏گویند، دوستان ما نیستند. آنان كسانیند كه آرزوهاى دلخوش‏كننده خیالى برایشان چیره شده است. هر كس به چیزى امیدوار باشد، براى آن به عمل برمى‏خیزد
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

یقین صد در صدی به رحمت خدا باطل است!!


كسى به امام صادق - علیه السلام- گفت: گروهى از دوستان شما به گناه مى‏پردازند و مى‏گویند: به رحمت خدا امیدواریم. امام فرمود: دروغ مى‏گویند، دوستان ما نیستند. آنان كسانیند كه آرزوهاى دلخوش‏كننده خیالى برایشان چیره شده است. هر كس به چیزى امیدوار باشد، براى آن به عمل برمى‏خیزد. و هر كه از چیزى بترسد از آن مى‏گریزد.


امید

مسأله "ترس از خدا " و "امید به خدا" ، یا همان "خوف و رجاء" از مسائل مهم اخلاقی است، توجه به این موضوع نقش تعیین کننده ای در مشی اخلاقی و سیر به سوی کمال در زندگی هر شخصی دارد، این دو لازم و ملزوم یک دیگرند، آنها در کنار هم دو بال سعادت هستند که هر کس توأمان از آنها بهره گیرد پله های سعود به سمت کمال و انسانیّت را پرواز کنان طی خواهد کرد.

اگر کسی فقط به این بیندیشد که خداوند متعال رحمت مطلق است و خشم و قهری ندارد ،از  تصور این همه لطف و مهربانی سرمست شده و با آرامش خاطر و بدون هیچ نگرانی به هر فسق و فجوری دست خواهد زد با این بهانه که : "خداوند می بخشد" بنا براین روش هرگز کسی خود را به سختی نخواهد انداخت که از بعضی امور چشم پوشد و در راه انجام برخی دیگر کوششی کند.

و بالعکس اگر ما تصور کنیم که خداوند متعال غضب محض است و به خاطر کوچکترین خطاها سخت ترین عذاب ها را بر ما نازل می کند دنیا در نظرمان صحنه تاریک و هولناکی است که در آن باید عاجزانه زیست و بر خود لرزید و در نهایت هم با هزاران عذاب راهی دیار ترسناک تری شویم ، اگر امید به رحمت خداوند نباشد ،زندگی ما خمود و بی روح و پر از یأس و دلهره خواهد گذشت .

مسأله "خوف و رجا" در قرآن

«أُولئِكَ الَّذِینَ یَدْعُونَ، یَبْتَغُونَ إِلى‏ رَبِّهِمُ الْوَسِیلَةَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ، وَ یَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَ یَخافُونَ عَذابَهُ، إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ كانَ مَحْذُورا» (سوره اسرا (17): 57) ؛

این پیامبران خود همان كسانند كه خدا را مى‏خوانند، و از راه اطاعت خدا جویاى وسیله‏اى براى رسیدن به قرب پروردگار خویشند، تا معلوم گردد كه چه كس به او نزدیكتر است، و هم به رحمت او امیدوارند و هم از عذاب او بیمناک، كه عذاب پروردگار تو عذابى پرهیز كردنى است .

در وصیّت حضرت لقمان علیه السلام چیزهاى عجیبى هست و عجیب‏ترین آنها آن است كه به پسر خود گفته كه: از خداى تعالى، مى‏باید در آن مرتبه خائف باشى كه با وجود آن كه صاحب عبادات جنّ و انس باشى، گویى كه مرا عذاب مى‏كند، و به مرتبه‏اى امیدوار باشى كه با آن كه گناهان جنّ و انس، از تو صادر شده باشد، گویى كه مرا به رحمت خود مى‏آمرزد

«الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ، وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ‏» (سوره انبیا (21): 49) ؛  پرهیز پیشگان كسانیند كه از پروردگار خویش، در نهان (و آشكار)، مى‏ترسند و از قیامت هراس دارند .

إِنَّما یُۆْمِنُ بِآیاتِنَا الَّذِینَ إِذا ذُكِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ، وَ هُمْ لا یَسْتَكْبِرُونَ* تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ، یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً، وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ‏* «سوره سجده ، 16- 15» ؛ تنها كسانى به آیات ما ایمان آورند كه چون آن آیات را به یاد ایشان آرند، به روى به سجده درافتند، و پروردگار خود را سپاس گزارند و گردنكشى نكنند* اینان (شبها) پهلو از بستر تهى كنند، و بپاخاسته، خداى خویش را، با بیم و امید بخوانند، و از آنچه روزیشان كرده‏ایم به دیگران ببخشند.

"خوف و رجا" در روایات

- پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرموده است: شخص مۆمن در میان دو خوف قرار گرفته است، ترس و وحشت از اعمال گذشته و سوابق امور خود، و ترس از آنچه در پیش روى او و در جریان امور آینده او مى‏باشد.( مصباح الشریعة / ترجمه مصطفوى، متن، ص: 399)

- امام على علیه السلام فرمود: اگر بتوانید از خدا بیشتر بترسید، و در عین حال به فضل و رحمت او امیدوارتر و خوشبین‏تر باشید، چنین كنید، زیرا كه خوشبینى و حسن ظنّ بنده به پروردگار خود به اندازه ترس او است از خدا. و آن كس كه از همه به خدا (و فضل و رحمت او) خوشبین‏تر است، ترس او نیز از خدا (به همان نسبت) بیشتر است.( «نهج البلاغه»/ 887؛ عبده 1/ 29)

-  كسى به امام صادق  علیه السلام گفت: گروهى از دوستان شما به گناه مى‏پردازند و مى‏گویند: به رحمت خدا امیدواریم. امام گفت: دروغ مى‏گویند، دوستان ما نیستند. آنان كسانیند كه آرزوهاى دلخوش‏كننده خیالى برایشان چیره شده است. هر كس به چیزى امیدوار باشد، براى آن به عمل برمى‏خیزد. و هر كه از چیزى بترسد از آن مى‏گریزد.( اصول كافى» 2/ 343)

لزوم تساوى خوف و رجا

احادیث در باب تساوى خوف و رجا، بسیار است. از آن جمله، كلینى رحمه الله از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام روایت كرده كه فرمود: در وصیّت حضرت لقمان علیه السلام چیزهاى عجیبى هست و عجیب‏ترین آنها آن است كه به پسر خود گفته كه: از خداى تعالى، مى‏باید در آن مرتبه خائف باشى كه با وجود آن كه صاحب عبادات جنّ و انس باشى، گویى كه مرا عذاب مى‏كند، و به مرتبه‏اى امیدوار باشى كه با آن كه گناهان جنّ و انس، از تو صادر شده باشد، گویى كه مرا به رحمت خود مى‏آمرزد.

اگر کسی فقط به این بیندیشد که خداوند متعال رحمت مطلق است و خشم و قهری ندارد ،از تصور این همه لطف و مهربانی سرمست شده و با آرامش خاطر و بدون هیچ نگرانی به هر فسق و فجوری دست خواهد زد با این بهانه که : "خداوند می بخشد" بنا براین روش هرگز کسی خود را به سختی نخواهد انداخت که از بعضی امور چشم پوشد و در راه انجام برخی دیگر کوششی کند

بعد از آن كه فرمود كه: پدرم علیه السلام مى‏فرمود كه: هیچ بنده مۆمنى نیست كه در دل او دو نور نباشد: یكى نور خوف، و یكى نور رجا؛ و اگر این را به آن سنجند، زیادتى نكند، و اگر آن را به این سنجند، بیشتر نباشد.

و در حدیث دیگر، وارد شده كه: خوف‏ و رجا در مۆمن، مثل دو بال مرغ است كه در هر یک كه نقصى پیدا شود، از پرواز، باز مى‏مانَد. (منهج الیقین (شرح نامه امام صادق علیه السلام به شیعیان)ص 111)

‏نتیجه :

آنچه از آموزه های والای قرآن مجید و معصومان علیهم السلام دستگیرمان می شود این است که ما نه می توانیم صد در صد به رحمت خداوند دل خوش داریم حتی اگر به اندازه تمام افراد انس و جن عبادت داشته باشیم  چرا که خداوند قادر مطلق است و می تواند هیچ کدام از عبادات ما را نپذیرد و مستوجب عقوبت بشناسدمان و یا بر عکس از خطاهایمان در گذرد و رحمت بی منتهایش را شامل حال ما بکند ، خداوند عادل و حکیم است و از بندگان می خواهد که نه به رحمت او مغرور شوند و نه از غضبش مأیوس ، خوف و رجا راه میانه روی و تعادل است ،در به روی افراط و تفریط می بندد ، و این است همان صراط مستقیم  خلق به سوی حق.

فاطمه محمدی بیده            

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.