هیس! خانه اماده برای درس خواندن

با فرا رسیدن ایام امتحانات همه بچه‌ها به فکر امتحانات خود می‌افتند و یکباره ترس و اضطرابی بر جانشان مستولی می‌شود که آرامش آنان را از بین می‌برد. به راستی برای انجام امتحانات موفق چه نکاتی را باید رعایت کنیم و چگونه ترس و اضطراب را که مانع موفقیت‌مان می‌شود از خود دور کنیم.

كارشناسان معتقدند كه مثلث والدین، دانش‌آموز و معلمان و مسئولان برگزاری امتحانات نقش مۆثری دارند كه هر یك باید به خوبی نقش خود را ایفا كنند. پافشاری خانواده‌ها برای كسب نمره‌ای بیش از توان دانش‌آموزان تعادل ذهنی آنها را به هم می‌ریزد.

محیط خانواده و مدرسه نباید ارزش‌گذاری دانش‌آموز از طریق نمره را به دانش‌آموز القا كند. برخی از معلمان كسب نمره متوسط توسط دانش‌آموزی را كه با علاقه درس می‌خواند بسیار ارزشمندتر از نمرات عالی دانش‌آموزی می‌دانند كه از ترس توبیخ شدن در مدرسه و خانه تلاش كند. باید فرهنگ ارجح بودن یادگیری بر كسب نمره در مدارس و خانواده‌ها نهادینه شود. آمادگی جسمی دانش‌آموز برای شركت در جلسه امتحان به اندازه آمادگی روحی او اهمیت دارد. گرسنگی، خوردن غذاهای سنگین و حتی پوشیدن لباس‌هایی كه نتواند دانش‌آموز را در مقابل سرما یا گرمای محل امتحان حفظ كند نیز در كاهش توان تحلیل علمی و به هم ریختن قوای ذهنی و افزایش استرس او در جلسه امتحان مۆثر است.

استرس افراد به‌طور معمول دارای منشا مشخصی است اما اضطراب، منبع مشخصی ندارد و در موقعیت امتحان دانش‌آموزان عباراتی مانند «نمی‌دانم چرا دلم آشوب است»، «می‌ترسم همه چیز یادم برود» و... را بر زبان می‌آورند. در نظام آموزشی حافظه مدار كشور ما دانش‌آموزان بر دانسته‌های خود تسلطی ندارند و این در حالی است كه در بیشتر موارد امتحانی بر حفظیات آنان تأكید می‌شود و این امر عدم تسلط آنان را به‌دنبال دارد.

بسیاری از دانش‌آموزان منطق درست درس خواندن را نمی‌دانند و این موضوع به یادگیری و تسلط نداشتن آنان دامن می‌زند، بنابراین معلمان و والدین باید در رفع عوامل استرس‌زا تلاش كنند. برای یادگیری و حضور مثبت در امتحان، دانش‌آموزان نباید به‌اصطلاح شب امتحانی باشند بلكه باید در طول سال درس خود را مطالعه و مرور كنند و در شب امتحان تنها نگاهی گذرا به مطالب مهم داشته باشند.

این در حالی است كه انجمن اولیا و مربیان درخصوص كاهش استرس شب‌های امتحان فرزندان خود شرح وظایف مستقیمی ندارند و در این باره باید از شیوه‌های غیرمستقیم استفاده كرد.

مسافرت والدین و تنها گذاشتن دانش‌آموزان در موقع امتحانات آرامش آنها را بر هم می‌ریزد، بنابراین خانواده‌ها باید در این زمان رفتار مهربانانه را جایگزین رفتارهای خودخواهانه خود با فرزندانشان كنند. همچنین در شب‌های امتحان دانش‌آموزان را از شب‌نشینی‌ها و عادات گذشته كه در طول سال تحصیلی انجام می‌دهند دور كنند.

استفاده از رژیم غذایی مناسب در موقع برگزاری امتحانات و داشتن آرامش كافی برای دانش‌آموزان یكی از راه‌كارهای مناسب برای كم كردن استرس خواهد بود و امید كه این روش‌ها باعث شود دانش‌آموزان با موفقیت، امتحان خود را پشت سر بگذارند.

به‌طور كلی وظایف والدین وخانواده رادر فرایند كمك به دانش آموز در زمان امتحانات می‌توان به 3دسته كلی تقسیم كرد:

نگرش مطلوب به امتحان

** به‌عنوان والدین سعی كنیم برای این سۆال كه امتحان از نظر ما چه اهمیتی دارد؟ پاسخ یافته و رفتار مناسبی داشته باشیم. بر این اساس چنانچه طرز برخورد ما با فرزندمان در مورد امتحان به‌عنوان امری برای شناخت میزان یادگیری مطالب و رفع نواقص آن باشد‏، مشكلی نیست. اما درصورتی كه تأكید خاصی داشته باشیم و فرزند خود را مورد خطاب قرار داده و در مورد امتحان به او هشدار دهیم، موجبات ترس و اضطراب از امتحان را در وی فراهم آورده‌ایم.

** امتحان را در نظر دانش‌آموز بیش از حد بزرگ جلوه ندهیم، بلكه از امتحان به‌عنوان راهی برای تعیین سطح یادگیری و رفع مشكلات درسی، سخن بگوییم. در این صورت دانش‌آموز امتحان را به‌عنوان عامل مثبت در تحصیل می‌شناسد، نه عامل منفی كه هدف آن مچ‌گیری اوست.

**اهداف امتحان را برای فرزند خود بازگو كرده، به روشنی مفهوم امتحان را به او تفهیم كنیم تا در نهایت به‌دلیل یادگیری مطلب درسی، مطالعه و فعالیت كند، نه برای امتحان و كسب نمره. به عبارت دیگر از راه طبیعی علاقه به یادگرفتن را در وی ایجاد كنیم نه با ترساندن از امتحان.

** توجه داشته باشیم كه میزان و سطح یادگیری مطالب درسی توسط فرزندمان، دارای اهمیت است نه نمرات بالای او در امتحان. چه بسا فرزندانی كه نمرات بالایی در امتحانات آورده‌اند اما مطالب درسی را پس از گذشت چند روز فراموش كرده‌اند و چه بسیار دانش‌آموزانی كه در امتحان نمره بالایی نیاورده‌اند ولی مقدار قابل توجهی از مطالب درسی را به خوبی آموخته و آن را به‌طور عملی تجربه كرده‌اند.

** فرزندان خود را از نظر نمره‌های امتحانی با دوستان و همسالان و فرزندان بستگان و همسایگان مقایسه نكنیم. چه، این مقایسه موجب ایجاد ذهنیت منفی در او نسبت به امتحان شده، به تدریج اعتماد به نفس او را نیز از بین می‌برد.

** قبل از امتحان با دادن وعده‌هایی نظیر: اگر در این امتحان فلان نمره را بگیری، فلان جایزه را برایت تهیه می‌كنم فرزند خود را تحت فشار و اضطراب درونی قرار ندهیم بلكه همیشه این طور اظهار كنیم كه تو سعی و تلاش خود را بكن تا بتوانی مطالب را خوب یاد بگیری.

** در مورد امتحان طوری با فرزند خود رفتار كنیم كه او بتواند نظریات و نگرانی‌های خود را در مورد آن آشكارا بیان كند‏، حتی اگر شكست خورده باشد. در چنین وضعیتی لازم است علت‌ها را شناسایی كرده، او را راهنمایی كنیم تا از طریق برنامه‌‌ریزی مناسب، ضعف‌های خود را شناسایی كند و با برطرف كردن آنها بر میزان یادگیری خود بیفزاید.

**انتظارات بالا و بیش از حد توانایی از فرزندان می‌تواند در ایجاد اضطراب و شدت آن موثر باشد پس انتظارات مذکور را تعدیل نمایید. کمال‌گرایی بیش از حد والدین و وسواس شدید خانواده نسبت به نمرات بالا باعث ایجاد اضطراب در فرزندان می‌شود. توجه داشته باشیم، فرزندی كه نمره خوبی در امتحان كسب نكرده از نظر شخصیتی فرد بدی نیست بلكه فعالیت او در زمینه فلان درس و امتحان در حد نمره‌ای است كه به دست آورده است.

برنامه‌ریزی و اداره خانواده

** لازم است در امور خانواده برنامه‌ریزی كنیم تا هرچیزی به جای خود، در وقت مقرر و متناسب با وضعیت فرزند و امكانات موجود در خانه رعایت شود. برای مثال لازم است دانش‌آموزان در هنگام امتحانات بیشتر از غذاهایی استفاده كنند كه مقوی، كم‌حجم و سهل‌الهضم باشند. تفریح فرزندان، برنامه رفتن به میهمانی یا میهمانی دادن، خواب و استراحت كافی و منظم به میزان حداقل 8 تا 10 ساعت در هر شبانه‌روز، به‌خصوص شب‌های امتحان نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.

** توجه داشته باشیم كه خود فرزندان نیز دغدغه و نگرانی امتحان را همانند والدین و حتی بیشتر از آنان دارند، بنابراین ضروری است به جای تذكر و سرزنش، روحیه آنها را تقویت كنیم.

** همیشه و در هر حال‏، به‌خصوص در هنگام امتحانات، فضای خانه را آرام نگه داریم، از جروبحث‌های مختلف تحت هر عنوان پرهیز كنیم و در حد امكانات، محل مناسبی برای مطالعه فرزند خود مهیا كنیم.

**از حبس کردن دانش‌آموز در اتاق برای مطالعه کردن خودداری شود و به دانش‌آموز اجازه استراحت و تفریح لازم نیز داده شود.

راهنمایی قبل از امتحان

** فرزندان را راهنمایی كنیم تا برای مطالعه خود برنامه منظمی تهیه كنند و مطالب درسی را به‌طور مستمر در طول سال تحصیلی بیاموزند، زیرا مطالبی را كه باید در طول چند ماه آموخته شود، نمی‌توان یك‌باره در شب امتحان آموخت. علاوه بر آن خستگی بیش از اندازه نیز عارض دانش‌آموز می‌شود. بنابراین توصیه می‌كنیم كه به‌طور مداوم، مطالعه روزانه داشته باشند و در روز تعطیل آخر هفته نیز مطالب قبلی را مرور كنند. به زبان دیگر، میزان آماده شدن برای امتحان از هنگام تدریس اولین درس شروع می‌شود، نه شب امتحان.

** از فرزندان خود بخواهیم مطالب درسی را تا حدامكان به زبان خود بیان كنند نه به زبان كتاب و عین جملات كتاب، بنابراین هنگامی كه از آنان درس می‌پرسیم تأكید كنیم كه به همین روش پاسخ دهند.

** از فرزندان بخواهیم كه از متن درس چند سۆال مطرح كنند و حدس بزنند كه كدام یك می‌تواند سۆال خوبی برای امتحان باشد. در این مورد سعی كنند دلیل خود را بیان كنند.

** آنها را توجه دهیم كه درصورت امكان مطالب درسی را با دوستان هم كلاسی خود به بحث بگذارند. لازمه بحث كردن آن است كه درس را بخوانند، سپس فكر كرده و نظر و جواب خود را تنظیم و ارائه كنند. این امر به نظم فكری آنها كمك می‌كند.

** در روزهای امتحان، به‌خصوص اگر امتحان در ساعت اول ورود به مدرسه انجام می‌گیرد، كمی زودتر از وقت معمول از خانه حركت كنند تا به موقع به جلسه امتحان برسند.

منابع: اکا ایران/سیمرغ