تبیان، دستیار زندگی
در حقیقت رهبری از نظر اسلام، وظیفه ‏اى آنچنان خطیر و سنگین است که جز از بزرگ مردانى که بر پایه کتاب خداى فرمان مى ‏رانند و وجود عزیز خویش را به منظور برقرارى عدالت اجتماعى و رفع ظلم و پاسدارى از حقوق مظلوم، وقف خدمتگزارى خدا و خلق نموده ‏اند، ساخته و میسر
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صفات و ویژگی های اخلاقی رهبر


در حقیقت رهبری از نظر اسلام، وظیفه ‏اى آنچنان خطیر و سنگین است که جز از بزرگ مردانى که بر پایه کتاب خداى فرمان مى ‏رانند و وجود عزیز خویش را به منظور برقرارى عدالت اجتماعى و رفع ظلم و پاسدارى از حقوق مظلوم، وقف خدمتگزارى خدا و خلق نموده ‏اند، ساخته و میسر نیست.


نماز عید فطر، رهبر معظم انقلاب اسلامی

براى حکومت و مدیریت جوامع، در یک تقسیم ‏بندى کلى مى‏ توان به دو مکتب با دو جهان ‏بینى مغایر قائل شد:

1. مکتب مبتنى بر اصالت وحى و ساختار حق جویى و عدالت خواهى

2. مکتب پایه‏ گذارى شده بر اصالت رأى که پیشبرد اهداف حاکم و غالبا توأم با حق‏ کشى و ستمگرى و نفى ارزش هاى اخلاقى، اصل شمرده مى ‏شود.

در مکتب نخستین که روش پیامبران و رهبران دین‏ مدار صالحِ خداترس و با تقوى است، هدف اصلى رهبر یا حاکم، تأمین رضاى خداوند و مصالح مردم و پاسدارى از حقوق محرومان است و در مکتب دوم که شکلِ احراز زمامدارى به صورت انتصاب، وراثت سلطنتى، انتخاب، قهر و غلبه، کودتا و نظایر آن ممکن مى‏ گردد؛ تأمین منافع شخصى و ارضاى حس جاه ‏طلبانه زمامدار یا دارودسته و حزب پشتیبان او ملاک عمل می باشد و منظور اصلى و هدف غائى حکومت استثمار و استعباد خلق است.

در جامعه اسلامى رهبری یا ولایت و زعامت فقیه، در واقع تداوم خط مشى انبیای الهى و مکمل مسئولیت ولایت عهدارى ائمه معصومین علیهم السلام مى باشد. در جامعه اسلامی، رهبر همواره رضاى پروردگار و برقرارى عدالت و خدمت به خلق و پاسدارى از حق، نصب العین اوست.

هیچ گاه حقیقت را فداى مصلحت و منافع شخصى خود و دار و دسته‏اش نمى‏ کند و دست خود را به جور و خیانت و نادرستى نمى‏ آلاید؛ زیرا ولایت و حکومت بر مردم ـ فقط ـ از آن جهت برایش ارزش و اهمیت دارد که بتواند به نیروى آن، مجرى احکام الهى و گیرنده حقوق مظلومان و مستضعفان جامعه از مترفین و ستمگران و دنیاداران بى ‏بصر از خدا بى ‏خبر و تأمین کننده بهزیستى، آسایش خلق، عامل ترقى و هدایت باشد؛ اما فرمانروایى ای که در این راستا نباشد و به عنوان مقام و مرتبه ‏اى دنیایى و اشباع ‏کننده حس ریاست ‏طلبى و خود خواهى زمامدار تلقى شود و در نظر چنین رهبرى پشیزى ارزش ندارد. هم چنانکه امام علی علیه السلام فرموده است: «آن را مانند سایر مظاهر مادى دنیا، حتى از استخوان خوکى که در دست انسان خوره ‏دارى باشد، بى ‏مقدارتر مى ‏شمرد».(1)

در سخن دیگری نیز چنین فرموده است: «به خدا قسم من خواستار خلافت و علاقه ‏مند به حکومت نیستم، ولى شما مرا دعوت به آن نموده و به قبولش، وادارم کرده ‏اید».(2)

رهبرى و مسئولیت اداره اجتماع به منزله تن‏ پوشى نیست که هر کسى لایق پوشیدن آن باشد؛ بلکه این جامه شایسته برترین بندگان خداست که دادگر و هدایت یافته و صالح هستند و مى ‏توانند مردم را به سوى فضایل و روشنایى ‏هاى دین راهنمایى کنند و برپاى دارنده سنت هاى سنیه رسول اکرم صلی الله علیه و آله و از بین برنده بدعت ها و کجروی ها باشند

در حقیقت رهبری از نظر اسلام، وظیفه ‏اى آنچنان خطیر و سنگین است که جز از بزرگ مردانى که بر پایه کتاب خداى فرمان مى ‏رانند و وجود عزیز خویش را به منظور برقرارى عدالت اجتماعى و رفع ظلم و پاسدارى از حقوق مظلوم، وقف خدمتگزارى خدا و خلق نموده ‏اند، ساخته و میسر نیست. به گفته امام على علیه السلام رهبرى و مسئولیت اداره اجتماع به منزله تن‏ پوشى نیست که هر کسى لایق پوشیدن آن باشد؛ بلکه این جامه شایسته برترین بندگان خداست که دادگر و هدایت یافته و صالح هستند و مى ‏توانند مردم را به سوى فضایل و روشنایى ‏هاى دین راهنمایى کنند و برپاى دارنده سنت هاى رسول اکرم صلی الله علیه و آله و از بین برنده بدعت ها و کجروی ها باشند.(3)

از آنجا که حکومت نهادى اجتماعى است و قوام و دوام جامعه، رشد، نظم و تأمین رفاه مادى و روحى مردم به شخص زمامدار یا پیشوا بستگى دارد؛ بنابراین وجود حاکم یا رهبر براى جوامع انسانى ـ از نظر اسلام ـ واقعیتى انکارناپذیر است؛ یعنی مردم ـ در هر حال ـ باید حاکمی صالح یا طالح، دادگر یا ستمگر داشته باشندکه یا به خوبی فرمانروایى کند و یا به بدی حکم راند.

چنانکه امام على علیه السلام در قبال شعار بى ‏پایه و فریب دهنده خوارج یعنى «لاحکم الا للّه» یا سخن به ظاهر حقى که از آن اراده باطل داشتند و درصدد نفى هر نوع حکومتى بودند، صریحاً فرموده است:« براى مردم ـ ناگزیر ـ امیرى لازم است؛ خواه نیکوکار یا بدکار، تا مۆمن در قلمرو حکومت او به طاعت مشغول باشد و کافر بهره خود را بیابد و به واسطه از بین رفتن هرج و مرج که لازمه برقرارى حکومت در یک جامعه است، خداوند در چنین جامعه ‏اى که داراى حکومت است، هر کسى را به اجل مقدر بمیراند و توسط حاکم آن مالیات جمع ‏آورى و با دشمنان مقابله شود، و راه ها ایمن گردد و حق ضعیف از قوى گرفته شود، و نیکوکار در رفاه و آسایش زندگى کند و از شرّ بدکار، آسوده ماند».(4)

در جامعه اسلامى رهبری یا ولایت و زعامت فقیه، در واقع تداوم خط مشى انبیای الهى و مکمل مسئولیت ولایتعهدارى ائمه معصومین علیهم السلام مى باشد. در جامعه اسلامی، رهبر همواره رضاى پروردگار و برقرارى عدالت و خدمت به خلق و پاسدارى از حق، نصب العین اوست. هیچ گاه حقیقت را فداى مصلحت و منافع شخصى خود و دار و دسته‏اش نمى‏ کند و دست خود را به جور و خیانت و نادرستى نمى‏ آلاید

اما جامعه ای که قرار است در آن، فرمان هاى خداوند اجرا گردد، مردمان صالح آزاده آسوده باشند، دانش و فضیلت و قسط و عدل بر آن سایه گسترد، دست متجاوزان و تبهکاران از آن کوتاه و زمینه شکوفایى و رشد استعدادها فراهم باشد، به یقین به زمامدارى لایق و شایسته، مدیر و مدبر که واجد شرایطى خاص ـ از لحاظ فکرى و اخلاقى و عاطفى ـ باشد، نیازمند است.

پی نوشت ها :

1. مطهری، مرتضی، سیرى در نهج‏البلاغه، ص 106.

2. نهج‏البلاغه، خطبه 205.

3. همان، خطبه 3 (خطبه شقشیه) و نامه 164.

4. همان، خطبه 152 و نامه 40.

زهرا رضائیان        

بخش نهج البلاغه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.