آسیایی بی ادعا

فیلمسازان آسیای شرقی با بهره‌گیری از هنرهای رزمی موفق شدند اكشن‌هایی بسازند كه برای مخاطبان آن سوی قاره آسیا هم جذاب و هم نو و بدیع باشد. جان وو، فیلمساز هنگ‌كنگ یكی از نخستین كسانی بود كه به آمریكا رفت و به شیوه خودش اما با استفاده از عوامل هالیوودی دست به تولید فیلم زد. از آن طرف ژانگ ییمو چینی را داشتیم كه توانست سینمای چین را دوباره احیا كند

سینمای آسیا مدتی است كه توانسته نظر جهانیان را به خودش جلب كند. اگر فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی موفق ظاهر شدند، فیلم‌هایی از كشورهای هنگ‌كنگ، كره و چین توانستند موفقیت تجاری را به صورت گسترده در سینماهای جهان تجربه كنند. این فیلمسازان با بهره‌گیری از هنرهای رزمی موفق شدند اكشن‌هایی بسازند كه برای مخاطبان آن سوی قاره آسیا هم جذاب و هم نو و بدیع باشد. جان وو، فیلمساز هنگ‌كنگی یكی از نخستین كسانی بود كه به آمریكا رفت و به شیوه خودش اما با استفاده از عوامل هالیوودی دست به تولید فیلم زد. از آن طرف ژانگ ییمو چینی را داشتیم كه توانست سینمای چین را دوباره احیا كند.

ییمو از افسانه‌ها و سنت‌های چینی به همراه ورزش‌های رزمی استفاده كرد و فیلم‌های جذابی چون «قهرمان» را خلق كرد كه هم در گیشه موفق بود و هم تحسین منتقدان را برانگیخت. یكی دیگر از این فیلمسازان بزرگ آسیا كه توانسته جای پایش را در سینمای جهان محكم كند، آنگ لی فیلمساز تایوانی است. چهار،پنج فیلم اولش آثار مطرحی نبودند اما ناگهان با ساخت «ببر غران، اژدهای پنهان» تبدیل به نامی شناخته شده در سرتاسر جهان شد. از آن زمان تاكنون چرخه موفقیت‌هایش متوقف نشده است. اخیرا هم كه فیلم «زندگی پی» از وی در سینماهای جهان اكران شده كه در جدول فیلم‌های پرفروش اكران جزو پنج تای اول است و جدا از آن منتقدان فیلم را بسیار تحسین‌ كرده‌اند و گمانه‌زنی‌ها حاكی از آن است كه فیلم در اسكار هم در چند رشته مهم و اصلی نامزد خواهد شد.

چیزی حدود 15 سال قبل آنگ لی در نیویورك ناامید و ورشكسته بود اما حالا نام اولین فیلمساز چینی را با خود یدك می‌كشد كه توانسته جایزه اسكار را نصیب خودش كند. این فیلمساز 57 ساله بی‌تردید مهم‌ترین شمایل فیلمسازان نسل خودش است كه از آسیا آمده‌اند. آنگ لی در تایوان به دنیا آمد ولی مدتی طولانی است كه در آمریكا اقامت دارد. او در كمتر از یك دهه آثاری ساخت كه ساختار منحصربه‌فرد آنها او را در صف اول فیلمسازان منتقد قرار دادند. فیلم «دسته گل عروسی» كه وی ساخت یكی از كم‌بودجه‌ترین فیلم‌های دهه 90 سینمای هالیوود است كه سود خیلی خوبی داشت. «حس و حساسیت» موفق شد نامزد 7 جایزه اسكار شود و البته هالیوود آنقدر باهوش بود كه بفهمد این مرد می‌تواند اولین فیلمساز چینی‌زبانی باشد كه جایزه اسكار بهترین كارگردانی را دریافت می‌كند. نكته منحصربه‌فرد آنگ لی این است كه برخلاف بسیاری از فیلمسازان آسیایی كه جذب هالیوود شده‌اند، از بودجه‌های كلان برای ساخت فیلم‌هایش حذر می‌كند. از آن طرف هم با وونگ كاروای متفاوت است كه همیشه عینك آفتابی به چشم دارد و فیلمساز روشنفكر آسیایی در دل غرب است. آنگ لی همیشه مرتب و ساده است. هیچ‌وقت صدایش را بلند نمی‌كند حتی سر صحنه فیلمبرداری.

از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد موفقیت‌هایش در هالیوود هم او را چندان مجذوب نكرده آنچنان كه مثل جان وو در مجامع عمومی جلوی طرفدارانش معذب به‌نظر برسد. لی با احساسات واقعی در این‌باره می‌گوید: «من برای جان وو خیلی متاسفم. من خوشحال بودم كه او فیلمی مانند «تغییر چهره» را ساخت ولی فكر می‌كنم او از ساختن آن فیلم پرهزینه«ماموریت غیرممكن2» خیلی رضایت نداشت. البته باز هم خوب است كه فیلمش توانست به فروش فوق‌العاده‌ای دست پیدا كند.»

تریلرهای آنگ لی پر از خون و آتش است. در اصل پایه‌های فیلم‌هایش شبیه همان چیزی است كه در سینمای هنگ‌كنگ وجود دارد اما لی توانسته سطح آنها را ارتقا بدهد.برخلاف استودیوهای هالیوودی كه همه دیالوگ‌ها و همه لحظات فیلم‌هایشان را كاملا تحت كنترل دارند، لی دائما با عواملش در حال مذاكره است و سر صحنه فیلم خیلی پذیرا ظاهر می‌شود. بیشتر شبیه فیلمسازان مستقل نیویوركی است. اما خودش هم هیچ عقیده‌ای ندارد كه چطور به این شیوه شرقی و بدون قید و بندهای سفت و سخت می‌تواند فیلم‌هایش را در هالیوود بسازد و مخاطبانش را پیدا كند. آنگ لی می‌گوید: «گمان می‌كنم پای یك‌جور انرژی در میان باشد. در دنیایی زندگی می‌كنیم كه همه چیز در حال چرخش است. من فكر می‌كنم كه این نسل جدید فیلمسازان، فرق نمی‌كند كه هر كدام‌مان از كجا آمده باشیم، یك پیش‌زمینه فرهنگی مشترك داریم. البته ما با ملودرام‌های چینی بزرگ شده‌ایم اما به واسطه تحصیلات‌مان یا چیزهای دیگر علایق و سلایق مشتركی پیدا كرده‌ایم. حالا در فضای پرفراز و نشیب فیلمسازی كه البته بیشتر نشیب دارد، هیچ‌كس نمی‌داند كه دقیقا باید چه كاری انجام دهد. در نتیجه هر كسی به شیوه‌ای كه بلد است یا راحت‌تر است كارها را پیش می برد و بعد یا بنگ! موفقیت یا نابودی است. جشنواره‌ها یكی، دو تا از فیلم‌های ما را می‌پسندند، بعد اسم فیلم‌ها و كارگردانان چند جا منتشر می‌شود، مردم كنجكاو می‌شوند و بعد از آن كارهایمان را دنبال می‌كنند.»

معروفترین فیلم آنگ لی تا به امروز همان «ببر غران، اژدهای پنهان» است كه از روی رمانی چهار قسمتی نوشته دو لو وانگ اقتباس شده است. فیلم را كه نگاه می‌كنید كاملا مشخص است كه لی تلاش كرده تا در این فیلم فضای شرقی را با تكنیك آمریكایی پیوند بزند. فیلم دقیقا به همان شیوه زیبایی‌شناسانه‌ای ساخته شده كه شما از هر فیلمساز مولف چینی(گرچه آنگ لی در تایوان به دنیا آمده اما چینی‌تبار محسوب می‌شود) توقعش را دارید. همان جلوه‌های اكشن هنرهای رزمی را دارد كه بیشتر در تخصص سینمای تجاری هنگ‌كنگ است. همه اینها با هم تركیب شده به اضافه چند ستاره شرقی شناخته شده در جهان تا فیلم آنگ لی برای مخاطبان جذاب از كار دربیاید. لی می‌گوید: «از آنجا كه انتظارات خیلی بالا بود، تصمیم گرفتم همه مخاطبانم را تا جایی كه می‌توانم راضی نگه‌دارم بدون اینكه خلاف قوانین خودم رفتار كنم. در آسیا مجبور بودم فیلم‌هایم را شبیه بلاك‌باسترها(فیلم‌های پرفروش) تابستانی بسازم. می‌دانید از آن مدل اكشن‌های جكی چان كه مردم همه جای دنیا خیلی به آن علاقه‌مند هم هستند. اما بعد از اینكه فیلم‌هایم را به غرب آوردم تصمیم گرفتم كه بعد هنری آنها را افزایش دهم. به‌خاطر مشكل زبان و زیرنویس مجبور بودم روی دیالوگ‌هایم خیلی دقت كنم و بیشتر فیلمنامه‌هایم مبنای بصری داشته باشند. سعی می‌كنم همه را راضی كنم. من به فیلم‌های آمریكایی نگاه كردم و نقاط قوت آنها را انتخاب كردم و آن را وارد آثار خودم كردم.»

لی با ساختن «زندگی پی»قرار است دوباره یكی از آن اوج‌هایش را در سینما تكرار كند. فروش فیلم در همین هفته اول نزدیك به 23‌میلیون دلار بوده است و امتیاز بالایی هم نزد منتقدان و تماشاگران پیدا كرده است. كارشناسان سینمایی می‌گویند فیلم لی در بخش بهترین كارگردانی، بهترین فیلم و احتمالا بهترین فیلمنامه‌نویسی شانس آن را دارد كه جزو پنج نامزد برتر جایزه اسكار باشد اما خود لی برای آینده‌اش پیش‌بینی نكرده است. با صدایی آرام می‌گوید: «هیچ عقیده‌ای ندارم. فقط می‌دانم كه می‌توانم تا آخر عمرم فیلم بسازم.»