6راه کنترل شهوات
چگونگی كنترل خودم را در برابر شهوات كاملاً از دیدگاه قرآن و اسلام توضیح دهید؟
پاسخ :
منشأ تمام اعمال و حركات و گفتار و خوبیها و بدیهای انسان نفس است. اگر نَفْس اصلاح شد، در دنیا و آخرت سعادت انسان تأمین خواهد شد. و اگر به فساد كشیده شد، منشأ بدیها خواهد بود و هلاكت دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت. اگر در راه انسانیت قدم نهاد، میتواند از فرشتگان مقرب الهی نیز بالاتر رود و اگر گوهر شریف انسانیت را نادیده گرفت و در طریق حیوانیت و اطاعت شهوات قرار گرفت از حیوانات پست تر میشود بلكه به مقام شیطنت سقوط میكند. اسباب و وسایل پیمودن هر یک از این دو راه در نهاد انسان نهفته است. هم عقل دارد و میتواند از طریق متابعت آن به كمال برسد و هم غرایز و قوای شهوانی دارد كه اگر از آنها به طور غیر متعارف و افراط آمیز متابعت كند و از چهارچوب شرع مقدس خارج شود به ضلالت و هلاكت خواهد رسید.
با توجه به این مقدمه برای حل مشكل میتوان چند راهكار مبنایی و اصولی ارایه داد و چند راهبرد عملی بیان نمود.
الف. راهكارهای مبنایی و اصولی:
1. تفكر و اندیشه: یكی از موانع مهم تهذیب نفس و یكی از علل انجام گناه غفلت و بیخبری است. اگر ما در شبانه روز سرگرم زندگی دنیا باشیم و یاد خدا و مرگ را فراموش كنیم و اگر ساعتی در كارهای خود و عواقب آن اندیشه نداشته باشیم، به احتمال قوی گرفتار گناه و معصیت میشویم و اگر به دستورات الهی توجه داشته باشیم و حساب و كتاب قیامت را همواره در نظر داشته باشیم، مسلماً خود را آلوده به گناه و معصیت نخواهیم كرد.
2. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: هر كس كه قلبش را با تداوم فكر و اندیشه، آباد سازد، افعالش در باطن و ظاهر خوب خواهد شد.[1]
2. تأدیب و مجازات: برای این كه در تهذیب نفس و ترك گناه پیروز شویم میتوانیم از تنبیه و مجازات استفاده كنیم. در آغاز نفس خودمان را مورد خطاب و تهدید قرار دهیم كه: من تصمیم گرفتهام كه فلان گناه را ترك كنم، اگر در این كار با من همكاری نكنی و مرتكب گناه شوی فلان مجازات را دربارهات اجرا میكنم، مثلاً اگر به نامحرم نگاه كنی، 3 روز روزه میگیرم.
اگر مدتی انسان به این برنامه ادامه دهد و مقید به انجام آن باشد راه شیطان را میتواند محدود كند و نفس امّاره را مهار كند، یعنی اینكه راه ورود شیطان بسته میشود. علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «گرسنگی برای به اسارت در آوردن نفس و شكستن عادتهای بد، كمك خوبی است.»[2]
جلو مقدمة تحریك شهوت را بگیریم و یكی از مقدمات تحریك شهوت نگاه به نامحرم و جنس مخالف است و قرآن كریم میفرماید: «قُل للمۆمنین یغضّوا مِن ابصارِهم؛ به مۆمنان بگو چشمها و دیدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند
3. توجه به كرامت ذات و تقویت ارزشهای انسانی: اگر انسان توجه كند كه موجود گرانبهایی است و از علم و كمال و جمال الهی برخوردار است و مقامی بس بلند و رفیع دارد، اخلاق رذیله و ارتكاب گناه را دون شأن خویش میداند و طبعاً از آنها بیزار خواهد بود. وقتی فهمید روح انسان، موجودیت حقیقی انسان الهی است و از عالم بالا آمده، شهوتها و خواستههای حیوانی در نظرش بیارزش و تمایل به فضایل اخلاقی در وجودش احیاء خواهد شد.
علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: هر كس كه نفس خودش را گرامی بدارد، شهوتهای برایش كوچك و بیارزش خواهد بود.[3]
4. ترك معاشرت با دوستان بد: انسان موجودی است اثر پذیر و مقلّد، بسیاری از صفات و آداب و رفتارش را از انسان های دیگر كه با آنها در ارتباط است فرا میگیرد، مخصوصاً دوستان نزدیك تأثیری شگرف بر رفتار انسان میگذارند و دوستی با افراد فاسد باعث یادگیری رفتارهای زشت آنان و افتادن در دام گناه و معصیت خواهد شد.
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: از همنشینی با دوست بد جداً اجتناب كن كه همنشین خود را به هلاكت میرساند و به آبرویش لطمه میزند.[4]
5. دوری از جاها و مكانهای لغزش انگیز:
برای كسانی كه در صدد ترك گناه و شهوات هستند ضرورت دارد كه چشم و گوششان را از مناظر شهوت انگیز و فساد و انحراف ممنوع سازند، و در مجالسی كه احتمال قوی میدهند گناه انجام میشود شركت نكنند و لذا در اسلام توصیه شده كه انسان در مجالس حرام از قبیل مجلس قمار، شراب، و غیره، شركت نكند از نگاه به نامحرم و خلوت با زن اجنبی نداشته باشد و با نامحرم خنده و شوخی نكند.حضرت علی ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «اذا ابصرت العین الشهوة عمی القلب عن العاقبة؛ وقتی چشم، شهوت را ببیند، قلب از عاقبت اندیشی نابینا میگردد.»[5]
6. جلو مقدمة تحریك شهوت را بگیریم و یكی از مقدمات تحریك شهوت نگاه به نامحرم و جنس مخالف است و قرآن كریم میفرماید: «قُل للمۆمنین یغضّوا مِن ابصارِهم؛ به مۆمنان بگو چشمها و دیدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بندند.[6]
از این آیه استفاده میشود كه نگاه به نامحرم باعث تحریك شهوت میشود و لذا باید چشمها را محافظت نمود.
شاعر میگوید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد هر آنچه دیده بیند دل كند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
یكی از موانع مهم تهذیب نفس و یكی از علل انجام گناه غفلت و بیخبری است. اگر ما در شبانه روز سرگرم زندگی دنیا باشیم و یاد خدا و مرگ را فراموش كنیم و اگر ساعتی در كارهای خود و عواقب آن اندیشه نداشته باشیم، به احتمال قوی گرفتار گناه و معصیت میشویم و اگر به دستورات الهی توجه داشته باشیم و حساب و كتاب قیامت را همواره در نظر داشته باشیم، مسلماً خود را آلوده به گناه و معصیت نخواهیم كرد
ب. راهبردهای عملی:
1. افكار جنسی را كه به افكارتان خطور میكند بلافاصله با ذكر خدا و یاد آسیبهای معنوی گناه از ذهن خود دور سازید.
2. اوقات فراغت خود را با مطالعه، ورزش،زیارت، عبادت و سایر فعالیتهای مثبت پر كنید.
3. از نگاه كردن به مواضع جنسی و برجستگیهای بدن دیگران پرهیز نمایید.
4. ایمان مذهبی خود را تقویت كنیدو توسل و دعا داشته باشید.
5. از نگاه كردن به تصاویر و فیلمهای تحریك كننده و لباس جنس مخالف، جدا پرهیز نمایید.
6. از فكر كردن و تصور و تخیل جنس مخالف و مسائل جنسی خودداری كنید.
7. از مشاهدة اعمال، رفتار و گفتار زوج های جوان خودداری كنید.
8. از معاشرت و سخن گفتن و نگاه كردن به جنس مخالف، حتی كودكان جذاب و خوش سیما خودداری ورزید.
9. خوردن غذاهای محرك و دارای كالری زیاد، مانند خرما، پیاز، فلفل و غیره را به حداقل برسانید.
10. به بدی و عواقب گناه و شهوترانی فكر و اندیشه كنید.[7]
پی نوشت ها :
[1] . ابراهیم امینی، خودسازی، (قم، انتشارات شفق)، چ دهم، 1380، ص 101.
[2] . منبع قبلی، ص 102.
[3] . منبع قبلی، ص 104.
[4] . منبع قبلی، ص 108.
[5] . منبع قبلی، ص 109.
[6] . سوره نور،آیه 29.
[7] . موسسه پژوهشی فرهنگی اشراق، خود ارضایی یا ارضای انحرافی جنسی، (نشر مبعث، چ اوّل، 1379).
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: اندیشه قم