دست هایی در سکوت
گفتوگو با تهیهكننده برنامه دس دسی
ذهن كودكان با اینكه ساده است، اما گاهی ناممكنهایی را طراحی میكند كه باورش برای ما بزرگترها كمی مشكل است.آنها میتوانند در یك چشم به هم زدن دنیایی را پر از شخصیتهای خیالی جور واجور خلق كنند. قادرند براحتی با همه وسایل دور و برشان حرف بزنند و در ذهنشان با آنها بازی كنند.
در این دنیا گاهی دستها هم جاندار میشوند، چشم و ابرو در میآورند و شروع به حرفزدن میكنند. یك خانواده تشكیل میدهند و حتی به مهمانی و مدرسه میروند.
درست مثل دستهای برنامه دس دسی كه نگار استخر توانسته با خلق آنها وارد دنیای كودكان شود. موضوع دس دسی به كارگردانی امیرسلطان احمدی حول محور خانوادهای میچرخد كه از پدر، مادر، پدربزرگ و نوه تشكیل شده و در آن نوه خانواده با موضوعاتی از قبیل آشنایی با حواس، دیدن طبیعت و... روبهرو میشود. با استخر، تهیهكننده این برنامه به گفتوگو نشستیم تا از دنیای دستها سر در بیاوریم...
برنامه «دس دسی» كار خلاقانهای است. ایده این برنامه چگونه شكل گرفت؟
واقعیت این است كه یك روز به طور اتفاقی برنامهای به نام «اوبی» را از یك شبكه خارجی دیدم و خیلی لذت بردم. بعد از آن نمونه شخصیتهای برنامه دس دسی را درست كردم و از آنها عكس گرفتم، سپس طرح را آماده كردم. این طرح را به گروه كودك بردم. این تكنیك قبلا در جهان كار شده بود و دوست داشتم بچههای ایرانی هم آن را ببینند. این نوع تكنیك عروسكی یك تكنیك رایج است و مثل عروسكهای نخی یا پارچهای مورد استفاده قرار میگیرد. البته در برنامه اوبی دستها هیچ پوششی نداشتند، اما ما برای دستها لباس طراحی كردیم. آنها به غیر از عینك و گاهی هم كلاه چیز دیگری نداشتند. این عروسكهای دستی را با توجه به فرهنگ خودمان و باورهای ایرانی طراحی و بازسازی كردیم.
نحوه انتخاب دستها به چه صورت بود؟ چطور به یك الگوی ثابت برای حركت و گرداندن دستها رسیدید؟
دستهای درشتتر برای مردها و ریزترها را برای بچهها و خانمها انتخاب كردیم، البته حركت دستها به عهده عروسكگردانان حرفهای بود و من و نویسنده كار به هیچ وجه، هیچ نمونهای برای الگوبرداری به آنها نشان ندادیم، چرا كه میخواستیم خلاقیت عروسكگردانان بدون الگوبرداری از نمونه خارجی شكل بگیرد و خودشان نوعی اجرای مناسب را خلق كنند. البته از آنجا كه این كار مربوط به گروه خردسال است و از آنجا كه دایره واژگان این قشر بسیار محدود است، نوعی از بازی به نام بازی در سكوت انتخاب شد. یعنی در بسیاری موارد دستها با سكوت و تنها با اتكا به بازی با دست و گرداندن درست و دقیق آن، مفهومی را به كودكان انتقال میدهند.
یكی از مشكلاتی كه هنگام تقلید دست از حركات صورت پیش میآید، تداخل وظایف دست به عنوان یك عضو كمكی با صورت است. مثلا در برنامه وقتی یكی از شخصیتها چیزی را حمل میكند دیگر از حالت صورت خارج شده و تبدیل به شكل دست میشود.
بله این مهمترین مشكلی بود كه ما داشتیم. مثلا هنگامی كه این دستها باید چیزی را جابهجا یا حمل میكردند در ظاهر قضیه به نوعی دچار سردرگمی میشدیم. اما ما تصمیمی گرفتیم؛ آنجا كه قرار بود یك دست چیزی را بردارد یا ببرد یا بیندازد، دست همان خاصیت دست را پیدا میكرد. یعنی هیچ تلاشی مبنی بر اینكه به بچهها بقبولانیم كه این دست نیست، نمیكردیم و اتفاقا بعد از گذشت چند قسمت بچهها نیز متوجه میشدند كه این دستها قرار نیست گونهای غیر واقعی از صورت انسان باشند.
استخر: طرح جدیدی به شبكه ارائه دادهایم به نام «كلوپ دستها» (انجمن دستها) كه در آن میتوانیم از كودكان دعوت كنیم در این كلوپ عضو شوند و علاوه بر اینكه طراحی و فعالیت با دستها را به صورت دسته جمعی یاد بگیرند بتوانند تخیل خود را نیز افزایش دهند
خب میتوانستید از دست دیگر برای این جور مواقع كمك بگیرید.
بله. اما در برخی موارد عمدا این كار را نكردیم، چرا كه خلاقیت كودك گرفته میشود. باید با كودك رو راست بود و تفكر او را در نمایش دخالت داد.
آیا قصد دارید ساخت این مجموعهها را هم ادامه دهید و این دستها را هم مثل سنجد جزو شخصیتهای ماندگار تلویزیون كنید؟
بله. در میان برنامههایی كه میخواهیم اضافه كنیم قصد داریم از سایر اجزای دست مانند كف دست و انگشت نیز برای شخصیتپردازی استفاده كنیم. در سری دوم «دس دسی» همچنین میخواهیم فضا و دكور را عوض كنیم و این بار به جای لوكیشنهای داخلی به دامن طبیعت و روستا برویم و با دستها، شخصیتهای حیوانی نیز خلق كنیم. همچنین تغییر فضای شخصیتها و ورود آنها به مهدكودك به عنوان اجتماع دوم بعد از خانواده، تجربهها و اعضای جدیدی را به این برنامه اضافه میكند. همچنین طرح جدیدی به شبكه ارائه دادهایم به نام «كلوپ دستها» (انجمن دستها) كه در آن میتوانیم از كودكان دعوت كنیم در این كلوپ عضو شوند و علاوه بر اینكه طراحی و فعالیت با دستها را به صورت دسته جمعی یاد بگیرند، بتوانند تخیل خود را نیز افزایش دهند. حتی به آنها فرصت میدهیم خودشان نیز برخی فعالیتهایی را كه با دستها میتوان انجام داد، طراحی كنند.
با طراحی دستها میخواستید چه مهارتهایی را در یك قالب داستانی به كودكان آموزش دهید؟
ما در نگارش داستانها از نظرات كارشناسان كودك همچون بهادر ملكی استفاده زیادی كردیم و كوشیدیم بیشتر صحنهها را بر اساس عمل و بازی بنویسیم تا گفتار و در مورد مفاهیم ساده مثل زبری و نرمی، تمیزی و كثیفی و بلندی و كوتاهی متناسب با زبان خردسالان بدون نصیحت و در قالب تصویر كار كنیم. مثلا مفاهیمی همچون تاریكی، روشنی، دوری و نزدیكی و...را به نوعی در خلال داستان به بچهها منتقل كردیم. در سری دوم هم قرار است به معرفی گیاهان در طبیعت و تعریف آب، خاك، باد و... بپردازیم. ضمن اینكه ما یك اتاق فكر شامل كارشناسان، مشاوران و روانشناسان تشكیل دادهایم و پیش از آغاز هر برنامه از حضور آنها نیز استفاده میكنیم. همچنین سعی میكنیم دائما از آموزههای به روز دنیا استفاده و مهارتهایی همچون فكر پروری و ایجاد پرسش در ذهن بچهها را تقویت كنیم.
بخش سینما و تلویزیون تبیان
منبع:جام جم / مهراوه فردوسی