معجون بالیوود با ادویه ی اغراق

با این حال، بالیوود فقط بخشی از كل سینمای هند است كه البته بیشترین شهرت در داخل و خارج این كشور دارد. ایالت‌های مختلف هند صاحب صنعت سینمای مستقلی است و بسیاری از هنرمندان این ایالت‌ها، پس از موفقیت در ایالت‌های خود راهی بالیوود می‌شوند و در آنجا دوباره نام خود را در سطح وسیع‌تری مطرح می‌كنند. بعضی‌ وقت‌ها، محصولات موفق ایالت‌های مختلف هند (كه به زبان بومی تهیه و تولید شده‌اند)‌ دوباره در بالیوود به زبان هندی و با حضور بازیگران سرشناس دوباره‌سازی می‌شوند. بالیوود بزرگ‌ترین مركز سینمایی هند است كه تهیه‌كنندگان تاثیرگذار سینما در آنجا مشغول كار هستند و تقریبا بیشترین تعداد فیلم سینمایی هندی در این محل تولید می‌شود. معمولا در بالیوود، سالانه حدود 150 تا 200 فیلم سینمایی ساخته می‌شود.

اما این رقم در تضاد با این واقعیت نیست كه كشور هند سالانه بین 800 تا هزار فیلم سینمایی تولید می‌كند. تحلیلگران بین‌المللی سینما می‌گویند هند با تولید سالانه بیش از 800 فیلم سینمایی، مقام اول تولید فیلم را در جهان دارد و از این نظر، از صنعت سینمای آمریكا (هالیوود)‌ هم جلوتر است. این رقم و ادعا صحیح است، اما باید به این واقعیت اشاره شود كه رقم 800 تولید سینمایی در عرض سال، مربوط به كل ایالت‌های هند می‌شود و نه فقط بالیوود. ایالت‌های مختلف هند، هریك برای خود یك صنعت سینمای بومی و مستقل دارند كه سالانه بیش از 80 فیلم سینمایی را با كمك عوامل بومی و برای مصرف داخلی خود تولید می‌كنند. این فیلم‌ها معمولا فقط در همان ایالت‌هایی اكران عمومی‌ می‌شوند كه ساخته شده‌اند و در سراسر خاك هند پخش عمومی ندارند. تنها فیلم‌های بالیوودی است كه اكران وسیع‌ عمومی در تمام نقاط كشور داشته و اختصاص به یك ایالت مشخص ندارند.

تا قبل از این، لفظ بالیوود به كل سینمای هند اطلاق می‌شد و نام سینمای هند مترادف بود با نام بالیوود، اما حالا تماشاگران بین‌المللی هم متوجه تفاوت‌های فیلم‌های بالیوودی با بقیه محصولات سینمایی هند شده‌اند. بالیوود از همان ابتدای پیدایش خود، بیشترین تاثیر را روی تماشاگران داخلی گذاشت و توانست یك بازار بین‌المللی خوب برای خود در كل قاره آسیا، آفریقا، خاورمیانه و بخش مهمی از جمهوری‌های بخش جنوبی اتحاد شوروی (سابق)‌ پیدا كند. ستارگان هندی همزمان با افتتاحیه فیلم‌های خود در كشورهای خارجی، به این كشورها سفر كردند. ایران هم در زمان اكران عمومی فیلم معروف «سنگام»، میزبان سه ستاره اصلی آن راج كاپور، ویجنتی مالا و راجندرا كومار بود و این بازیگران، شهرت بسیار زیادی در بین تماشاگران ایرانی در دهه 40 شمسی كسب كردند.

وقتی صحبت از بالیوود می‌شود، بلافاصله نوع خاصی از سینما به ذهن تماشاچی می‌آید. منتقدان سینمایی، بالیوود را ملغمه‌ای از همه چیز می‌دانند كه در آن می‌توان همه‌ چیز را پیدا كرد. در یك فیلم بالیوودی، اكشن، رومانس، آواز، اشك و آه با هم قاطی می‌شوند تا بتوانند برای حدود سه ساعت تماشاچی خود را سرگرم نگه دارد، به همین دلیل است كه برای فیلم‌های بالیوودی معمولا نمی‌توان یك ژانر مشخص تعریف و تعیین كرد. یك فیلم خانوادگی در عین حال می‌تواند اكشن و ماجراجویانه باشد و در دل یك اكشن ماجراجویانه می‌توان براحتی یك خط خانوادگی یا حتی دلدادگی (عاشقانه)‌ پیدا كرد. تهیه‌كنندگان بالیوودی برای این كه مطمئن شوند تماشاچی به دیدن فیلم آنها خواهد رفت، از تمام عناصر و ژانرهای موجود در دنیای سینما بهره و كمك می‌گیرند و فیلم‌هایشان مثل یك آش یا سوپ است كه می‌توان همه چیز در آنها پیدا كرد.

بالیوود هم طی دهه‌های اخیر پیشرفت‌های خوبی داشته و توانسته خود را با تكنیك روز سینما همراه كند. در عین حال، سینمای جهان هم با تولیدات خاص یك دهه اخیر خود تا حدی به سبك فیلمسازی بالیوودی نزدیك شده و این مساله، دروغین و تصنعی بودن فیلم‌های هندی را كاهش داده است. در حالی كه بالیوود برای خلق طبیعی صحنه‌های اكشن خود از تكنیسین‌های بین‌المللی استفاده می‌كند (یا خود هندی‌ها این تكنیك‌ها را می‌آموزند)‌، صنعت بین‌المللی سینما ـ و بویژه هالیوود ـ در خلق صحنه‌های اكشن خود از همان شیوه‌ها و ابزاری استفاده می‌كند كه روزگاری هندی‌ها آنها را مورد استفاده قرار می‌دادند. برای مثال، بسیاری از تماشاگران سینما در دهه‌های قبل از دیدن صحنه‌‌ای كه بازیگر مرد آن پشتك‌وارو زده و از طبقه اول یك ساختمان به طبقه پانزدهم آن می‌پرید، بشدت تعجب می‌كردند. در اصطلاح عامه از این صحنه به عنوان یك «خالی‌بندی خفن» یاد می‌شد و به همین دلیل، به فیلم‌های بالیوودی لقب فیلم‌های غیرقابل باور می‌دادند. اما حالا چند سالی است سازندگان فیلم‌های هالیوودی و اروپایی، قهرمانان قصه‌های خود را وادار به انجام این‌جور كارهای محیرالعقول و غیرقابل باور می‌كنند. در این ارتباط است كه می‌توان گفت فیلم‌های بالیوودی و هالیوودی در یك نقطه به یكدیگر رسیده و زبان مشتركی پیدا كرده‌اند.

بالیوود به عنوان سینمای مردم‌پسند كه مستقیما به جدول گیشه نمایش نظر دارد، مثل سینمای هر كشور دیگری (و از جمله آمریكا)‌ تولیدكننده دو نوع فیلم سینمایی عامه‌پسند است؛ نوع اول، فیلم‌هایی است كه هیچ حرفی برای گفتن ندارند و از ساختار ضعیفی هم برخوردارند. این فیلم‌ها ـ كه البته بازیگران مشهوری نقش‌های آنان را بازی می‌كنند ـ‌ معمولا موفقیتی در جدول گیشه نمایش كسب نمی‌كنند و در همان یكی دو روز اول اكران عمومی، در دریای پرتلاطم جدول گیشه نمایش غرق می‌شوند. كم نیستند فیلم‌هایی كه در همان روزهای اول نمایش، لقب «فاجعه‌آمیز» را می‌گیرند و نه حتی لقب «كم‌فروش». دسته دوم، فیلم‌های خوش‌ساختی است كه قصه خود را به‌درستی تعریف می‌كنند و از ساختار كلی صحیحی برخوردارند. این فیلم‌ها قصه اكشن، ماجراجویانه، عاشقانه، ترسناك یا علمی ـ تخیلی خود را به صورتی ساده و صادقانه بیان كرده و در یك كلام، الفبای كلی ساخت یك فیلم را رعایت می‌كنند. همین فیلم‌ها هستند كه در داخل هند با استقبال خوب و بالای تماشاگران روبه‌رو می‌شوند و برخی اوقات،‌ فروش‌ آنها از رقم فروش یك فیلم پرفروش هم بالاتر می‌رود. این فیلم‌ها در خارج از هند و در بازار بین‌المللی هم فروش خوبی را تجربه می‌كنند. همین فیلم‌ها هستند كه باعث ادامه حیات بالیوود و حدود 3000 خانواده‌ای می‌شود كه زندگی خود را از طریق كار در صنعت سینمای هند می‌گذرانند.

خود نام بالیوود، تلفیقی از دو نام بمبئی و هالیوود است. هنرمندان هندی كه می‌دانستند سینمای كشورشان برای مردم هند اهمیت خیلی زیادی دارد، در همان سال‌های اولیه فعالیت خود تصمیم گرفتند نامی را برای تولیدات خود انتخاب كنند كه یادآور محصولات‌شان باشد و همه مردم جهان، سینمای هند را با آن بشناسند. این واقعیتی است كه هند پس از آمریكا، تنها كشور جهان است كه تولیدات داخلی دست بالا را در جدول گیشه نمایش سینما‌ها دارند و فیلم‌های هندی، حرف اول را در سالن‌های نمایش می‌زنند. فیلم‌های هالیوودی ـ كه اكران عمومی وسیع آنها در هند در دو دهه اخیر امكان‌پذیر شده ـ هنوز هم نتوانسته‌اند مقام اول را در جدول گیشه نمایش سینماهای هند از آن خود كنند. مردم هند هنوز هم پول بیشتر را برای تماشای فیلم‌های بومی خرج می‌كنند تا بلاك‌باسترهای هالیوودی.

شهر بمبئی از همان روزهای اول پیدایش سینما در هند، مركز اصلی فیلمسازی در این كشور شد و بالیوود، سال‌ها از این محل به عنوان مكان اصلی تولیدات و موجودیت خود استفاده كرد. اما طی سال‌های اخیر، این نظریه مطرح شده كه بالیوود به عنوان یك مكان فیزیكی موجودیتی ندارد و آن را می‌توان در همه جای هند پیدا كرد. با آن كه برخی از منتقدان غربی از بالیوود به عنوان پسرعموی كوچولو و فقیر هالیوود یاد می‌كنند، اما نام بالیوود در فرهنگ لغات كتاب معروف آكسفورد انگلیسی آمده و حداقل خود هندی‌ها برای آن اهمیتی بیشتر و بالاتر از هالیوود قائل هستند.