انفاق كردن به چه کسانی مقدم است؟
انفاق و بخشش در راه خدا و كمك مالى به افراد محروم و مخصوصا آبرومند توأم با خلوص نیت، از امورى است كه در آیات قرآن مجید مكرر بر مكرر روى آن تكیه شده و از نشانه هاى ایمان ذكر شده است. روایات اسلامى نیز مملو از تاكید در این باره است تا آنجا كه نشان مى دهد در فرهنگ اسلام انفاق مالى به شرط اینكه انگیزه اى جز رضاى پروردگار نداشته باشد و از هر گونه ریاكارى و منت و آزار خالى باشد از بهترین اعمال است.
در روایتى از امام باقر علیه السلام نقل شده که می فرماید: «ان احب الاعمال الى الله ادخال السرور على المۆمن ، شبعة مسلم او قضاء دینه؛ محبوبترین اعمال نزد خدا این است كه قلب مۆمن نیازمندى را مسرور كند، به اینكه او را سیر كرده، یا بدهى او را ادا كند».
آیا انفاق كردن، واجب و الزامى است؟
براى كسى كه از گرسنهاى مطلع و خبر دارد، انفاق الزامى است و اگر آنها را سیر نكند به دوزخ مىرود. چنانچه در قیامت دوزخیان در پاسخ بهشتیان مىگویند: یكى از دلایل دوزخى شدن ما آن است كه گرسنگان را اطعام نكردیم: «و لم نك نطعم المسكین» ) مدثر، 44( ؛ لذا شفاعت شفاعت كنندگان شامل حال ما نشد: «فما تنفعهم شفاعة الشّافعین» ) مدثر، 48(
در آیهى 270 سورهى بقره نیز مىخوانیم: كسانىكه انفاق نمىكنند، ظالمند و در قیامت هیچ یاورى نخواهند داشت: «و ما للظالمین من أنصار»
آرى؛ جرم با جریمه متناسب است. كسىكه در دنیا با انفاق یار دیگران نیست، در آخرت هم دیگران یاور او نخواهند بود.
امام باقر علیه السلام مىفرماید: زكات واجب را علنى پرداخت كنید؛ ولى زكات مستحب را مخفیانه!
كمك و انفاق را آشكارا انجام دهیم یا مخفیانه؟
اگر صدقات را آشكارا انجام دهید كار خوبى است: «إن تبدوا الصّدقات فنعّما هى» بقره، 271
انفاق علنى سبب تشویق دیگران و نوعى تبلیغ عملى است و سبب رفع تهمت بخل از انسان مىشود؛ ولى كمك كردن پنهانى از آفت ریا و خودنمایى دور و به اخلاص نزدیك است و آبروى گیرنده محفوظ نگاه داشته مىشود: «و ان تخفوها ... فهو خیر لكم» بقره، 271
امام باقر علیه السلام مىفرماید: زكات واجب را علنى پرداخت كنید؛ ولى زكات مستحب را مخفیانه!
انفاق كردن به چه افرادى را مقدم بداریم؟
قرآن مىفرماید: فقرایى كه به خاطر خدا در محاصره و سختى قرار گرفتهاند و توان تجارت و مسافرت ندارند و از بس عفیف و آبرو مندند، بىخبران آنان را غنى مىپندارند؛ ولى با وجود فقر، هرگز با اصرار از مردم چیزى نمىخواهند، در اولویت هستند.
این گروه كه به قول مفسران، اصحاب صفّه هستند و حدود چهار صد نفر بودند كه از مكه هجرت كردند و در مدینه خانه نداشتند و همیشه براى جهاد در راه خدا آماده بودند.
آیهى 273 سورهى بقره مىفرماید: انفاق باید به كسانى باشد كه در راه خدا محصور شدهاند، به خاطر مبارزه با طاغوت به زندان افتادهاند، به خاطر یك موضعگیرى الهى، از سفر و تجارت باز مانده، یا بازداشت شدهاند یا از شركت و اداره و مۆسسهاى اخراج شدهاند. به خاطر ادامه تحصیل، از زندگى مادى عقب افتادهاند، به خاطر رسیدگى به دیگران، زندگى خودشان، فلج شده است و ... اینها همه مصداق: «احصروا فى سبیل اللّه» )بقره، 273( است، یعنى این تنگناها به خاطر تنپرورى و كمكارى نیست؛ بلكه اهداف بلندشان براى آنها مسیرى معین كرده كه در زندگى شخصى دچار كمبودهایى شدهاند.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
کتابخانه طهور
پرسش و پاسخهای قرآنی ج2 ـ محسن قرائتی
