سوزی بالاتر از معلولیت

چرخ ویلچر می چرخد و چشمانی آینده را می پیماید.

پاهای مردد و چشمانی تاریک، خبر از حضور روشن دلی می دهد با یک سبد طراوت و امید.

آنسوتر مردی به نماز ایستاده که تکبیر او را فرشتگان، احرام می بندند و هزار بار بر جای خالی دستانش بوسه می زنند.

و حالا اشاره های دست دخترکی، دنیایی پر از فریادهای سکوت را به تصویر می کشد.

حق زندگی دارند، مثل همه شهروندانی كه دراین كشور زندگی می‌كنند اما روزگار كمی با آنها نا مهربانی كرده و نمی‌توانند مثل بقیه شهروندان به صورت عادی زندگی كنند اما معلولیت باعث نمی‌شود تا آنها از داشتن حق اشتغال، حق مسكن، حق بیمه، استفاده از حمل و نقل عمومی،‌ آموزش، سهمیه سوخت و... محروم باشند یا برای به دست آوردن این حق‌های طبیعی دچار مشكلات متعددی شوند. قانون جامع حمایت از معلولان سال 82 در كشورمان به تصویب رسید به این امید كه مشكلات معلولان با به تصویب رسیدن این قانون كمتر شود اما با گذشت نزدیك به یك دهه از مصوب شدن این قانون، معلولان منتظر كورسوی امیدی هستند تا شاید دستی از غیب برآید و مشكلاتشان را حل كند.

تماشای دنیای معلولان کار سختی نیست، معلولان همه جا هستند، با ما درس می‌خوانند، كار می‌كنند، خرید و فروش می‌كنند اما یك نقطه اختلاف با دیگر شهروندان دارند:‌دنیای آنها با دنیای انسان‌های سالم زمین تا آسمان فرق می‌كند چرا كه نیازهای آنها با نیازهای دیگران كمی متفاوت است و این تفاوت اختلاف بین دو دنیای انسان‌های سالم و معلول را تشكیل داده است.

امیر حسین با نقص مادرزادی به دنیا ‌آمده و ویلچر از كودكی به قسمتی جدایی ناپذیر از زندگی‌اش تبدیل شده است. اگر چه رفت و آمد با ویلچر باعث محدودیت‌های بسیاری برای اوشده اما باعث نشده تا امیر حسین نتواند تحصیل خود را تا مقطع كارشناسی فیزیك ادامه بدهد و در فكر كنكور كارشناسی ارشد باشد. اما انجام 2 جلسه فیزیوتراپی در هفته برای تحلیل نرفتن عضلات موضوعی است كه پزشكان متخصص برای امیر حسین تجویز كرده‌اند. امیر حسین در حالی كه چرخ‌های ویلچر را به سختی از روی پل عبور می‌دهد تا وارد پیاده رو شود، می‌گوید: «نقص مادر‌زادی باعث شده تا از كودكی ویلچرنشین باشم و از همان زمان به درمان فیزیوتراپی مشغول بودم.» وی با یادآوری این نكته كه بیمه می‌تواند كمك موثری در درمان وی داشته باشد،‌ می‌گوید: «هزینه بالای درمان، بیشتر معلولان را به داشتن دفترچه بیمه ترغیب كرده اما متاسفانه كم كاری بیمه‌ها باعث شده تا نتوانیم آن طور كه باید و شاید از تسهیلات بیمه‌ها استفاده كنیم و اكنون هم موضوع بیمه‌های تكمیلی و تمدیدنشدن بیمه‌ها باعث شده تا اختلالاتی در نحوه درمان معلولان به‌وجود بیاید.»

تخطی شركت‌های بیمه‌گر

سید محمد مهدی پور فاطمی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه بیمه نشدن معلولان آنها را در آینده دستخوش مشکلات بیشتری می‌کند، می‌گوید: «اگر این افراد مشمول بیمه اجتماعی نشوند در سنین بالاتر با مشکلات و معضلات عمده‌تری مواجه خواهند شد. سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و کمیسیون اجتماعی مجلس باید با برگزاری جلساتی موضوع بیمه معلولان را مورد پیگیری قرار دهند تا به نتیجه مطلوب برسد. دولت و مجلس باید شرکت‌های بیمه‌گر را موظف به اعمال بیمه برای معلولان کنند. متاسفانه اغلب شرکت‌های بیمه‌گر به دنبال تامین منافع و سود خود هستند و از همین‌رو از بیمه معلولان جسمی و ذهنی خودداری می‌کنند که این موضوع به نوبه خود آسیب‌ها و معضلات اجتماعی را به دنبال دارد. در این شرایط فقط باید شرکت‌های بیمه‌گر را موظف به بیمه اجتماعی معلولان کرد و از همین‌رو باید دولت با ارائه لایحه یا نمایندگان مجلس با ارائه طرحی، قانونی را در مورد موظف کردن شرکت‌های بیمه‌گر به انجام بیمه معلولان به تصویب برسانند.»

تمدید قرار داد بیمه معلولان

شهلا میر گلو بیات، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز معلولان را نیازمند حمایت‌های خاص دانسته و می‌گوید: «بیمه از جمله مسائلی است که برای معلولان از اولویت‌ها محسوب می‌شود از همین رو سازمان بهزیستی قرارداد بیمه این افراد را تمدید کند.تعداد زیادی از معلولان جزو اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه هستند؛ از همین رو برخی امتیازات اجتماعی مانند بیمه برای این قشر بسیار حائز اهمیت است به همین علت از سازمان‌ بهزیستی این انتظار می‌رود که موضوع بیمه معلولان را جدی بگیرد  و سازمان بهزیستی باید در زمینه مسائل مربوط به معلولان فعالیت و اقدامات حمایتی بیشتری را انجام دهد و بیش از پیش پیگیر مشکلات و معضلات این قشر از جامعه باشد. از آنجا که بسیاری از معلولان از اقشار ضعیف جامعه هستند گاهی اوقات حتی برای تامین و تهیه وسایل مورد نیاز خود دچار مشکل می‌شوند و در چنین شرایطی بیمه می‌تواند به عنوان یک چتر حمایتی برای معلولان به شمار آید.»

آمار،حلقه مفقوده در شناسایی مشكلات معلولان

تكیه بر آمار یكی از موضوعاتی است كه می‌توان بسیاری از مشكلات را شناسایی و در صدد رفع آنها بر آمد. معلولان یكی از گروه‌هایی هستند كه در زمان آمار گیری در كشورمان مورد كم لطفی قرار گرفته‌اند. اگر‌چه در پرسشنامه‌های مركز آمار ایران در خصوص داشتن افراد معلول در خانواده سوال شده اما این سوال كلی نمی‌تواند آمار درستی از میزان و نوع معلولیت‌ها در كشورمان ارائه كند. لذا همین آمار نصفه و نیمه می‌تواند كمك قابل توجهی به شناسایی مشكلات معلولان كند. اما یحیی سخنگویی، معاون توانبخشی سازمان بهزیستی با گلایه از مركز آمار ایران، می‌گوید: «به رغم اینكه مركز آمار ایران در آخرین سرشماری‌ای كه انجام داد آمار معلولان كشور را به دست آورده است اما این اطلاعات را در اختیار سازمان بهزیستی قرار نمی‌دهد و این مركز از سازمان بهزیستی در خواست پرداخت مبالغ نقدی برای ارائه آمار معلولان كشور كرده است.» وی تاكید می‌كند: «بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی 10 درصد افراد جامعه را معلولان تشكیل می‌دهند این آمار در برخی از كشورها كمتر و بیشتر می‌شود اما افرادی كه دارای معلولیت‌های شدید و بارز هستند 2 تا 4 درصد افراد جامعه را تشكیل می‌دهند.»

سازمان بهزیستی برای این تعداد از معلولان سالانه 9 میلیاردتومان هزینه بیمه تكمیلی پرداخت می‌كند اما امسال چند ماهی است كه زمان بیمه تكمیلی معلولان پایان یافته و هنوز تمدید نشده است. با توجه به این نكته كه بودجه سالانه بیمه در اختیار سازمان قرار گرفته به زودی بیمه تكمیلی معلولان تمدید می‌شود و در اختیار آنها قرار می‌گیرد.» معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی با یادآوری این نكته كه موضوع بیمه تكمیلی به استان‌ها واگذار شده،‌می گوید: «احتمالات زیادی درباره بحث بیمه تکمیلی معلولان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به واگذاری اعتبارات لازم به بیمه‌های استانی اشاره كرد تا هر استان به صورت تفکیکی معلولان خود را تحت پوشش قرار دهد. همچنین این احتمال وجود دارد که صندوق بیمه معلولان نیز تشکیل شود. برای راه‌اندازی این صندوق باید راهکار قانونی لازم تعیین و سپس نسبت به تاسیس آن اقدام شود.

پراكنده بودن معلولان در نقاط جغرافیایی و تفاوت نوع معلولیت‌ها از دیگر نكاتی است كه باید به آن توجه  كرد زبرا نیازهای معلولان بر اساس هر منطقه یا شهر متفاوت است به گونه‌ای كه به یك معلول در استان و شهر تهران 180 هزار تومان بابت هزینه‌های رفت و آمد تخصیص می‌یابد و به یك معلول دیگر در شهرستان كوچك 30 هزار تومان اختصاص می‌دهیم.»

برنامه‌ریزی درست در گرو داشتن آمار صحیح

سیدهاشم حسینی‌شهیدی، مدیرعامل جامعه معلولان ایران با گلایه از فقدان آمار دقیق از معلولان كشور، می‌گوید: «‌اگر آمار دقیقی از معلولان و نوع معلولیت آنها در كشور وجود داشته باشد می‌توان خیلی از كارها را برنامه‌ریزی كرد و مشكلات معلولان را حل كرد اما مشكل اساسی آنجاست كه فقدان آمار دقیق باعث شده تا نیازهای معلولان نه تنها به درستی شناسایی نشود بلكه برنامه‌ریزی‌هایی كه برای معلولان انجام می‌شود نیز به دلیل همین فقدان آمار دچار مشكلاتی شود. وظیفه اصلی تشكل‌های غیر دولتی مرتبط با معلولان غیر از ارائه خدمات مختلف به معلولان، شناسایی مشکلات آنها و ارائه این مشکلات به مسئولان ذی‌ربط و مهم‌تر ازهمه پیگیری آنها ست. این تشکل‌ها با پیگیری امور مربوط به معلولان منشأ کارهای بزرگی در کشور شده‌اند که تاسیس سازمان بهزیستی پس از پیروزی انقلاب اسلامی یکی از آنهاست. تعامل و همکاری سازمان بهزیستی با تشکل های مرتبط با معلولان باعث شده است که دستگاه‌های دیگر دولتی وغیردولتی به این تشکل‌ها بها بدهند و درنتیجه بسیاری از امور مربوط به معلولان مرتبط به این دستگاه‌ها به راحتی حل و فصل شود.»