مسکن مهر به تاریخ پیوست؟

طرح مسکن مهر ابتدا  با سرعت خوبی پیش رفت اما در نهایت  و این روزها که به پیان دولت دهم نزیدک می‌شویم در سکوت خبری متقاضاین را در فضایی مبهم نگه داشته است

سال‌ها پیش وقتی دولت جدید روی کار آمد از اولین دغدغه‌هایش را رفع نیاز مسکن افراد متقاضی اعلام کرد. موضوعی که بارقه‌های امید را دل افرادی که عموما متعلق به قشر کم‌درآمد جامعه هستند ایجاد کرد. دولت این تصمیم را در قالب طرحی با نام "مسکن مهر" به مردم معرفی کرد و در اقدامی هماهنگ با تعاونی‌ها ثبت نام را آغاز و متقاضاین صاحبه‌خانه شدن با میزان آورده‌ای اندک با اجرای این طرح همگام شدند. طرحی که در ابتدا سرعت بیشتری داشت و این روزها نه از چند و چون تحویل‌ واحدها خبری هست و نه از سرنوشت خانه‌دار شدن متقاضیانی که سالهاست با رویا خانه‌دار شدن زندگی می‌کنند.

مسکن مهر شاید بزرگترین طرح زیربنایی دولت نهم و دهم بود. طرحی که از ابتدا نیز موافقان و مخالفانی نیز داشت و بسیاری از کارشناسان بر این باور بودند که  طرح مذکور تنها حالت شعاری دارد و در مرحله عمل قطعا با مشکلاتی برخورد خواهد کرد. موضوعی که از سوی مسوولان امر با واکنش‌های شدیدی مواجه شد. مسوولان معتقدند بودند این طرح و این میزان ساخت و ساز واحدهای مسکونی در کل کشور در تاریخ بی‌سابقه بوده است و نباید با ایجاد حاشیه برای این طرح ایجاد مشکل کرد. حتی مسوولان اذعان داشتند که این طرح تا آنجا موفق بوده است که سایر کشورها نیز خواهان الگوبرداری و کمک ایران برای اجرای این طرح در کشورشان هستند و در این زمینه نیز تفاهم‌نامه‌های همکاری نیز امضاء شده است اما مساله این است که اگر این طرح موفق بوده تا آنجا که شهرت بین‌المللی نیز پیدا کرده است چرا تاکنون میزان واحدهای تحویل داده شده اعلام نشده و چرا هنوز بسیاری از متقاضیان مسکن مهر در سردرگمی و ابهام به سر می‌برند.

البته در این راستای بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند که آشفتگی بازار مانعی بر ادامه پروژه‌های ساخت و ساز مسکن مهر کشور شده است و آینده طرح مسکن مهر در دولت بعدی قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان به پایبندی دولت بعدی برای اجرا و اتمام مسکن مهر چندان دلخوش بود. با توجه به نوسانات در بازار، مسکن مهر همین امروز هم در حال تغییر است، به‌طوریکه درخواست اصلاح قیمت مسکن مهر کشور در حال بررسی است.

البته برخی مطرح می‌کنند که به جرات می‌توان گفت قریب به اتفاق پروژه‌های مسکن مهر که با قرارداد یکساله خصوصا در شهرهای جدید شروع شدند به سرانجام و آستانه بهره‌برداری نرسیده‌اند.

طرفداران طرح مسکن مهر بر این باورند که نباید اجرای قوانینی مانند هدفمندسازی یارانه‌ها و نوسانات شدید قیمت ارز و اعمال تحریم‌های جدید را نادیده گرفت. این فراز و فرودهای اقتصادی همگی بر روند اجرای مسکن مهر تاثیر داشته است و نباید همه تقصیرها را متوجه مسوولان مربوطه کرد.

سه ماهه پایان سال 89، دوره شروع قانون هدفمندی یارانه‌ها بود. قانونی که افزایش قابل‌ملاحظه در کلیه قیمت‌ها را به دنبال داشت. اولین تاثیر آن در افزایش قیمت حمل‌و‌نقل و تامین انرژی پروژه‌ها مشاهده شد. بهای عمده مصالح نیز در فاصله زمانی کوتاهی با افزایش روبه‌رو شد و رفته‌رفته افزایش‌ها به دستمزدها نیز تسری یافت. براساس مستندات بازار این افزایش در یک دوره 3 الی 6 ماهه پس از اجرای قانون مذکور حداقل 20 درصد بوده است. لذا با این فرض که پروژه‌هایی که در سال 1389 شروع شدند توانسته باشند در 9 ماه اول آن سال به حداکثر 50 درصد پیشرفت دست یابند، دست‌کم پنجاه درصد هزینه باقیمانده یک پروژه با افزایش غیرقابل‌پیش‌بینی 20 درصدی روبه‌رو شده است. به عبارتی، حتی در صورت تکمیل یک ساله پروژه، افزایش معادل ده درصد هزینه کل ساخت نسبت به شرایط قبل از اجرای قانون اجتناب‌ناپذیر شده است.

دلایلی که به آن اشاره شد نشانگر آن است که هیچ سازنده‌ای قادر به تکمیل یک ساله پروژه خود نبوده است. در صورتی که در پایان سال 1389 تجدیدنظر منطقی و اصولی در قیمت قراردادهای ساخت صورت می‌پذیرفت بخش زیادی از پروژه‌های در دست اجرا از امواج بعدی رشد قیمت‌ها نیز مصون مانده و به اتمام می‌رسیدند.

آنچه طی یک سال اخیر اقتصاد ایران آن را تجربه کرد، عملا تیر خلاصی بود که بر پروژه‌های ناتمام مسکن مهر وارد آمد. فارغ از اینکه دنبال مقصر و علت تقصر باشیم باید بدانیم خواسته یا ناخواسته، بسیاری از پروژه‌های مسکن مهر نیمه‌کاره و ناتمام‌ مانده‌اند، افزایش چند برابری هزینه‌ها از یک سو و اصرار بر قیمت ثابت سال 1388 از سوی دیگر، سیاست یک بام و دو هوایی است که قطعا تکمیل آنها را ناممکن می‌کند. بنابراین تردیدی نیست بدون اتخاذ تصمیم عاجل در اصلاح و تعدیل قراردادهای حاضر و چاره‌جویی برای خروج از وضع پدید آمده، سرنوشت مسکن مهر با بن‌بستی جدی روبه‌رو خواهد شد که گذشت زمان بر پیچیدگی گشایش آن خواهد افزود.

در نهایت باید تاکید کرد که بسیاری از مردمی که با هزاران امید سرمایه‌های اندک خود را جمع و برای خانه دار شدن امیدهایی در سر پروردانند، این روزها چشمانشان به دهان مسوولان دوخته شده تا زمانی را برای تحویل خانه‌هایشان اعلام کنند. خانه‌هایی که فرسنگها از شهر دور هستند اما نهایت آرزوی مردمی هست که آرزوی سقفی مستقل دارند.

البته شاید این روزها خبری از افتتاح واحدهای مسکن مهر مانند گذشته نباشد اما با نزدیک‌شدن به انتخابات می‌توان امید داشت بخشی از وعده‌های داده شده محقق شود. به هر حال مسکن مهر طرحی است که عدم توفیقش سوالات بسیاری در ذهن ایجاد می‌کند که چرا طرحی که عزم ملی هم برایش وجود داشت به نتیجه‌ای که باید نرسید و نتیجه این میزان ارائه تسهیلات و اعتبارات چه شد