بی‌پولی بلای جان پزشک خانواده

---

وزیر بهداشت و مدیران معاونت بهداشتی این وزارتخانه که تا چندی پیش اصرار به اجرای کامل نسخه 02 پزشک خانواده در شهرهای کشور داشتند، حالا به این نتیجه رسیده‌اند که تحقق این برنامه پول نیاز دارد و با اعتبارات فعلی نمی‌توان کارها را پیش برد.

---

بنابر آخرین گزارش ها، نسخه 02 برنامه پزشک خانواده با هدف اجرای این طرح در شهرهای بالای 20، 50 و 100 هزار نفر از ابتدای امسال با ثبت نام شهروندان به ترتیب در استانهای فارس، سیستان و بلوچستان، مازندران و تهران آغاز شده است و قرار است استان هرمزگان نیز به این 4 استان بپیوندد.

البته آنطور که وزیر بهداشت عنوان کرده است، تمامی دانشگاههای علوم پزشکی کشور برای اجرای برنامه پزشک خانواده در شهرهای خود اعلام آمادگی کرده اند. این در حالی است که با اجرای نسخه 02 برنامه پزشک خانواده توسط وزارت بهداشت، منتقدان به نحوه اجرای این برنامه، بر این عقیده بودند که این طرح اگربا همین روند دنبال شود، به بن بست خواهد رسید. اما دکتر محمد شریعتی رئیس ستاد اجرایی پزشک خانواده در پاسخ به این انتقادات عنوان داشت که برخی از کسانی که امروز منتقد برنامه های ما هستند، دیروز در برابر اجرا نشدن پزشک خانواده سکوت کرده بودند.

کلنگ اجرای طرح پزشک خانواده پس از اما و اگرهای فراوان، سرانجام در 27 اردیبشهت ماه سال 90، در تهران بر زمین زده شد و خانم وزیر در این مراسم با اشاره به اینکه اجرای طرح پزشک خانواده نیازمند عزم جدی تمام مسئولین است گفت: ایجاد دسترسی عادلانه به خصوص به اقشار ضعیف جامعه و رویکرد درمان‌نگر در برنامه پزشک خانواده مورد توجه قرار گرفته است تا کاهش 30 درصدی هزینه‌ها، ایجاد دسترسی عادلانه به خصوص به اقشار ضعیف و پاسخگویی به نیازهای مردم را شاهد باشیم.

ماجرای پزشک خانواده به زمستان سال 89 باز می گشت. 23 بهمن آن سال روزی بود که عاقبت طرح پزشک خانواده طی مراسمی با حضور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزیر رفاه و تامین اجتماعی شروع به کار خود را اعلام کرد. اما این آغاز نمادین در ماههای بعدی همزمان با کنار گذاشتن وزیر رفاه و ادغام این وزارتخانه در وزارت کار با مشکلات بسیاری روبرو شد که طرح نو پا را تا مرز توقف هم پیش برد.

ماجرای اختلافات دو وزارتخانه بهداشت و رفاه بر سر هزینه های این طرح که در ابتدا یکی از دستاوردهای ارزشمند نظام سلامت به حساب می آمد و در راستای ارتقای سطح سلامت، عدالت در سلامت و کاهش هزینه های سرسام آور بحث درمان طراحی شده بود، از مهم ترین چالش هایی اجرای طرح به حساب می آمد. مسئولان وزارت بهداشت مدعی بودند که پزشکان با اجرای این طرح موفق هستند و از این طریق بسیاری از پزشکان بیکار شاغل می شوند اما وزارت رفاه در همکاری بیمه ها با این طرح کم کاری می کرد و مهم ترین سد را  بر سر راه پزشک خانواده قرار دارمی داد. ادغام وزارت رفاه با کار در سال 90 باعث شد که طرح پزشک خانواده بیش از پیش به حاشیه رانده شود و کسی در این بین مسئولیت اجرایش را برعهده نگیرد.

یک طرح و هزار انتقاد

پزشک خانواده به رغم تمام حاشیه های خبری اما هیچ گاه با نگاه مثبت مدیران روبرو نشد، بیشتر افراد از همان ابتدا به این باور بودند که این طرح با همه اما و اگرهایی که به دنبال دارد، به نتیجه ای نخواهد رسید. رئیس ستاد اجرایی پزشک خانواده در پاسخ به برخی از این انتقادات اظهار داشته بود که : «اگر وقت داشتم به این نقدها پاسخ مشروح می دادم، ولی عجالتا بدانید در یک بند از ابلاغیه برنامه 02 توسط دولت، اجازه تصحیح این نسخه و ابلاغ همزمان آن به ستاد اجرایی پزشک خانواده داده شده است و می توان تمام نواقص برنامه را از این طریق رفع کرد، کما این که در برخی موارد اصلاحاتی در نسخه اولیه تاکنون انجام شده است.» انتقادات در حالی ادامه پیدا می کرد که مسئولان وزارت بهداشت کماکان بر موضع خود مبنی بر تامین اعتبارات طرح اصرار داشتند. در این خصوص وزیر با اشاره به آمادگی وزارتخانه متبوعش برای اجرای برنامه پزشک خانواده در سراسر کشور، اعلام کرده بود که 800 تا 900 میلیارد تومان بودجه برای تحت پوشش قراردادن شهرهای کشور نیاز است که امیدواریم معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری این بودجه را در اختیار سازمان های بیمه گر قرار دهد.  در این میان اما جای خالی بیمه ها همواره مشهود بوده  است و به گفته مدیر گروه گسترش شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیمه ها هنوز از نظر سیستم  اداری برای اجرای پزشک خانواده وارد عمل نشده اند .

اجرای پزشک خانواده قابل پیش بینی نیست

مدیر گروه گسترش شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم در خصوص اجرای این طرح اظهار داشته است: نه این که بیمه ها کم کاری کرده باشند بلکه عقب تر از طرح پزشک خانواده هستند و بحث بوروکراسی اداری آن ها همیشه کار را به عقب می زند. از سوی دیگر رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می گوید: با اینکه برنامه پزشک خانواده جزو اولویتهای نظام سلامت تعیین شده اما متاسفانه برای اجرای این برنامه در بودجه امسال اعتباری در نظر گرفته نشده است.

نبود بودجه و پاسکاری و نهاد ها همه دست در دست هم داده است تا طرحی که در صورت اجرا می تواسنت باری از دوش هزینه های گزاف درمان خانواده ها بر دارد در محاق تاریکی فرو برود و معلوم نباشد بالاخره چه زمانی قرار است چراغ پزشک خانواده روشن شود.

تامین اعتبار به عهده دولت است

شریعتی در ارتباط با این که گفته می شود اعتبار اجرای برنامه پزشک خانواده در بودجه سال 91 دیده نشده است، مدعی شده بود که «بخشی از اعتبارات این برنامه سهم وزارت بهداشت و مقداری هم سهم سازمان های بیمه گر است. در ارتباط با وزارت بهداشت، می توانم بگویم که منابعی برای این برنامه دیده شده است. ضمن این که برنامه پزشک خانواده، مصوبه دولت است و تامین اعتبارات آن برعهده دولت است.»

به دنبال این اظهارات، دکتر حسن امامی رضوی معاون درمان وزارت بهداشت نیز عنوان داشت که «وزارت بهداشت برای اجرای برنامه پزشک خانواده مصمم است و هیچ گونه عقبگردی نداریم.» در حالی که گزارش مهر می افزاید:

دکتر مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت دکتر عابد فتاحی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره استقرار کامل این برنامه و اجرای موفقیت آمیز آن ابراز نگرانی کرده و گفته است که هیچ اطمینانی به آینده این طرح نداریم.

نبود اعتبارات یا نبود مدیریت؟!

اما سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است: «روند نادرست اجرای برنامه پزشک خانواده و مدیریت ناصحیح عامل اصلی اجرایی نشدن این طرح ارزنده بهداشتی و درمانی است. این برنامه باید در تمامی سطوح و به صورت پایلوت تنها در یک یا 2 استان که آمادگی اجرای آن را داشتند اجرا می شد تا نقایص طرح به خوبی دیده شود. با اجراشدن کامل این برنامه در یک استان و برآورد هزینه ها و قیاس هزینه های درمانی نسبت به قبل از اجرای این طرح می توانستیم بودجه موردنیاز برای محقق شدن این برنامه در سراسر کشور را برآورد کنیم و اعتبارات لازم را در قانون بودجه لحاظ کنیم.در بودجه 91 اعتباری در حدود 6 هزار میلیارد تومان از محل هدفمندی یارانه ها برای اجرای این طرح دیده شده است که مبلغ بسیار خوبی بود تا این برنامه در یک یا 2 استان به درستی اجرا شود.»

بیمه ها پایشان را پس کشیدند

اما ظاهرا به جز عدم مدیریت، نبود و کمبود اعتبارات مشکل سومی نیز وجود دارد که همکاری نکردن بیمه ها با این طرح است.مدیر گروه گسترش شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: بیمه ها هنوز از نظر سیستم  اداری برای اجرای پزشک خانواده وارد عمل نشده اند و از میان پزشکان ثبت نام شده فقط 18 نفر با سازمان تامین اجتماعی قرارداد بستند و سازمان بیمه سلامت نیز هنوز هیچ اقدام عملی در این زمینه انجام نداده است.

البته منتقدان نسخه 02 ، مهمترین اشکال وارده بر نحوه اجرای این برنامه در شهرها را نبود اعتبارات لازم عنوان کرده و معتقدند که اجرای این برنامه بدون بودجه و اعتبار، به بن بست خواهد رسید. اما قائم مقام معاونت بهداشتی وزارت بهداشت با اعلام اینکه اعتبارات اجرای نسخه 02 برنامه پزشک خانواده در شهرهای کشور از سوی دولت تامین می شود، به ابهامات و انتقادات مطرح شده در این ارتباط پاسخ داد.

شریعتی در ارتباط با اینکه گفته می شود اعتبار اجرای برنامه پزشک خانواده در بودجه سال 91 دیده نشده است، مدعی شده بود که "بخشی از اعتبارات این برنامه سهم وزارت بهداشت و مقداری هم سهم سازمانهای بیمه گر است. در ارتباط با وزارت بهداشت، می توانم بگویم که منابعی برای این برنامه دیده شده است. ضمن اینکه برنامه پزشک خانواده، مصوبه دولت است و تامین اعتبارات آن بر عهده دولت است."

 قرار است با اجرای برنامه پزشک خانواده در کشور بیش از 53 میلیون نفر در شهرهای بالای 20 هزار نفر جمعیت تحت پوشش این برنامه قرار می گیرند.

افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، کاهش پرداختها از جیب مردم، ارتقای سطح سلامت مردم و رضایتمندی از خدمات، از جمله اهدافی است که در برنامه پزشک خانواده تبیین شده است.

دکتر مرضیه وحیددستجردی وزیر بهداشت با اشاره به آمادگی کامل وزارتخانه متبوعش برای اجرای برنامه پزشک خانواده در سراسر کشور، عنوان داشته است که 800 تا 900 میلیارد تومان بودجه جهت تحت پوشش قرار دادن شهرهای کشور نیاز است که امیدواریم معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری این بودجه را در اختیار سازمانهای بیمه‌گر قرار دهد.

وی البته این موضوع را مورد اشاره قرار داد که چنانچه این اعتبارات تخصیص داده نشود حداکثر می‌توانیم 5 تا 6 دانشگاه علوم پزشکی دیگر را ظرف یک ماه زیر پوشش ببریم.

به نظر می رسد اولتیماتوم وزیر بهداشت مبنی بر تامین اعتبارات مورد نیاز برای اجرای کامل برنامه پزشک خانواده در شهرها، از یک طرف و مشکلاتی که در مسیر تامین اعتبارات حوزه سلامت کشور وجود دارد، باعث شود تا برنامه پزشک خانواده نتواند پا به شهرها بگذارد. زیرا در ماههای پایانی سال قرار داریم و کسری اعتبارات دستگاهها و وزارتخانه ها به خصوص وزارت بهداشت، بیش از پیش خودنمایی می کند. بنابراین، نمی توان انتظار داشت که دولت بتواند بودجه اجرای برنامه پزشک خانواده را در شهرها تامین کند.

کیانا نیکفام

بخش اجتماعی تبیان