تفسیری از سوره ی هود
من از نزد خود بدعتی نمیگذارم و خود را به مشقت و سختی گرفتار نمیکنم.
ابونصر بزنطی گوید: حضرت رضا علیه السلام فرمودند: خداوند درباره ی قوم نوح فرمود:
" و لا ینفعکم نصحی ان أردت أن أنصح لکم ان کان الله یرید أن یغویکم " فرمود:
محمد بن فضیل گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم انتظار فرج چیست؟
فرمود: مگر نمیدانی انتظار فرج خود فرج است، سپس فرمود:
خداوند متعال می فرماید: " و ارتقبوا انی معکم رقیب "
ابوصلت هروی گوید: مأمون از امام رضا علیه السلام پرسید تفسیر آیه شریفه " و هو الذی خلق السماوات و الارض فی سته أیام و کان عرشه علی الماء لیبلوکم أیکم أحسن عملا " چیست؟
حضرت فرمود:
خداوند متعال عرش، آب و فرشتگان را قبل از آسمان و زمین آفرید، و فرشتگان به وسیله خود و عرش و آب به خداوند متعال راه پیدا کردند. پس از این خداوند عرش خود را روی آب قرار داد تا قدرت خود را به فرشتگان نشان دهد، و آنها بدانند که پروردگار به همه چیز قدرت و توانائی دارد. سپس عرش را با قدرت خود برداشت و آن را بالای آسمانهای هفتگانه قرار داد. و زمین و آسمان را در شش روز آفرید و بر عرش استیلاء پیدا کرد، در صورتی که قدرت داشت آسمان و زمین را در یک چشم به هم زدن خلق کند.
خداوند متعال به این طریق خواست به فرشتگان بفهماند که وی مخلوقات را به تدریج خلق میکند، خداوند عرش را برای احتیاج به آن خلق نکرد زیرا او از عرش و همه مخلوقات بی نیاز است، و خداوند روی عرش جلوس نمیکند زیرا او جسم نیست و از صفات مخلوقات خود منزه است.
اما قول خداوند که فرمود: " لیبلوکم أیکم أحسن عملا " تفسیرش این است که:
مأمون گفت: ای ابوالحسن مرا از ناراحتی رها کردی خداوند تو را برهاند.
در حدیث دیگری آمده که مامون گفت: یابن رسول الله تفسیر "و لو شاء ربک لآمن من فی الارض کلهم جمیعا أفأنت تکره الناس حتی یکونوا مۆمنین، و ما کان لنفس أن تۆمن الا باذن الله " را بیان فرمائید.
امام رضا علیه السلام فرمود: پدرم از پدرش از علی علیهم السلام روایت کرده که فرمود:
مسلمانان به حضرت رسول صلی الله علیه و آله گفتند: یا رسول الله ما دشمن زیاد داریم اگر مردم را با اکراه وارد اسلام کنید بر دشمنان خود پیروز خواهیم شد.
حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: من از نزد خود بدعتی نمیگذارم و خود را به مشقت و سختی گرفتار نمیکنم.
در این هنگام خداوند متعال فرمود: اگر پروردگار بخواهد همه مردم روی زمین ایمان خواهند آورد، و مردم به ایمان مضطر خواهند شد همان طور که در هنگام معاینه مرگ و عذاب از روی اضطرار ایمان می آورند. و اگر از روی جبر و اضطرار ایمان بیاورند ثواب و پاداش نخواهند داشت، و لیکن اراده فرمود مردم با طوع و رغبت ایمان آورند تا به الطاف و عنایات و بهشت خداوند برسند و به پیغمبر خود فرمود:
اما آیه مبارکه « و ما کان لنفس أن تۆمن الا باذن الله » مقصود این نیست که خداوند ایمان را بر آنها حرام کرده باشد، معنی آیه این است که هیچ کس بدون اذن خداوند نمیتواند ایمان بیاورد، و اذن خداوند همان است که مردم را مکلف کرده به دستورات و اوامرش ایمان بیاورند، و اگر تکلیف و تعبد نبود خداوند مردم را به ایمان اجبار میکرد.
مأمون گفت: ای ابوالحسن مشکل ما را حل کردی خداوند مشکلات شما را حل کند، اینک بفرمائید، آیه ی شریفه " الذین کانت أعینهم فی غطاء عن ذکری و کانوا لا یستطیعون سمعا " چه معنی دارد؟
امام علیه السلام فرمود:
مأمون گفت مشکل ما را حل کردی خداوند مشکلات شما را حل کند.
منبع: اخبار و آثار حضرت رضا(ع)
بخش حریم رضوی
