آداب عزاداری امام حسین علبه السلام

مدیریت در مراسم عزاداری

مسائل عزاداری مدیریت می‌خواهد. یک مرتبه همه می‌خواهند یک ساعت خاصی بیرون بروند. مگر امام حسین ساعت هشت است؟ چه فرقی می‌کند هشت در خیابان بروی، یا نه؟ نه بروی یا ده؟ بی‌وقت در خیابان طبل نزنیم ،مردم اذیت می‌شدند.

امام صادق به یک نفر گفت: چرا خانه‌ات اینطور است؟ خانه‌ات خیلی تنگ است. تو که وضع مالی‌ات خوب است، یک خانه‌ی بزرگ تهیه کن. گفت: مرحوم پدرم و جدم در این خانه بوده‌اند. گفت: اگر پدر و جد تو کار خلاف کرد، تو هم باید کار خلاف بکنی؟ پدر و جدت نداشتند. تو که وضعت خوب است چرا؟

گاهی نگاه می‌کنیم جمعیت خیلی نیست اما اینقدر طبل است که شهر را تکان می‌دهد. نمی‌گوییم طبل نباشد، می‌گوییم باید تناسبی باشد. ساعت طبل زدن، تعداد طبل ها با مقدار جمعیت، همینطور چند تا طبل برمی‌دارند می‌زنند و نه شعری، نه مرثیه‌ای، نه سخنرانی‌ای، نه گریه‌ای، نه آدمی، همینطور فقط هی طبل می‌زنند. اینها کارهایی است که امام حسین دوست ندارد. مردم آزاری است.

در بیان امام داریم که فرمودند : قرآن خواندن هم اگر مردم آزاری باشد، گناه است. قرآن خواندن تا چه برسد به طبل!

نذرهایی که برای روز و شرایط خاصی نیست را مدیریت و تقسیم کنیم. همه را برای روز عاشورا انجام ندهیم.این همه غذا اسراف نکنیم .مگر نمی‌خواهیم به امام حسین هدیه کنیم، بگوییم: حسین جان من سه روز بعد از شهادت پلو می‌دهم. آبگوشت می‌دهم. ثوابش برای تو. امام حسین هر وقت به ایشان هدیه کنی می‌پذیرد. چه عاشورا، چه غیر عاشورا.

البته باید عاشورا حماسه‌اش سر جایش باشد. روز عاشورا فرق می‌کند. اما نه به مقداری که غذاها نفله شود.

مجالس هم همینطور است. یکی دهه‌ی اول، یکی دهه‌ی دوم، یکی دهه‌ی سوم، به هر حال یک طوری نباشد یک شب همینطور قدم به قدم تکیه، بعد از یک هفته هیچی، مثل سیل یک بار می‌آید و می‌ایستد. این باران نم نم اثرش بیشتر است.

زنده نگهداشتن فرهنگ اهل بیت(علیهم‌السلام)

در مجالس چند تا اصل مراعات شود:

1- حدیث داریم مجالس عزاداری «أَحْیا أَمْرَنَا» (بحارالانوار/ج1/ص200) یعنی امور ما اهل بیت باید زنده باشد. این آقا که بالای منبر رفت، این اشعار را که خواند چه چیزی زنده شد؟ آیه‌ای تفسیر شد؟ تاریخ کربلا مطرح شد؟ موعظه‌ای شد؟ چه مطرح شد؟ این شاعر این شعری که خواند مردم چقدر رشد کردند؟ بعضی شعرها در شأن اهل بیت علیهم السلام نیست.

شعری که خوانده می‌شود باید در آن رشد باشد. منبری باید حرف‌هایش رشد داشته باشد. «أَحْیا أَمْرَنَا»

2- معرفت و بصیرت. آدم در جلسه که می‌آید اگر با سیزده آمد، وقتی از حسینیه برمی‌گردد باید نمره‌اش 14 باشد، پانزده باشد. بگوید: یک چیزی فهمیدیم که تا حالا نشنیده بودیم. نه عزاداری، مسجد. حدیث داریم هرکس مسجد می‌رود باید هشت تا چیز گیرش بیاید. یکی از این هشت تا این است: «وَ عِلْماً مُسْتَطْرَفا» (بحارالانوار/ج75/ص108) «مستطرف» یعنی تازه، هرکس مسجد می‌رود باید حرف تازه یاد بگیرد، یعنی چه؟ یعنی باید پیشنماز هرروز مطالعه کند. «وَ عِلْماً مُسْتَطْرَفا» علم تازه، معرفت تازه. باید معرفت و بصیرت باشد.

3- باید عشق آفرین باشد. عشق آفرین، یعنی باید مطالبی که گفته می‌شود، عشق مردم را به امام حسین بیشتر کند.

4- تعلیم احکام؛ باید هر منبری یک فقه هم بگوید. چون خیلی وقت‌ها کارهای ما اشکال دارد.

5- پاسخ به شبهات، یک سری شبهه پیش می‌آید. شبهه می‌کنند و این شبهه‌ها را باید جواب داد. این شبهه را هم باید جواب داد.

6- سهم قرآن در کنار اهل بیت فراموش نشود. از همه‌ی منبری‌ها بخواهید که آقا شما در این بیست دقیقه که منبر هستید، 5 دقیقه‌اش را یک آیه‌ی قرآن برای ما تفسیر کن. 5 دقیقه‌اش را یک حدیث بگو. 5 دقیقه‌اش را تاریخ کربلا بگو. 5 دقیقه‌اش را هم روضه بخوان.

تنوع، ما همه چیزی نیاز داریم. آدم هرچه پول دارد لحاف کرسی بخرد. هرچه پول دارد مس بخرد. هرچه پول دارد طلا بخرد. خوب این مدیریت نیست. باید یک طوری باشد برنامه‌ها جامع باشد، که انسان با کلام خدا آشنا شود. با کلام پیغمبر و اهل بیت آشنا شود. با تاریخ کربلا آشنا شود. اینها باید برنامه‌ریزی شود. سهم قرآن و اهل بیت فراموش نشود.

رعایت مسایل شرعی در عزاداری

امام حسین وقتی کربلا آمد، زمین کربلا را خرید. چرا؟ به خاطر مسأله‌ی فقهی. فرمود: زمین مردم است. من در زمین مردم می‌خواهم شهید نشوم. خون من در زمین غصبی ریخته نشود. زوارها که زیارت من می‌آیند، پا در زمین مردم نگذارند. ببینیم امام حسین زمین کربلا را خرید که مسائل فقهی مراعات شود.

در کوفه و شام به زینب کبری صدقه دادند. فرمود: صدقه به سید حرام است. یعنی چه؟ یعنی در اوج کارها باید مواظب مسائل شرعی بود. صدقه حرام است.

می‌شود به دیوار مسجد میخ کوبید؟ باسمه تعالی نه! حرام است. می‌خواهیم سیاه پوش کنیم، نکن. سیاه پوش مستحب است. خراب کردن دیوار مسجد حرام است.

می‌خواهیم گوسفند بکشیم، شتر بکشیم در خیابان. چرا وسط خیابان؟ این شتر رم می‌کند. گاو و گوساله رم می‌کند. خونش می‌ریزد. اگر بارندگی شود، این آب با خون قاطی می‌شود. کفش مردم نجس می‌شود. در مسجد می‌روند، در حسینیه می‌روند، در خانه‌هایشان می‌روند، آقا کشتن شتر کار خوبی است. اما وسط خیابان کار خوبی نیست.

هر چیزی در جایی. شما اگر چای را در آفتابه بکنی، هیچکس نمی‌خورد. هم شربت خوب است، هم لیوان خوب است. یعنی باید کارهای ما در ظرف خودش باشد. شتر کشتن، گوسفند کشتن کار خوبی است. وسط راه کشتن کار خوبی نیست. یک جای دیگر بکشید وسط راه نباشد. تعلیم احکام.

بهره‌گیری از فرصت‌ها و دوری از فرصت سوزی

از زمان بهتر استفاده کنیم. مراسم را طول ندهیم. در یک مراسم متناسب و معتدل هم سینه زده شود. هم مداحی گوش داده شود.  هم مواعظی برای گوش کردن و انشالله عمل کردن ارائه شود.

سیاه پوشی

از نظر فقهی پوشیدن لباس سیاه مکروه است ولی در عزاداری امام حسین (علیه السلام ) وائمه معصومین (علیهم السلام ) استثناء شده است زیرا این کار نشانه حزن و اندوه و نمودار شعائر و حماسه ها است .

تسلیت گویی

اصل تسلیت گفتن در شرایط مصیبت و اندوهی که بر کسی وارد شده در اسلام مستحب است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) : هرکس مصیبت دیده ای را تسلیت گوید ، پاداشی همانند او دارد.(سفینةالبحار، ج2، ص188 )

* این سنت در بین شیعیان رایج است و با جمله « اَعظَمَ اللهُ اُجُورَکُم » همدیگر را تسلیت می دهند.

* امام باقر (علیه السلام ) : وقتی شیعیان به هم می رسند در مصیبت ابا عبدالله (علیه السلام )این جمله را تکرار نمایند : « اَعظَمَ اللهُ اُجُورَنا بمُصابنا بالحُسَین (علیه السلام ) وَ جَعَلَنا وَ اِیاکُم مِنَ الطالبینَ بثاره مع وَلیهِ الاِمام المَهدی مِن الِ مُحَمَدٍ علیهمُ السَلامُ.» خداوند اجر ما را به سوگواری و عزاداری بر امام حسین (علیه السلام ) بیفزاید و ما و شما را از خونخواهان او همراه با ولی خود امام مهدی از آل محمد (علیهم السلام ) قرار بدهد .(مستدرک الوسایل،ج2،ص216)

تعطیلی کار در روز عاشورا

امام صادق (علیه السلام ) : کسی که روز عاشورا را تعطیل کند ، یعنی عقب کسب و کارش نرود و به کوری چشم بنی امیه که روز عاشورا را متبرک می دانستند، اگر کسی برای معیشت روزانه اش هم فعالیتی نکند، خداوند حوائج دنیا و آخرتش را بر آورد و کسی که روز عاشورا روز حزن و اندوه او باشد، در عوض فردای قیامت که برای همه روز هول و ترس است برای او روز شادی خواهد بود. (امالی شیخ صدوق ، ص129)

تباکی و گریستن

در حدیث قدسی آمده که خداوند به حضرت موسی (علیه السلام) فرموند : ای موسی ! هر یک از بندگانم در زمان شهادت فرزند مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) (روز عاشورا) گریه کند یا حالت گریه به خود بگیرد و بر مصیبت سبط پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تعزیت گوید همواره در بهشت خواهد بود .(مستدرک سفینه البحار، ج7، ص235)

                                                                                                                                         فرآوری زهرا اجلال

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

منابع :

سایت اندیشه قم

کتب روایی چون امالی شیخ صدوق،بحارالانوار و ...

بیانات حجت الاسلام قرائتی

سایت عصر شیعه