دانه کتان و کاهش عوارض یائسگی

پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی مشهد در تحقیقی، تأثیر استفاده از پودر کتان را بر گرگرفتگی ناشی از دوران یائسگی مورد بررسی قرار دادند.

گرگرفتگی وازوموتور یکی از شایع‌ترین مشکلات زنان در دوران یائسگی است و امروزه هورمون درمانی، استاندارد طلایی درمان آن است اما مطالعات نشان داده استفاده از داروهای هورمونی حتی در مدت کوتاه موجب بروز عوارض و مخاطرات جدی برای فرد می‌شود.

در این راستا پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی مشهد در قالب عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی، کارشناس ارشد پرستاری، عضو مرکز تحقیقات سلامت زنان، دانشیار گروه فارماکولوژی و دانشیار گروه زیستی این دانشگاه تحقیقی را با عنوان بررسی اثر پودر دانه کتان بر گرگرفتگی زنان در دوران یائسگی انجام دادند.

از آنجایی که اخیراً تمایل به استفاده از منابع گیاهی، جهت درمان گرگرفتگی افزایش یافته است و دانه کتان منبعی غنی از لیگنان‌ها است که زنان تمایل زیادی به مصرف آن دارند، این مطالعه با هدف کلی تعیین اثر پودر دانه کتان بر گرگرفتگی وازوموتور زنان حول وحوش یائسگی انجام شده است.

این تحقیق بر روی 62 زن حداقل 41 ساله با حداقل 5 مرتبه گرگرفتگی روزانه متوسط تا شدید و واجد شرایط مطالعه، در قالب دو گروه 31 نفری انجام شد و به مدت شش هفته روزانه 40 گرم پودر دانه کتان و دارونما به این افراد خورانده شد.

بر پایه این تحقیق، نتایج نشان داد که با مصرف پودر دانه کتان، شدت و مدت گرگرفتگی‌های روزانه، شدت تعریق‌های شبانه و نمره اختلال در خواب در مقایسه با دارونما کاهش بیشتری داشت ولی از نظر دفعات گرگرفتگی روزانه و تعریق‌های شبانه تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نشد.

این بذر حاوی مقادیری ویتامین‌های B, E، استرول، کلسیم، آهن و پتاسیم می‌باشد

با این حال با مصرف پودر دانه کتان، میانگین دفعات گرگرفتگی روزانه افرادی که در ابتدای مطالعه دارای 5 تا 7 مرتبه گرگرفتگی روزانه بودند و نیز دفعات تعریق شبانه آنان کمتر یا مساوی 2 مرتبه بود نسبت به دارونما، کاهش آماری معنی داری نشان داد.

بر اساس این تحقیق و توجه به نتایج پژوهش حاضر، مصرف پودر دانه کتان به مدت 6 هفته، می‌تواند در کاهش علائم وازوموتور، به ویژه در بیماران با علائم وازوموتور متوسط، نسبت به آنان که علائم بیشتر و شدیدتری دارند، سودمند باشد.

بذر کتان، منبع عمده لیگنان

بذر کتان منبع بسیار غنی اسیدهای چرب امگا-3 و لیگنان است. همچنین آرد آن از نظر فیبرهای نامحلول بسیار غنی است. روغن و آرد بذر کتان، هر دو در بهبود کارکرد سیستم قلبی-عروقی و کاهش کلسترول خون موثرند. کتان گیاهی یک ساله با ارتفاعی در حدود 36-18 سانتی‌متر است که برگ‌های آن کوچک و نازک و گل‌های آن آبی رنگ است. بذر کتان قهوه‌ای است اما در ارقام اصلاح شده به زرد روشن (طلایی) تغییر یافته است.

بذر کتان به عنوان ماده اولیه در کارخانجات پارچه‌بافی و روغن آن در نقاشی کاربرد زیادی دارد و از آرد آن به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود. بذر کتان دست نخورده یا پودر شده و نیز کپسول‌های حاوی روغن آن، منبع بسیار خوبی برای تأمین اسیدهای چرب ضروری و یا فیبر در رژیم غذایی انسان هستند. شواهد و مدارک زیادی نشان می‌دهد که بذر کتان برای سلامتی و جلوگیری از بروز پاره‌ای امراض مفید است.

ارزش غذایی بذر کتان

بذر کتان دست نخورده (کامل) حاوی 28 درصد فیبر خوراکی (10 درصد فیبر محلول و 18-11 درصد فیبر نامحلول)، 40 درصد چربی (29 درصد چند غیر اشباعی و 11 درصد اشباع یا تک غیر اشباع) و 21 درصد پروتئین است.

این بذر حاوی مقادیری ویتامین‌های B, E، استرول، کلسیم، آهن و پتاسیم می‌باشد. بیش از 50 درصد چربی کتان از نوع اسید چرب ضروری امگا- 3 (آلفا- لینولنیک اسید) است.

کتان از نظر داشتن ترکیبات ضداکسنده نیز غنی است که از جمله می‌توان به لیگنان و دیگر ترکیبات فنل دار اشاره کرد. برخلاف بذر کتان کامل، روغن آن فاقد فیبر است.

مزایای مصرف کتان

مصرف بذر کتان مزایای زیادی برای سلامتی مصرف‌کنندگان آن دارد. فیبر بالای آن به دلیل قابلیت جذب فراوان آب و غیرقابل هضم بودن، به بهبود کارکرد سیستم گوارش و دفع بسیار کمک می‌کند؛ از این رو بذر کتان در کاهش مشکلات یبوست و بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر بسیار مفید است. لیگنان موجود در کتان، برای کاهش کلسترول کل و کلسترول با دانسیته پایین (به اصطلاح کلسترول مضر) خون و حفاظت از سلول‌ها در برابر اثر اکسایشی رادیکال‌های آزاد حاصل از سوخت و ساز چربی‌ها بسیار مفید است. بذر کتان به کاهش گلوکز خون و در نتیجه بهبود وضعیت بیماران دیابتی کمک می‌کند.

بذر کتان منبع بسیار غنی اسیدهای چرب امگا-3 و لیگنان است. همچنین آرد آن

از نظر فیبرهای نامحلول بسیار غنی است. روغن و آرد بذر کتان، هر دو در بهبود

کارکرد سیستم قلبی-عروقی و کاهش کلسترول خون موثرند

بذر کتان کامل همچنین اثرات ضد التهابی دارد و سطح اسید چرب امگا- 3 در سرم خون را افزایش می‌دهد. این بذر می‌تواند به عنوان یک مکمل غذایی و به اشکال کپسول روغنی، آرد و یا دانه کامل مورد مصرف روزانه قرار گیرد. تاکنون مواردی از اثرات جانبی یا خطرات ناشی از مصرف بذر کتان در کودکان و مادران باردار گزارش نشده؛ با این حال میزان مصرف مناسب آن 5 تا 10 گرم در روز است. چنانچه مصرف روزانه بذر کتان بسیار زیادتر از حد (حدود 10 قاشق) و خصوصاً به صورت خام باشد، به دلیل داشتن ترکیبات سمی سیانوژنیک، علائم مسمومیت در فرد مصرف کننده بروز می‌کند. حرارت تا حد زیادی سبب تجزیه ترکیبات گلیکوزیدی سمی موجود در آن می‌شود. مصرف مقادیر زیاد این دانه می‌تواند تعادل هورمونی بدن را برهم زند.

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منابع:

خبرگزاری مهر

دنیای تغذیه – شماره 81